1.
प्रथमोऽध्यायः
Chapter 1
2.
द्वितीयोऽध्यायः
Chapter 2
3.
तृतीयोऽध्यायः
Chapter 3
4.
चतुर्थोऽध्यायः
Chapter 4
5.
पञ्चमोऽध्यायः
Chapter 5
6.
षष्ठोऽध्यायः
Chapter 6
7.
सप्तमोऽध्यायः
Chapter 7
8.
अष्टमोऽध्यायः
Chapter 8
9.
नवमोऽध्यायः
Chapter 9
10.
दशमोऽध्यायः
Chapter 10
11.
एकादशोऽध्यायः
Chapter 11
12.
द्वादशोऽध्यायः
Chapter 12
13.
त्रयोदशोऽध्यायः
Chapter 13
14.
चतुर्दशोऽध्यायः
Chapter 14
15.
पञ्चदशोऽध्यायः
Chapter 15
16.
षोडशोऽध्यायः
Chapter 16
17.
सप्तदशोऽध्यायः
Chapter 17
18.
अष्टादशोऽध्यायः
Chapter 18
19.
एकोनविंशोऽध्यायः
Chapter 19
20.
विंशोऽध्यायः
Chapter 20
21.
एकविंशोऽध्यायः
Chapter 21
22.
द्वाविंशोऽध्यायः
Chapter 22
23.
त्रयोविंशोऽध्यायः
Chapter 23
24.
चतुर्विंशोऽध्यायः
Chapter 24
25.
पञ्चविंशोऽध्यायः
Chapter 25
26.
षड्विंशोऽध्यायः
Chapter 26
27.
सप्तविंशोऽध्यायः
Chapter 27
28.
अष्टाविंशोऽध्यायः
Chapter 28
29.
एकोनत्रिंशोऽध्यायः
Chapter 29
•
त्रिंशोऽध्यायः
Chapter 30
31.
एकत्रिंशोऽध्यायः
Chapter 31
32.
द्वात्रिंशोऽध्यायः
Chapter 32
33.
त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः
Chapter 33
Progress:89.7%
वायुनोत्क्रमतोत्तारः कफसंरुद्धनाडिकः । कासश्वासकृतायासः कण्ठे घुरघुरायते ।। ३-३०-१६ ।।
In that diseased condition, one’s eyes bulge due to the pressure of air from within, and his glands become congested with mucus. He has difficulty breathing, and upon exhaling and inhaling he produces a sound like ghura-ghura, a rattling within the throat. ।। 3-30-16 ।।
english translation
उस रुग्ण अवस्था में, भीतर से वायु के दबाब के कारण उसकी आँखें बाहर निकल आती हैं और उसकी ग्रंथियाँ कफ से भर जाती हैं। उसे साँस लेने में कठिनाई होती है और गले के भीतर से घुर-घुर की आवाज निकलती है। ।। ३-३०-१६ ।।
hindi translation
vAyunotkramatottAraH kaphasaMruddhanADikaH | kAsazvAsakRtAyAsaH kaNThe ghuraghurAyate || 3-30-16 ||
hk transliteration by Sanscriptशयानः परिशोचद्भिः परिवीतः स्वबन्धुभिः । वाच्यमानोऽपि न ब्रूते कालपाशवशं गतः ।। ३-३०-१७ ।।
In this way he comes under the clutches of death and lies down, surrounded by lamenting friends and relatives, and although he wants to speak with them, he no longer can because he is under the control of time.।। 3-30-17 ।।
english translation
इस प्रकार वह मृत्यु के पाश में बँधकर लेट जाता है, विलाप करते उसके मित्र तथा सम्बन्धी उसे घेर लेते हैं और उन सबसे बोलने की इच्छा करते हुए भी वह बोल नहीं पाता, क्योंकि वह काल के वश में रहता है। ।। ३-३०-१७ ।।
hindi translation
zayAnaH parizocadbhiH parivItaH svabandhubhiH | vAcyamAno'pi na brUte kAlapAzavazaM gataH || 3-30-17 ||
hk transliteration by Sanscriptएवं कुटुम्बभरणे व्यापृतात्माजितेन्द्रियः । म्रियते रुदतां स्वानामुरुवेदनयास्तधीः ।। ३-३०-१८ ।।
Thus the man, who engaged with uncontrolled senses in maintaining a family, dies in great grief, seeing his relatives crying. He dies most pathetically, in great pain and without consciousness. ।। 3-30-18 ।।
english translation
इस प्रकार जो व्यक्ति इन्द्रियों को वश में किये बिना परिवार के भरण-पोषण में लगा रहता है, वह अपने रोते कुटुम्बियों को देखता हुआ अत्यन्त शोक में मरता है। वह अत्यन्त दयनीय अवस्था में, असह्य पीड़ा के साथ, किन्तु चेतना विहीन होकर मरता है। ।। ३-३०-१८ ।।
hindi translation
evaM kuTumbabharaNe vyApRtAtmAjitendriyaH | mriyate rudatAM svAnAmuruvedanayAstadhIH || 3-30-18 ||
hk transliteration by Sanscriptयमदूतौ तदा प्राप्तौ भीमौ सरभसेक्षणौ । स दृष्ट्वा त्रस्तहृदयः शकृन्मूत्रं विमुञ्चति ।। ३-३०-१९ ।।
At death, he sees the messengers of the lord of death come before him, their eyes full of wrath, and in great fear he passes stool and urine. ।। 3-30-19 ।।
english translation
मृत्यु के समय उसे अपने समक्ष यमराज के दूत आये दिखते हैं, जिनके नेत्र क्रोध से पूर्ण रहते हैं। इस तरह भय के मारे उसका मल-मूत्र छूट जाता है। ।। ३-३०-१९ ।।
hindi translation
yamadUtau tadA prAptau bhImau sarabhasekSaNau | sa dRSTvA trastahRdayaH zakRnmUtraM vimuJcati || 3-30-19 ||
hk transliteration by Sanscriptयातनादेह आवृत्य पाशैर्बद्ध्वा गले बलात् । नयतो दीर्घमध्वानं दण्ड्यं राजभटा यथा ।। ३-३०-२० ।।
As a criminal is arrested for punishment by the constables of the state, a person engaged in criminal sense gratification is similarly arrested by the Yamadūtas, who bind him by the neck with strong rope and cover his subtle body so that he may undergo severe punishment. ।। 3-30-20 ।।
english translation
जिस प्रकार राज्य के सिपाही अपराधी को दण्डित करने के लिए उसे गिरफ्तार करते हैं उसी प्रकार इन्द्रियतृप्ति में संलग्न अपराधी पुरुष यमदूतों के द्वारा बन्दी बनाया जाता है। वे उसे मजबूत रस्सी से गले से बाँध लेते हैं और उसके सूक्ष्म शरीर को ढक देते हैं जिससे उसे कठोर से कठोर दण्ड दिया जा सके। ।। ३-३०-२० ।।
hindi translation
yAtanAdeha AvRtya pAzairbaddhvA gale balAt | nayato dIrghamadhvAnaM daNDyaM rAjabhaTA yathA || 3-30-20 ||
hk transliteration by Sanscript