1.
प्रथमोऽध्यायः
Chapter 1
2.
द्वितीयोऽध्यायः
Chapter 2
3.
तृतीयोऽध्यायः
Chapter 3
4.
चतुर्थोऽध्यायः
Chapter 4
5.
पञ्चमोऽध्यायः
Chapter 5
6.
षष्ठोऽध्यायः
Chapter 6
7.
सप्तमोऽध्यायः
Chapter 7
8.
अष्टमोऽध्यायः
Chapter 8
9.
नवमोऽध्यायः
Chapter 9
10.
दशमोऽध्यायः
Chapter 10
11.
एकादशोऽध्यायः
Chapter 11
12.
द्वादशोऽध्यायः
Chapter 12
13.
त्रयोदशोऽध्यायः
Chapter 13
14.
चतुर्दशोऽध्यायः
Chapter 14
15.
पञ्चदशोऽध्यायः
Chapter 15
16.
षोडशोऽध्यायः
Chapter 16
17.
सप्तदशोऽध्यायः
Chapter 17
18.
अष्टादशोऽध्यायः
Chapter 18
19.
एकोनविंशोऽध्यायः
Chapter 19
20.
विंशोऽध्यायः
Chapter 20
21.
एकविंशोऽध्यायः
Chapter 21
22.
द्वाविंशोऽध्यायः
Chapter 22
23.
त्रयोविंशोऽध्यायः
Chapter 23
24.
चतुर्विंशोऽध्यायः
Chapter 24
25.
पञ्चविंशोऽध्यायः
Chapter 25
•
षड्विंशोऽध्यायः
Chapter 26
27.
सप्तविंशोऽध्यायः
Chapter 27
28.
अष्टाविंशोऽध्यायः
Chapter 28
29.
एकोनत्रिंशोऽध्यायः
Chapter 29
30.
त्रिंशोऽध्यायः
Chapter 30
31.
एकत्रिंशोऽध्यायः
Chapter 31
32.
द्वात्रिंशोऽध्यायः
Chapter 32
33.
त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः
Chapter 33
Progress:76.8%
कर्तृत्वं करणत्वं च कार्यत्वं चेति लक्षणम् । शान्तघोरविमूढत्वमिति वा स्यादहङ्कृतेः ।। ३-२६-२६ ।।
sanskrit
This false ego is characterized as the doer, as an instrument and as an effect. It is further characterized as serene, active or dull according to how it is influenced by the modes of goodness, passion and ignorance. ।। 3-26-26 ।।
english translation
यह अहंकार कर्ता, करण (साधन) तथा कार्य (प्रभाव) के लक्षणों वाला होता है। सतो, रजो तथा तमो गुणों के द्वारा यह जिस प्रकार प्रभावित होता है उसी के अनुसार यह शान्त, क्रियावान या मन्द लक्षण वाला माना जाता है। ।। ३-२६-२६ ।।
hindi translation
kartRtvaM karaNatvaM ca kAryatvaM ceti lakSaNam | zAntaghoravimUDhatvamiti vA syAdahaGkRteH || 3-26-26 ||
hk transliteration by Sanscriptवैकारिकाद्विकुर्वाणान्मनस्तत्त्वमजायत । यत्सङ्कल्पविकल्पाभ्यां वर्तते कामसम्भवः ।। ३-२६-२७ ।।
sanskrit
From the false ego of goodness, another transformation takes place. From this evolves the mind, whose thoughts and reflections give rise to desire. ।। 3-26-27 ।।
english translation
सत्त्व के अहंकार से दूसरा विकार आता है। इससे मन उत्पन्न होता है, जिसके संकल्पों तथा विकल्पों से इच्छा का उदय होता है। ।। ३-२६-२७ ।।
hindi translation
vaikArikAdvikurvANAnmanastattvamajAyata | yatsaGkalpavikalpAbhyAM vartate kAmasambhavaH || 3-26-27 ||
hk transliteration by Sanscriptयद्विदुर्ह्यनिरुद्धाख्यं हृषीकाणामधीश्वरम् । शारदेन्दीवरश्यामं संराध्यं योगिभिः शनैः ।। ३-२६-२८ ।।
sanskrit
The mind of the living entity is known by the name of Lord Aniruddha, the supreme ruler of the senses. He possesses a bluish-black form resembling a lotus flower growing in the autumn. He is found slowly by the yogīs. ।। 3-26-28 ।।
