1.
उप-पर्व १
upa-parva 1
2.
उप-पर्व २
upa-parva 2
3.
उप-पर्व ३
upa-parva 3
4.
उप-पर्व ४
upa-parva 4
5.
उप-पर्व ५
upa-parva 5
6.
उप-पर्व ६
upa-parva 6
7.
उप-पर्व ७
upa-parva 7
8.
उप-पर्व ८
upa-parva 8
9.
उप-पर्व ९
upa-parva 9
10.
उप-पर्व १०
upa-parva 10
11.
उप-पर्व ११
upa-parva 11
12.
उप-पर्व १२
upa-parva 12
13.
उप-पर्व १३
upa-parva 13
14.
उप-पर्व १४
upa-parva 14
15.
उप-पर्व १५
upa-parva 15
16.
उप-पर्व १६
upa-parva 16
17.
उप-पर्व १७
upa-parva 17
18.
उप-पर्व १८
upa-parva 18
19.
उप-पर्व १९
upa-parva 19
20.
उप-पर्व २०
upa-parva 20
21.
उप-पर्व २१
upa-parva 21
22.
उप-पर्व २२
upa-parva 22
23.
उप-पर्व २३
upa-parva 23
24.
उप-पर्व २४
upa-parva 24
25.
उप-पर्व २५
upa-parva 25
26.
उप-पर्व २६
upa-parva 26
27.
उप-पर्व २७
upa-parva 27
28.
उप-पर्व २८
upa-parva 28
29.
उप-पर्व २९
upa-parva 29
30.
उप-पर्व ३०
upa-parva 30
31.
उप-पर्व ३१
upa-parva 31
32.
उप-पर्व ३२
upa-parva 32
33.
उप-पर्व ३३
upa-parva 33
34.
उप-पर्व ३४
upa-parva 34
35.
उप-पर्व ३५
upa-parva 35
36.
उप-पर्व ३६
upa-parva 36
37.
उप-पर्व ३७
upa-parva 37
38.
उप-पर्व ३८
upa-parva 38
39.
उप-पर्व ३९
upa-parva 39
40.
उप-पर्व ४०
upa-parva 40
41.
उप-पर्व ४१
upa-parva 41
42.
उप-पर्व ४२
upa-parva 42
43.
उप-पर्व ४३
upa-parva 43
44.
उप-पर्व ४४
upa-parva 44
45.
उप-पर्व ४५
upa-parva 45
46.
उप-पर्व ४६
upa-parva 46
47.
उप-पर्व ४७
upa-parva 47
48.
उप-पर्व ४८
upa-parva 48
49.
उप-पर्व ४९
upa-parva 49
50.
उप-पर्व ५०
upa-parva 50
51.
उप-पर्व ५१
upa-parva 51
52.
उप-पर्व ५२
upa-parva 52
53.
उप-पर्व ५३
upa-parva 53
54.
उप-पर्व ५४
upa-parva 54
55.
उप-पर्व ५५
upa-parva 55
56.
उप-पर्व ५६
upa-parva 56
57.
उप-पर्व ५७
upa-parva 57
58.
उप-पर्व ५८
upa-parva 58
59.
उप-पर्व ५९
upa-parva 59
60.
उप-पर्व ६०
upa-parva 60
61.
उप-पर्व ६१
upa-parva 61
62.
उप-पर्व ६२
upa-parva 62
63.
उप-पर्व ६३
upa-parva 63
64.
उप-पर्व ६४
upa-parva 64
65.
उप-पर्व ६५
upa-parva 65
66.
उप-पर्व ६६
upa-parva 66
67.
उप-पर्व ६७
upa-parva 67
68.
उप-पर्व ६८
upa-parva 68
69.
उप-पर्व ६९
upa-parva 69
70.
उप-पर्व ७०
upa-parva 70
71.
उप-पर्व ७१
upa-parva 71
72.
उप-पर्व ७२
upa-parva 72
73.
उप-पर्व ७३
upa-parva 73
74.
उप-पर्व ७४
upa-parva 74
75.
उप-पर्व ७५
upa-parva 75
76.
उप-पर्व ७६
upa-parva 76
77.
उप-पर्व ७७
upa-parva 77
78.
उप-पर्व ७८
upa-parva 78
79.
उप-पर्व ७९
upa-parva 79
80.
उप-पर्व ८०
upa-parva 80
81.
उप-पर्व ८१
upa-parva 81
82.
उप-पर्व ८२
upa-parva 82
83.
उप-पर्व ८३
upa-parva 83
84.
उप-पर्व ८४
upa-parva 84
85.
उप-पर्व ८५
upa-parva 85
86.
