1.

प्रथमोऽध्यायः

Chapter 1

2.

द्वितीयोऽध्यायः

Chapter 2

3.

तृतीयोऽध्यायः

Chapter 3

4.

चतुर्थोऽध्यायः

Chapter 4

5.

पञ्चमोऽध्यायः

Chapter 5

6.

षष्ठोऽध्यायः

Chapter 6

7.

सप्तमोऽध्यायः

Chapter 7

8.

अष्टमोऽध्यायः

Chapter 8

9.

नवमोऽध्यायः

Chapter 9

10.

दशमोऽध्यायः

Chapter 10

11.

एकादशोध्यायः

Chapter 11

12.

द्वादशोऽध्यायः

Chapter 12

13.

त्रयोदशोऽध्यायः

Chapter 13

14.

चतुर्दशोऽध्यायः

Chapter 14

15.

पञ्चदशोऽध्यायः

Chapter 15

16.

षोडशोऽध्यायः

Chapter 16

17.

सप्तदशोऽध्यायः

Chapter 17

18.

अष्टादशोऽध्यायः

Chapter 18

19.

एकोनविंशोऽध्यायः

Chapter 19

20.

विंशोऽध्यायः

Chapter 20

21.

एकविंशोऽध्यायः

Chapter 21

22.

द्वाविंशोऽध्यायः

Chapter 22

23.

त्रयोविंशोऽध्यायः

Chapter 23

24.

चतुर्विंशोऽध्यायः

Chapter 24

25.

पञ्चविंशोऽध्यायः

Chapter 25

26.

षड्विंशोऽध्यायः

Chapter 26

27.

सप्तविंशोऽध्यायः

Chapter 27

28.

अष्टाविंशोऽध्यायः

Chapter 28

29.

एकोनत्रिंशोऽध्यायः

Chapter 29

30.

त्रिंशोऽध्यायः

Chapter 30

31.

एकत्रिंशोऽध्यायः

Chapter 31

32.

द्वात्रिंशोऽध्यायः

Chapter 32

33.

त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः

Chapter 33

34.

चतुस्त्रिंशोऽध्यायः

Chapter 34

35.

पञ्चत्रिंशोऽध्यायः

Chapter 35

36.

षट्त्रिंशोऽध्यायः

Chapter 36

37.

सप्तत्रिंशोऽध्यायः

Chapter 37

38.

अष्टात्रिंशोऽध्यायः

Chapter 38

39.

एकोनचत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 39

40.

चत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 40

41.

एकचत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 41

42.

द्विचत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 42

43.

त्रिचत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 43

44.

चतुश्चत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 44

45.

पञ्चचत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 45

46.

षट्चत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 46

47.

सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 47

48.

अष्टचत्वारिंशोऽध्यायः

Chapter 48

49.

एकोनपञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 49

50.

पञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 50

51.

एकपञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 51

52.

द्विपञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 52

53.

त्रिपञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 53

54.

चतुःपञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 54

55.

पञ्चपञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 55

56.

षट्पञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 56

57.

सप्तपञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 57

58.

अष्टपञ्चाशत्तमोऽध्यायः

Chapter 58

59.

एकोनषष्टितमोऽध्यायः

Chapter 59

60.

षष्टितमोऽध्यायः

Chapter 60

61.

एकषष्टितमोऽध्यायः

Chapter 61

62.

द्विषष्टितमोऽध्यायः

Chapter 62

63.

त्रिषष्टितमोऽध्यायः

Chapter 63

64.

चतुःषष्टितमोऽध्यायः

Chapter 64

65.

पञ्चषष्टितमोऽध्यायः

Chapter 65

66.

षट्षष्टितमोऽध्यायः

Chapter 66

67.

सप्तषष्टितमोऽध्यायः

Chapter 67

68.

अष्टषष्टितमोऽध्यायः

Chapter 68

69.

एकोनसप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 69

70.

सप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 70

71.

एकसप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 71

72.

द्विसप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 72

73.

