1.
प्रथमोऽध्यायः
Chapter 1
2.
द्वितीयोऽध्यायः
Chapter 2
3.
तृतीयोऽध्यायः
Chapter 3
4.
चतुर्थोऽध्यायः
Chapter 4
5.
पञ्चमोऽध्यायः
Chapter 5
6.
षष्ठोऽध्यायः
Chapter 6
7.
सप्तमोऽध्यायः
Chapter 7
8.
अष्टमोऽध्यायः
Chapter 8
9.
नवमोऽध्यायः
Chapter 9
10.
दशमोऽध्यायः
Chapter 10
11.
एकादशोऽध्यायः
Chapter 11
12.
द्वादशोऽध्यायः
Chapter 12
13.
त्रयोदशोऽध्यादशोयः
Chapter 13
14.
चतुर्दशोऽध्यायः
Chapter 14
15.
पञ्चदशोऽध्यायः
Chapter 15
16.
षोडशोऽध्यायः
Chapter 16
17.
सप्तदशोऽध्यायः
Chapter 17
18.
अष्टादशोऽध्यायः
Chapter 18
19.
एकोनविंशोऽध्यायः
Chapter 19
20.
विंशोऽध्यायः
Chapter 20
21.
एकविंशोऽध्यायः
Chapter 21
22.
द्वाविंशोऽध्यायः
Chapter 22
•
त्रयोविंशोऽध्यायः
Chapter 23
24.
चतुर्विंशोऽध्यायः
Chapter 24
25.
पञ्चविंशोऽध्यायः
Chapter 25
26.
षड्विंशोऽध्यायः
Chapter 26
27.
सप्तविंशोऽध्यायः
Chapter 27
28.
अष्टाविंशोऽध्यायः
Chapter 28
29.
एकोनत्रिंशोऽध्यायः
Chapter 29
30.
त्रिंशोऽध्यायः
Chapter 30
31.
एकत्रिंशोऽध्यायः
Chapter 31
Progress:75.0%
दानं स्वधर्मो नियमो यमश्च श्रुतं च कर्माणि च सद्व्रतानि । सर्वे मनोनिग्रहलक्षणान्ताः परो हि योगो मनसः समाधिः ।। ११-२३-४६ ।।
Charity, prescribed duties, observance of major and minor regulative principles, hearing from scripture, pious works and purifying vows all have as their final aim the subduing of the mind. Indeed, concentration of the mind on the Supreme is the highest yoga. ।। 11-23-46 ।।
english translation
दान, निर्धारित कर्तव्य, प्रमुख और लघु नियामक सिद्धांतों का पालन, धर्मग्रंथों से सुनना, पवित्र कार्य और शुद्धिकरण व्रत सभी का अंतिम उद्देश्य मन को वश में करना है। वास्तव में मन को परमात्मा पर केन्द्रित करना ही सर्वोच्च योग है। ।। ११-२३-४६ ।।
hindi translation
dAnaM svadharmo niyamo yamazca zrutaM ca karmANi ca sadvratAni | sarve manonigrahalakSaNAntAH paro hi yogo manasaH samAdhiH || 11-23-46 ||
hk transliteration by Sanscriptसमाहितं यस्य मनः प्रशान्तं दानादिभिः किं वद तस्य कृत्यम् । असंयतं यस्य मनो विनश्यद्दानादिभिश्चेदपरं किमेभिः ।। ११-२३-४७ ।।
If one’s mind is perfectly fixed and pacified, then tell me what need does one have to perform ritualistic charity and other pious rituals? And if one’s mind remains uncontrolled, lost in ignorance, then of what use are these engagements for him? ।। 11-23-47 ।।
english translation
यदि किसी का मन पूरी तरह से स्थिर और शांत है, तो मुझे बताएं कि उसे अनुष्ठान दान और अन्य पवित्र अनुष्ठान करने की क्या आवश्यकता है? और यदि किसी का मन अनियंत्रित रहता है, अज्ञान में खोया रहता है, तो ये व्यस्तताएं उसके लिए किस काम की हैं? ।। ११-२३-४७ ।।
hindi translation
samAhitaM yasya manaH prazAntaM dAnAdibhiH kiM vada tasya kRtyam | asaMyataM yasya mano vinazyaddAnAdibhizcedaparaM kimebhiH || 11-23-47 ||
hk transliteration by Sanscriptमनो वशेऽन्ये ह्यभवन् स्म देवा मनश्च नान्यस्य वशं समेति । भीष्मो हि देवः सहसः सहीयान् युञ्ज्याद्वशे तं स हि देवदेवः ।। ११-२३-४८ ।।