उप-पर्व ८६
upa-parva 86
87.
उप-पर्व ८७
upa-parva 87
88.
उप-पर्व ८८
upa-parva 88
89.
उप-पर्व ८९
upa-parva 89
90.
उप-पर्व ९०
upa-parva 90
91.
उप-पर्व ९१
upa-parva 91
92.
उप-पर्व ९२
upa-parva 92
93.
उप-पर्व ९३
upa-parva 93
94.
उप-पर्व ९४
upa-parva 94
95.
उप-पर्व ९५
upa-parva 95
96.
उप-पर्व ९६
upa-parva 96
97.
उप-पर्व ९७
upa-parva 97
98.
उप-पर्व ९८
upa-parva 98
99.
उप-पर्व ९९
upa-parva 99
100.
उप-पर्व १००
upa-parva 100
101.
उप-पर्व १०१
upa-parva 101
102.
उप-पर्व १०२
upa-parva 102
103.
उप-पर्व १०३
upa-parva 103
104.
उप-पर्व १०४
upa-parva 104
105.
उप-पर्व १०५
upa-parva 105
106.
उप-पर्व १०६
upa-parva 106
107.
उप-पर्व १०७
upa-parva 107
108.
उप-पर्व १०८
upa-parva 108
109.
उप-पर्व १०९
upa-parva 109
110.
उप-पर्व ११०
upa-parva 110
111.
उप-पर्व १११
upa-parva 111
112.
उप-पर्व ११२
upa-parva 112
113.
उप-पर्व ११३
upa-parva 113
114.
उप-पर्व ११४
upa-parva 114
115.
उप-पर्व ११५
upa-parva 115
116.
उप-पर्व ११६
upa-parva 116
117.
उप-पर्व ११७
upa-parva 117
118.
उप-पर्व ११८
upa-parva 118
119.
उप-पर्व ११९
upa-parva 119
120.
उप-पर्व १२०
upa-parva 120
121.
उप-पर्व १२१
upa-parva 121
122.
उप-पर्व १२२
upa-parva 122
123.
उप-पर्व १२३
upa-parva 123
124.
उप-पर्व १२४
upa-parva 124
125.
उप-पर्व १२५
upa-parva 125
126.
उप-पर्व १२६
upa-parva 126
127.
उप-पर्व १२७
upa-parva 127
128.
उप-पर्व १२८
upa-parva 128
129.
उप-पर्व १२९
upa-parva 129
130.
उप-पर्व १३०
upa-parva 130
131.
उप-पर्व १३१
upa-parva 131
132.
उप-पर्व १३२
upa-parva 132
133.
उप-पर्व १३३
upa-parva 133
134.
उप-पर्व १३४
upa-parva 134
135.
उप-पर्व १३५
upa-parva 135
136.
उप-पर्व १३६
upa-parva 136
137.
उप-पर्व १३७
upa-parva 137
138.
उप-पर्व १३८
upa-parva 138
139.
उप-पर्व १३९
upa-parva 139
140.
उप-पर्व १४०
upa-parva 140
141.
उप-पर्व १४१
upa-parva 141
142.
उप-पर्व १४२
upa-parva 142
143.
उप-पर्व १४३
upa-parva 143
144.
उप-पर्व १४४
upa-parva 144
145.
उप-पर्व १४५
upa-parva 145
146.
उप-पर्व १४६
upa-parva 146
147.
उप-पर्व १४७
upa-parva 147
148.
उप-पर्व १४८
upa-parva 148
149.
उप-पर्व १४९
upa-parva 149
150.
उप-पर्व १५०
upa-parva 150
151.
उप-पर्व १५१
upa-parva 151
152.
उप-पर्व १५२
upa-parva 152
153.
उप-पर्व १५३
upa-parva 153
154.
उप-पर्व १५४
upa-parva 154
155.
उप-पर्व १५५
upa-parva 155
156.
उप-पर्व १५६
upa-parva 156
157.
उप-पर्व १५७
upa-parva 157
158.
उप-पर्व १५८
upa-parva 158
159.
उप-पर्व १५९
upa-parva 159
160.
उप-पर्व १६०
upa-parva 160
161.
उप-पर्व १६१
upa-parva 161
162.
उप-पर्व १६२
upa-parva 162
163.
उप-पर्व १६३
upa-parva 163
164.
उप-पर्व १६४
upa-parva 164
165.
उप-पर्व १६५
upa-parva 165
166.
उप-पर्व १६६
upa-parva 166
167.
उप-पर्व १६७
upa-parva 167
168.
उप-पर्व १६८
upa-parva 168
169.
उप-पर्व १६९
upa-parva 169
170.