त्रिसप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 73

74.

चतुःसप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 74

75.

पञ्चसप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 75

76.

षट्सप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 76

77.

सप्तसप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 77

78.

अष्टसप्ततितमोऽध्यायः

Chapter 78

79.

एकोनाशीतितमोऽध्यायः

Chapter 79

80.

अशीतितमोऽध्यायः

Chapter 80

81.

एकाशीतितमोऽध्यायः

Chapter 81

82.

द्व्यशीतितमोऽध्यायः

Chapter 82

83.

त्र्यशीतितमोऽध्यायः

Chapter 83

84.

चतुरशीतितमोऽध्यायः

Chapter 84

85.

पञ्चाशीतितमोऽध्यायः

Chapter 85

86.

षडशीतितमोऽध्यायः

Chapter 86

सप्ताशीतितमोऽध्यायः

Chapter 87

88.

अष्टाशीतितमोऽध्यायः

Chapter 88

89.

एकोननवतितमोऽध्यायः

Chapter 89

90.

नवतितमोऽध्यायः

Chapter 90

Progress:95.1%

तुल्यश्रुततपःशीलास्तुल्यस्वीयारिमध्यमाः । अपि चक्रुः प्रवचनमेकं शुश्रूषवोऽपरे ।। १०-८७-११ ।।

Although these sages were all equally qualified in terms of Vedic study and austerity, and although they all saw friends, enemies and neutral parties equally, they chose one of their number to be the speaker, and the rest became eager listeners. ।। 10-87-11 ।।

english translation

यद्यपि ये सभी ऋषि वैदिक अध्ययन और तपस्या की दृष्टि से समान रूप से योग्य थे, और यद्यपि वे सभी मित्रों, शत्रुओं और तटस्थ दलों को समान रूप से देखते थे, फिर भी उन्होंने उनमें से एक को वक्ता के रूप में चुना, और बाकी उत्सुक श्रोता बन गए। ।। १०-८७-११ ।।

hindi translation

tulyazrutatapaHzIlAstulyasvIyArimadhyamAH | api cakruH pravacanamekaM zuzrUSavo'pare || 10-87-11 ||

hk transliteration by Sanscript

सनन्दन उवाच स्वसृष्टमिदमापीय शयानं सह शक्तिभिः । तदन्ते बोधयाञ्चक्रुस्तल्लिङ्गैः श्रुतयः परम् ।। १०-८७-१२ ।।

Śrī Sanandana replied: After the Supreme Lord withdrew the universe He had previously created, He lay for some time as if asleep, and all His energies rested dormant within Him. ।। 10-87-12 ।।

english translation

श्री सनन्दन ने उत्तर दिया: परम भगवान द्वारा पहले से रचित ब्रह्माण्ड को वापस लेने के बाद, वह कुछ समय के लिए लेटे रहे जैसे कि सो रहे हों, और उनकी सभी ऊर्जाएँ उनके भीतर निष्क्रिय हो गईं। ।। १०-८७-१२ ।।

hindi translation

sanandana uvAca svasRSTamidamApIya zayAnaM saha zaktibhiH | tadante bodhayAJcakrustalliGgaiH zrutayaH param || 10-87-12 ||

hk transliteration by Sanscript

यथा शयानं सम्राजं वन्दिनस्तत्पराक्रमैः । प्रत्यूषेऽभ्येत्य सुश्लोकैर्बोधयन्त्यनुजीविनः ।। १०-८७-१३ ।।