All the senses have been under the control of the mind since time immemorial, and the mind himself never comes under the sway of any other. He is stronger than the strongest, and his godlike power is fearsome. Therefore, anyone who can bring the mind under control becomes the master of all the senses. ।। 11-23-48 ।।
english translation
अनादिकाल से सभी इन्द्रियाँ मन के वश में रही हैं और मन स्वयं कभी किसी दूसरे के वश में नहीं होता। वह सबसे शक्तिशाली से भी अधिक शक्तिशाली है, और उसकी ईश्वरीय शक्ति भयानक है। इसलिए, जो कोई भी मन को वश में कर सकता है वह सभी इंद्रियों का स्वामी बन जाता है। ।। ११-२३-४८ ।।
hindi translation
mano vaze'nye hyabhavan sma devA manazca nAnyasya vazaM sameti | bhISmo hi devaH sahasaH sahIyAn yuJjyAdvaze taM sa hi devadevaH || 11-23-48 ||
hk transliteration by Sanscriptतं दुर्जयं शत्रुमसह्यवेगमरुन्तुदं तन्न विजित्य केचित् । कुर्वन्त्यसद्विग्रहमत्र मर्त्यैर्मित्राण्युदासीनरिपून् विमूढाः ।। ११-२३-४९ ।।
Failing to conquer this irrepressible enemy, the mind, whose urges are intolerable and who torments the heart, many people are completely bewildered and create useless quarrel with others. Thus they conclude that other people are either their friends, their enemies or parties indifferent to them. ।। 11-23-49 ।।
english translation
इस अदम्य शत्रु, मन, जिसके आवेग असहनीय हैं और जो हृदय को पीड़ा देता है, पर विजय प्राप्त करने में असफल होने पर, कई लोग पूरी तरह से भ्रमित हो जाते हैं और दूसरों के साथ व्यर्थ झगड़ा करते हैं। इस प्रकार वे यह निष्कर्ष निकालते हैं कि अन्य लोग या तो उनके मित्र हैं, उनके शत्रु हैं या उनके प्रति उदासीन पार्टियाँ हैं। ।। ११-२३-४९ ।।
hindi translation
taM durjayaM zatrumasahyavegamaruntudaM tanna vijitya kecit | kurvantyasadvigrahamatra martyairmitrANyudAsInaripUn vimUDhAH || 11-23-49 ||
hk transliteration by Sanscriptदेहं मनोमात्रमिमं गृहीत्वा ममाहमित्यन्धधियो मनुष्याः । एषोऽहमन्योऽयमिति भ्रमेण दुरन्तपारे तमसि भ्रमन्ति ।। ११-२३-५० ।।
Persons who identify with this body, which is simply the product of the material mind, are blinded in their intelligence, thinking in terms of “I” and “mine.” Because of their illusion of “this is I, but that is someone else,” they wander in endless darkness. ।। 11-23-50 ।।
english translation
जो व्यक्ति इस शरीर को पहचानते हैं, जो कि केवल भौतिक मन की उपज है, वे "मैं" और "मेरा" के संदर्भ में सोचकर अपनी बुद्धि में अंधे हो जाते हैं। "यह मैं हूं, लेकिन वह कोई और है" के भ्रम के कारण, वे अनंत अंधकार में भटकते हैं। ।। ११-२३-५० ।।
hindi translation
dehaM manomAtramimaM gRhItvA mamAhamityandhadhiyo manuSyAH | eSo'hamanyo'yamiti bhrameNa durantapAre tamasi bhramanti || 11-23-50 ||
hk transliteration by Sanscript