उप-पर्व १७०
upa-parva 170
171.
उप-पर्व १७१
upa-parva 171
172.
उप-पर्व १७२
upa-parva 172
173.
उप-पर्व १७३
upa-parva 173
174.
उप-पर्व १७४
upa-parva 174
175.
उप-पर्व १७५
upa-parva 175
176.
उप-पर्व १७६
upa-parva 176
177.
उप-पर्व १७७
upa-parva 177
178.
उप-पर्व १७८
upa-parva 178
179.
उप-पर्व १७९
upa-parva 179
180.
उप-पर्व १८०
upa-parva 180
181.
उप-पर्व १८१
upa-parva 181
182.
उप-पर्व १८२
upa-parva 182
183.
उप-पर्व १८३
upa-parva 183
184.
उप-पर्व १८४
upa-parva 184
185.
उप-पर्व १८५
upa-parva 185
186.
उप-पर्व १८६
upa-parva 186
187.
उप-पर्व १८७
upa-parva 187
188.
उप-पर्व १८८
upa-parva 188
189.
उप-पर्व १८९
upa-parva 189
190.
उप-पर्व १९०
upa-parva 190
191.
उप-पर्व १९१
upa-parva 191
192.
उप-पर्व १९२
upa-parva 192
193.
उप-पर्व १९३
upa-parva 193
194.
उप-पर्व १९४
upa-parva 194
195.
उप-पर्व १९५
upa-parva 195
196.
उप-पर्व १९६
upa-parva 196
197.
उप-पर्व १९७
upa-parva 197
198.
उप-पर्व १९८
upa-parva 198
199.
उप-पर्व १९९
upa-parva 199
200.
उप-पर्व २००
upa-parva 200
201.
उप-पर्व २०१
upa-parva 201
202.
उप-पर्व २०२
upa-parva 202
203.
उप-पर्व २०३
upa-parva 203
204.
उप-पर्व २०४
upa-parva 204
205.
उप-पर्व २०५
upa-parva 205
206.
उप-पर्व २०६
upa-parva 206
207.
उप-पर्व २०७
upa-parva 207
208.
उप-पर्व २०८
upa-parva 208
209.
उप-पर्व २०९
upa-parva 209
210.
उप-पर्व २१०
upa-parva 210
211.
उप-पर्व २११
upa-parva 211
212.
उप-पर्व २१२
upa-parva 212
213.
उप-पर्व २१३
upa-parva 213
214.
उप-पर्व २१४
upa-parva 214
215.
उप-पर्व २१५
upa-parva 215
216.
उप-पर्व २१६
upa-parva 216
217.
उप-पर्व २१७
upa-parva 217
218.
उप-पर्व २१८
upa-parva 218
219.
उप-पर्व २१९
upa-parva 219
220.
उप-पर्व २२०
upa-parva 220
221.
उप-पर्व २२१
upa-parva 221
222.
उप-पर्व २२२
upa-parva 222
223.
उप-पर्व २२३
upa-parva 223
224.
उप-पर्व २२४
upa-parva 224
•
उप-पर्व २२५
upa-parva 225
226.
उप-पर्व २२६
upa-parva 226
227.
उप-पर्व २२७
upa-parva 227
228.
उप-पर्व २२८
upa-parva 228
229.
उप-पर्व २२९
upa-parva 229
230.
उप-पर्व २३०
upa-parva 230
231.
उप-पर्व २३१
upa-parva 231
232.
उप-पर्व २३२
upa-parva 232
233.
उप-पर्व २३३
upa-parva 233
234.
उप-पर्व २३४
upa-parva 234
235.
उप-पर्व २३५
upa-parva 235
236.
उप-पर्व २३६
upa-parva 236
237.
उप-पर्व २३७
upa-parva 237
238.
उप-पर्व २३८
upa-parva 238
239.
उप-पर्व २३९
upa-parva 239
240.
उप-पर्व २४०
upa-parva 240
241.
उप-पर्व २४१
upa-parva 241
242.
उप-पर्व २४२
upa-parva 242
243.
उप-पर्व २४३
upa-parva 243
244.
उप-पर्व २४४
upa-parva 244
245.
उप-पर्व २४५
upa-parva 245
246.
उप-पर्व २४६
upa-parva 246
247.
उप-पर्व २४७
upa-parva 247
248.
उप-पर्व २४८
upa-parva 248
249.
उप-पर्व २४९
upa-parva 249
250.
उप-पर्व २५०
upa-parva 250
251.
उप-पर्व २५१
upa-parva 251
252.
उप-पर्व २५२
upa-parva 252
253.
उप-पर्व २५३
upa-parva 253
254.