english translation
जीवात्मा का मन इन्द्रियों के परम अधिष्ठाता अनिरुद्ध के नाम से प्रसिद्ध है। उसका नील-श्याम शरीर शरद्कालीन कमल के समान है। योगीजन उसे शनै-शनै प्राप्त करते हैं। ।। ३-२६-२८ ।।
hindi translation
yadvidurhyaniruddhAkhyaM hRSIkANAmadhIzvaram | zAradendIvarazyAmaM saMrAdhyaM yogibhiH zanaiH || 3-26-28 ||
hk transliteration by Sanscriptतैजसात्तु विकुर्वाणाद्बुद्धितत्त्वमभूत्सति । द्रव्यस्फुरणविज्ञानमिन्द्रियाणामनुग्रहः ।। ३-२६-२९ ।।
sanskrit
By transformation of the false ego in passion, intelligence takes birth, O virtuous lady. The functions of intelligence are to help in ascertaining the nature of objects when they come into view, and to help the senses. ।। 3-26-29 ।।
english translation
हे सती, रजोगुणी अहंकार में विकार होने से बुद्धि का जन्म होता है। बुद्धि के कार्य हैं दिखाई पडऩे पर पदार्थों की प्रकृति के निर्धारण में सहायता करना और इन्द्रियों की सहायता करना। ।। ३-२६-२९ ।।
hindi translation
taijasAttu vikurvANAdbuddhitattvamabhUtsati | dravyasphuraNavijJAnamindriyANAmanugrahaH || 3-26-29 ||
hk transliteration by Sanscriptसंशयोऽथ विपर्यासो निश्चयः स्मृतिरेव च । स्वाप इत्युच्यते बुद्धेर्लक्षणं वृत्तितः पृथक् ।। ३-२६-३० ।।
sanskrit
Doubt, misapprehension, correct apprehension, memory and sleep, as determined by their different functions, are said to be the distinct characteristics of intelligence. ।। 3-26-30 ।।
english translation
सन्देह, विपरीत ज्ञान, सही ज्ञान, स्मृति तथा निद्रा, ये अपने भिन्न-भिन्न कार्यों से निश्चित किये जाते हैं और ये ही बुद्धि के स्पष्ट लक्षण हैं। ।। ३-२६-३० ।।
hindi translation
saMzayo'tha viparyAso nizcayaH smRtireva ca | svApa ityucyate buddherlakSaNaM vRttitaH pRthak || 3-26-30 ||
hk transliteration by SanscriptSrimad Bhagavatam
Progress:76.8%
कर्तृत्वं करणत्वं च कार्यत्वं चेति लक्षणम् । शान्तघोरविमूढत्वमिति वा स्यादहङ्कृतेः ।। ३-२६-२६ ।।
sanskrit
This false ego is characterized as the doer, as an instrument and as an effect. It is further characterized as serene, active or dull according to how it is influenced by the modes of goodness, passion and ignorance. ।। 3-26-26 ।।
english translation
यह अहंकार कर्ता, करण (साधन) तथा कार्य (प्रभाव) के लक्षणों वाला होता है। सतो, रजो तथा तमो गुणों के द्वारा यह जिस प्रकार प्रभावित होता है उसी के अनुसार यह शान्त, क्रियावान या मन्द लक्षण वाला माना जाता है। ।। ३-२६-२६ ।।
hindi translation
kartRtvaM karaNatvaM ca kAryatvaM ceti lakSaNam | zAntaghoravimUDhatvamiti vA syAdahaGkRteH || 3-26-26 ||