When the time came for the next creation, the personified Vedas awakened Him by chanting His glories, just as the poets serving a king approach him at dawn and awaken him by reciting his heroic deeds. ।। 10-87-13 ।।

english translation

जब अगली रचना का समय आया, तो वेदों ने उनकी महिमा का गान करके उन्हें जगाया, जैसे किसी राजा की सेवा करने वाले कवि भोर में उसके पास आते हैं और उसके वीरतापूर्ण कार्यों का वर्णन करके उसे जगाते हैं। ।। १०-८७-१३ ।।

hindi translation

yathA zayAnaM samrAjaM vandinastatparAkramaiH | pratyUSe'bhyetya suzlokairbodhayantyanujIvinaH || 10-87-13 ||

hk transliteration by Sanscript

श्रुतय ऊचुः जय जय जह्यजामजित दोषगृभीतगुणां त्वमसि यदात्मना समवरुद्धसमस्तभगः । अगजगदोकसामखिलशक्त्यवबोधक ते क्वचिदजयाऽऽत्मना च चरतोऽनुचरेन्निगमः ।। १०-८७-१४ ।।

The śrutis said: Victory, victory to You, O unconquerable one! By Your very nature You are perfectly full in all opulences; therefore please defeat the eternal power of illusion, who assumes control over the modes of nature to create difficulties for conditioned souls. O You who awaken all the energies of the moving and nonmoving embodied beings, sometimes the Vedas can recognize You as You sport with Your material and spiritual potencies. ।। 10-87-14 ।।

english translation

श्रुतियों ने कहा: जय हो, आपकी जय हो, हे अजेय! आप अपने स्वभाव से ही समस्त ऐश्वर्यों से परिपूर्ण हैं; इसलिए कृपया माया की शाश्वत शक्ति को परास्त करें, जो बद्ध आत्माओं के लिए कठिनाइयाँ पैदा करने के लिए प्रकृति के गुणों पर नियंत्रण रखती है। हे आप जो चर और अचर शरीरधारी प्राणियों की सभी ऊर्जाओं को जागृत करते हैं, कभी-कभी वेद आपको पहचान सकते हैं क्योंकि आप अपनी भौतिक और आध्यात्मिक शक्तियों के साथ खेलते हैं। ।। १०-८७-१४ ।।

hindi translation

zrutaya UcuH jaya jaya jahyajAmajita doSagRbhItaguNAM tvamasi yadAtmanA samavaruddhasamastabhagaH | agajagadokasAmakhilazaktyavabodhaka te kvacidajayA''tmanA ca carato'nucarennigamaH || 10-87-14 ||

hk transliteration by Sanscript

बृहदुपलब्धमेतदवयन्त्यवशेषतया यत उदयास्तमयौ विकृतेर्मृदि वाविकृतात् । अत ऋषयो दधुस्त्वयि मनोवचनाचरितं कथमयथा भवन्ति भुवि दत्तपदानि नृणाम् ।। १०-८७-१५ ।।

This perceivable world is identified with the Supreme because the Supreme Brahman is the ultimate foundation of all existence, remaining unchanged as all created things are generated from it and at last dissolved into it, just as clay remains unchanged by the products made from it and again merged with it. Thus it is toward You alone that the Vedic sages direct all their thoughts, words and acts. After all, how can the footsteps of men fail to touch the earth on which they live? ।। 10-87-15 ।।

english translation

इस बोधगम्य संसार को सर्वोच्च के साथ पहचाना जाता है क्योंकि सर्वोच्च ब्रह्म सभी अस्तित्व का अंतिम आधार है, अपरिवर्तित रहता है क्योंकि सभी निर्मित चीजें उसी से उत्पन्न होती हैं और अंत में उसी में विलीन हो जाती हैं, जैसे मिट्टी उससे बने उत्पादों के कारण अपरिवर्तित रहती है। इसके साथ विलीन हो गया। इस प्रकार यह केवल आपकी ओर है कि वैदिक ऋषि अपने सभी विचारों, शब्दों और कार्यों को निर्देशित करते हैं। आख़िरकार, मनुष्यों के कदम उस धरती को छूने में कैसे असफल हो सकते हैं जिस पर वे रहते हैं? ।। १०-८७-१५ ।।

hindi translation

bRhadupalabdhametadavayantyavazeSatayA yata udayAstamayau vikRtermRdi vAvikRtAt | ata RSayo dadhustvayi manovacanAcaritaM kathamayathA bhavanti bhuvi dattapadAni nRNAm || 10-87-15 ||

hk transliteration by Sanscript