उप-पर्व २५४
upa-parva 254
255.
उप-पर्व २५५
upa-parva 255
256.
उप-पर्व २५६
upa-parva 256
257.
उप-पर्व २५७
upa-parva 257
258.
उप-पर्व २५८
upa-parva 258
259.
उप-पर्व २५९
upa-parva 259
260.
उप-पर्व २६०
upa-parva 260
261.
उप-पर्व २६१
upa-parva 261
262.
उप-पर्व २६२
upa-parva 262
263.
उप-पर्व २६३
upa-parva 263
264.
उप-पर्व २६४
upa-parva 264
265.
उप-पर्व २६५
upa-parva 265
266.
उप-पर्व २६६
upa-parva 266
267.
उप-पर्व २६७
upa-parva 267
268.
उप-पर्व २६८
upa-parva 268
269.
उप-पर्व २६९
upa-parva 269
270.
उप-पर्व २७०
upa-parva 270
271.
उप-पर्व २७१
upa-parva 271
272.
उप-पर्व २७२
upa-parva 272
273.
उप-पर्व २७३
upa-parva 273
274.
उप-पर्व २७४
upa-parva 274
275.
उप-पर्व २७५
upa-parva 275
276.
उप-पर्व २७६
upa-parva 276
Progress:83.3%
कृशांश च वातातपकर्शिताङ्गान; दुःखस्य चॊग्रस्य मुखे परपन्नान तां चाप्य अनाथाम इव वीर नाथां; कृष्णां परिक्लेश गुणेन युक्ताम ।। ३-२२५-६ ।।
sanskrit
'Emaciated and worn by the wind and sun, and subjected to intense suffering, they appeared as if fallen into the mouth of misery. Even Krishna, the lord of the brave, appeared afflicted, as if an orphan, filled with distress, and endowed with the qualities of hardship.' ।। 3-225-6 ।।
english translation
kRzAMza ca vAtAtapakarzitAGgAna; duHkhasya cògrasya mukhe parapannAna tAM cApya anAthAma iva vIra nAthAM; kRSNAM parikleza guNena yuktAma || 3-225-6 ||
hk transliteration
ततः कथां तस्य निशम्य राजा; वैचित्रवीर्यः कृपयाभितप्तः वने सथितान पार्थिव पुत्रपौत्राञ; शरुत्वा तदा दुःखनदीं परपन्नान ।। ३-२२५-७ ।।
sanskrit
'Upon hearing the Brahmana’s words, the royal son of Vichitravirya was struck with deep sorrow, grieving for the princes of royal lineage who were then drowning in a river of sorrow.' ।। 3-225-7 ।।
english translation
tataH kathAM tasya nizamya rAjA; vaicitravIryaH kRpayAbhitaptaH vane sathitAna pArthiva putrapautrAJa; zarutvA tadA duHkhanadIM parapannAna || 3-225-7 ||
hk transliteration
परॊवाच दैत्याभिहतान्तर आत्मा; निःश्वासबास्पॊपहतः स पार्थान वाचं कथं चित सथिरताम उपेत्य; तत सर्वम आत्मप्रभवं विचिन्त्य ।। ३-२२५-८ ।।
sanskrit
'His soul deeply afflicted with sorrow and his body trembling with sighs, the king made a great effort to calm himself, remembering that all these misfortunes had arisen from his own actions.' ।। 3-225-8 ।।
english translation
paròvAca daityAbhihatAntara AtmA; niHzvAsabAspòpahataH sa pArthAna vAcaM kathaM cita sathiratAma upetya; tata sarvama AtmaprabhavaM vicintya || 3-225-8 ||
hk transliteration
कथं नु सत्यः शुचिर आर्य वृत्तॊ; जयेष्ठः सुतानां मम धर्मराजः अजातशत्रुः पृथिवीतलस्थः; शेते पुरा राङ्कव कूटशायी ।। ३-२२५-९ ।।
sanskrit
'The monarch then said, 'Alas, how is it that Yudhishthira, the eldest of my sons, who is truthful, pious, and virtuous, who has no enemy, and who once slept on soft Ranku skin beds, now sleeps on the bare ground!'' ।। 3-225-9 ।।
english translation
kathaM nu satyaH zucira Arya vRttò; jayeSThaH sutAnAM mama dharmarAjaH ajAtazatruH pRthivItalasthaH; zete purA rAGkava kUTazAyI || 3-225-9 ||
hk transliteration
परबॊद्यते मागध सूत पूगैर; नित्यं सतुवद्भिः सवयम इन्द्रकल्पः पतत्रिसंघैः स जघन्यरात्रे; परबॊध्यते नूनम इडा तलस्थः ।। ३-२२५-१० ।।
sanskrit