hk transliteration by Sanscriptवैकारिकाद्विकुर्वाणान्मनस्तत्त्वमजायत । यत्सङ्कल्पविकल्पाभ्यां वर्तते कामसम्भवः ।। ३-२६-२७ ।।
sanskrit
From the false ego of goodness, another transformation takes place. From this evolves the mind, whose thoughts and reflections give rise to desire. ।। 3-26-27 ।।
english translation
सत्त्व के अहंकार से दूसरा विकार आता है। इससे मन उत्पन्न होता है, जिसके संकल्पों तथा विकल्पों से इच्छा का उदय होता है। ।। ३-२६-२७ ।।
hindi translation
vaikArikAdvikurvANAnmanastattvamajAyata | yatsaGkalpavikalpAbhyAM vartate kAmasambhavaH || 3-26-27 ||
hk transliteration by Sanscriptयद्विदुर्ह्यनिरुद्धाख्यं हृषीकाणामधीश्वरम् । शारदेन्दीवरश्यामं संराध्यं योगिभिः शनैः ।। ३-२६-२८ ।।
sanskrit
The mind of the living entity is known by the name of Lord Aniruddha, the supreme ruler of the senses. He possesses a bluish-black form resembling a lotus flower growing in the autumn. He is found slowly by the yogīs. ।। 3-26-28 ।।
english translation
जीवात्मा का मन इन्द्रियों के परम अधिष्ठाता अनिरुद्ध के नाम से प्रसिद्ध है। उसका नील-श्याम शरीर शरद्कालीन कमल के समान है। योगीजन उसे शनै-शनै प्राप्त करते हैं। ।। ३-२६-२८ ।।
hindi translation
yadvidurhyaniruddhAkhyaM hRSIkANAmadhIzvaram | zAradendIvarazyAmaM saMrAdhyaM yogibhiH zanaiH || 3-26-28 ||
hk transliteration by Sanscriptतैजसात्तु विकुर्वाणाद्बुद्धितत्त्वमभूत्सति । द्रव्यस्फुरणविज्ञानमिन्द्रियाणामनुग्रहः ।। ३-२६-२९ ।।
sanskrit
By transformation of the false ego in passion, intelligence takes birth, O virtuous lady. The functions of intelligence are to help in ascertaining the nature of objects when they come into view, and to help the senses. ।। 3-26-29 ।।
english translation
हे सती, रजोगुणी अहंकार में विकार होने से बुद्धि का जन्म होता है। बुद्धि के कार्य हैं दिखाई पडऩे पर पदार्थों की प्रकृति के निर्धारण में सहायता करना और इन्द्रियों की सहायता करना। ।। ३-२६-२९ ।।
hindi translation
taijasAttu vikurvANAdbuddhitattvamabhUtsati | dravyasphuraNavijJAnamindriyANAmanugrahaH || 3-26-29 ||
hk transliteration by Sanscriptसंशयोऽथ विपर्यासो निश्चयः स्मृतिरेव च । स्वाप इत्युच्यते बुद्धेर्लक्षणं वृत्तितः पृथक् ।। ३-२६-३० ।।
sanskrit
Doubt, misapprehension, correct apprehension, memory and sleep, as determined by their different functions, are said to be the distinct characteristics of intelligence. ।। 3-26-30 ।।
english translation
सन्देह, विपरीत ज्ञान, सही ज्ञान, स्मृति तथा निद्रा, ये अपने भिन्न-भिन्न कार्यों से निश्चित किये जाते हैं और ये ही बुद्धि के स्पष्ट लक्षण हैं। ।। ३-२६-३० ।।
hindi translation
saMzayo'tha viparyAso nizcayaH smRtireva ca | svApa ityucyate buddherlakSaNaM vRttitaH pRthak || 3-26-30 ||
hk transliteration by Sanscript