'Alas, once awakened every morning by the praises of the Sutas, Magadhas, and other singers, melodiously recited in his honor, that prince of the Kuru race, equal to Indra himself, is now roused from the bare ground in the small hours of the night by a multitude of birds!' ।। 3-225-10 ।।
english translation
parabòdyate mAgadha sUta pUgaira; nityaM satuvadbhiH savayama indrakalpaH patatrisaMghaiH sa jaghanyarAtre; parabòdhyate nUnama iDA talasthaH || 3-225-10 ||
hk transliteration
Mahabharat
Progress:83.3%
कृशांश च वातातपकर्शिताङ्गान; दुःखस्य चॊग्रस्य मुखे परपन्नान तां चाप्य अनाथाम इव वीर नाथां; कृष्णां परिक्लेश गुणेन युक्ताम ।। ३-२२५-६ ।।
sanskrit
'Emaciated and worn by the wind and sun, and subjected to intense suffering, they appeared as if fallen into the mouth of misery. Even Krishna, the lord of the brave, appeared afflicted, as if an orphan, filled with distress, and endowed with the qualities of hardship.' ।। 3-225-6 ।।
english translation
kRzAMza ca vAtAtapakarzitAGgAna; duHkhasya cògrasya mukhe parapannAna tAM cApya anAthAma iva vIra nAthAM; kRSNAM parikleza guNena yuktAma || 3-225-6 ||
hk transliteration
ततः कथां तस्य निशम्य राजा; वैचित्रवीर्यः कृपयाभितप्तः वने सथितान पार्थिव पुत्रपौत्राञ; शरुत्वा तदा दुःखनदीं परपन्नान ।। ३-२२५-७ ।।
sanskrit
'Upon hearing the Brahmana’s words, the royal son of Vichitravirya was struck with deep sorrow, grieving for the princes of royal lineage who were then drowning in a river of sorrow.' ।। 3-225-7 ।।
english translation
tataH kathAM tasya nizamya rAjA; vaicitravIryaH kRpayAbhitaptaH vane sathitAna pArthiva putrapautrAJa; zarutvA tadA duHkhanadIM parapannAna || 3-225-7 ||
hk transliteration
परॊवाच दैत्याभिहतान्तर आत्मा; निःश्वासबास्पॊपहतः स पार्थान वाचं कथं चित सथिरताम उपेत्य; तत सर्वम आत्मप्रभवं विचिन्त्य ।। ३-२२५-८ ।।
sanskrit
'His soul deeply afflicted with sorrow and his body trembling with sighs, the king made a great effort to calm himself, remembering that all these misfortunes had arisen from his own actions.' ।। 3-225-8 ।।
english translation
paròvAca daityAbhihatAntara AtmA; niHzvAsabAspòpahataH sa pArthAna vAcaM kathaM cita sathiratAma upetya; tata sarvama AtmaprabhavaM vicintya || 3-225-8 ||
hk transliteration
कथं नु सत्यः शुचिर आर्य वृत्तॊ; जयेष्ठः सुतानां मम धर्मराजः अजातशत्रुः पृथिवीतलस्थः; शेते पुरा राङ्कव कूटशायी ।। ३-२२५-९ ।।
sanskrit
'The monarch then said, 'Alas, how is it that Yudhishthira, the eldest of my sons, who is truthful, pious, and virtuous, who has no enemy, and who once slept on soft Ranku skin beds, now sleeps on the bare ground!'' ।। 3-225-9 ।।
english translation
kathaM nu satyaH zucira Arya vRttò; jayeSThaH sutAnAM mama dharmarAjaH ajAtazatruH pRthivItalasthaH; zete purA rAGkava kUTazAyI || 3-225-9 ||
hk transliteration
परबॊद्यते मागध सूत पूगैर; नित्यं सतुवद्भिः सवयम इन्द्रकल्पः पतत्रिसंघैः स जघन्यरात्रे; परबॊध्यते नूनम इडा तलस्थः ।। ३-२२५-१० ।।
sanskrit
'Alas, once awakened every morning by the praises of the Sutas, Magadhas, and other singers, melodiously recited in his honor, that prince of the Kuru race, equal to Indra himself, is now roused from the bare ground in the small hours of the night by a multitude of birds!' ।। 3-225-10 ।।
english translation
parabòdyate mAgadha sUta pUgaira; nityaM satuvadbhiH savayama indrakalpaH patatrisaMghaiH sa jaghanyarAtre; parabòdhyate nUnama iDA talasthaH || 3-225-10 ||
hk transliteration