Progress:27.6%
अथ भ्रामरी- वेगोदघोषं पूरकं भृंगनादं भृंगीनादं रेचकं मन्दमन्दम् I योगीन्द्राणां नित्यमभ्यास योगाच्चित्ते जाता काचिदानन्दलीला ॥२-२६॥
sanskrit
One inhales forcefully producing a sonorous sound resembling that of a male bee and exhales quite slowly, while making the sound like that of a female bee. This technique, if practised daily, fills the mind of the yogi with exceptionally ecstatic feeling.
english translation
यह भस्त्र-कुंभक वात, पित्त और कफ विकारों के कारण होने वाले विकारों को ठीक करता है, जठर अग्नि को उत्तेजित करता है, ब्रह्म-नाड़ी (सुषुम्ना) के उद्घाटन पर अटके कफ आदि बाधाओं को दूर करता है। इस प्रथा पर विशेष बल दिया जाना चाहिए।
hindi translation
atha bhrAmarI- vegodaghoSaM pUrakaM bhRMganAdaM bhRMgInAdaM recakaM mandamandam I yogIndrANAM nityamabhyAsa yogAccitte jAtA kAcidAnandalIlA ||2-26||
hk transliteration by Sanscriptअथ मूर्च्छा' पूरकान्ते गाढतरं बद्ध्वा ' जालन्धरं शनैः I रेचयेन्मूर्च्छनाख्योऽयं मनोमूर्च्छा सुखप्रदा॥२-२७॥
sanskrit
Jalandhara bandha (chin lock ) should be practised after the Puraka and thereafter one should exhale (while maintaining Jalandhara bandha). This is mano-Murccha, which is very pleasing.
english translation
पूरक के बाद जालंधर बंध (ठोड़ी पर ताला) का अभ्यास करना चाहिए और उसके बाद सांस छोड़ना चाहिए (जालंधर बंध बनाए रखते हुए)। यह मनो-मुर्चा है, जो अत्यंत सुखदायक है।
hindi translation
atha mUrcchA' pUrakAnte gADhataraM baddhvA ' jAlandharaM zanaiH I recayenmUrcchanAkhyo'yaM manomUrcchA sukhapradA||2-27||
hk transliteration by Sanscript अथ केवल - रेचकं पूरकं मुक्त्वा सुखं यद्वायुधारणम् I प्राणायामोऽयमित्युक्तः स वै केवलकुम्भकः ॥२-२८॥
sanskrit
Retention of breath with great comfort, irrespective of inhalation or exhalation, is called kevala-kumbhaka which is real prāṇāyāma.
english translation
साँस लेने या छोड़ने की परवाह किए बिना, बड़े आराम से सांस को रोककर रखना, केवल-कुंभक कहलाता है जो वास्तविक प्राणायाम है।
hindi translation
atha kevala - recakaM pUrakaM muktvA sukhaM yadvAyudhAraNam I prANAyAmo'yamityuktaH sa vai kevalakumbhakaH ||2-28||
hk transliteration by Sanscriptकेवले कुम्भके सिद्धे रेचपूरकवर्जिते I न तस्य दुर्लभं किञ्चित् त्रिषु लोकेषु विद्यते॥२-२९॥
sanskrit
For the one who masters the kevala-kumbhaka without inhalation or exhalation, nothing remains unachievable for him in the three worlds.
english translation
साँस लेने या छोड़ने की परवाह किए बिना, बड़े आराम से सांस को रोककर रखना, केवल-कुंभक कहलाता है जो वास्तविक प्राणायाम है।
hindi translation
kevale kumbhake siddhe recapUrakavarjite I na tasya durlabhaM kiJcit triSu lokeSu vidyate||2-29||
hk transliteration by Sanscriptशक्तः केवलकुम्भे यथेष्टं वायुधारणम् I एतादृशो राजयोगो' कथितो नात्र संशयः ॥२-३०॥
sanskrit
Through the technique of kevala-kumbhaka, one can easily hold the breath to one's desire. This is undoubtedly rajayoga.
english translation
केवल-कुंभक की तकनीक के माध्यम से, व्यक्ति आसानी से अपनी इच्छानुसार सांस रोक सकता है। यह निस्संदेह राजयोग है।
hindi translation
zaktaH kevalakumbhe yatheSTaM vAyudhAraNam I etAdRzo rAjayogo' kathito nAtra saMzayaH ||2-30||
hk transliteration by SanscriptHatharatnavali
Progress:27.6%
अथ भ्रामरी- वेगोदघोषं पूरकं भृंगनादं भृंगीनादं रेचकं मन्दमन्दम् I योगीन्द्राणां नित्यमभ्यास योगाच्चित्ते जाता काचिदानन्दलीला ॥२-२६॥
sanskrit
One inhales forcefully producing a sonorous sound resembling that of a male bee and exhales quite slowly, while making the sound like that of a female bee. This technique, if practised daily, fills the mind of the yogi with exceptionally ecstatic feeling.
english translation
यह भस्त्र-कुंभक वात, पित्त और कफ विकारों के कारण होने वाले विकारों को ठीक करता है, जठर अग्नि को उत्तेजित करता है, ब्रह्म-नाड़ी (सुषुम्ना) के उद्घाटन पर अटके कफ आदि बाधाओं को दूर करता है। इस प्रथा पर विशेष बल दिया जाना चाहिए।
hindi translation
atha bhrAmarI- vegodaghoSaM pUrakaM bhRMganAdaM bhRMgInAdaM recakaM mandamandam I yogIndrANAM nityamabhyAsa yogAccitte jAtA kAcidAnandalIlA ||2-26||
hk transliteration by Sanscriptअथ मूर्च्छा' पूरकान्ते गाढतरं बद्ध्वा ' जालन्धरं शनैः I रेचयेन्मूर्च्छनाख्योऽयं मनोमूर्च्छा सुखप्रदा॥२-२७॥
sanskrit
Jalandhara bandha (chin lock ) should be practised after the Puraka and thereafter one should exhale (while maintaining Jalandhara bandha). This is mano-Murccha, which is very pleasing.
english translation
पूरक के बाद जालंधर बंध (ठोड़ी पर ताला) का अभ्यास करना चाहिए और उसके बाद सांस छोड़ना चाहिए (जालंधर बंध बनाए रखते हुए)। यह मनो-मुर्चा है, जो अत्यंत सुखदायक है।
hindi translation
atha mUrcchA' pUrakAnte gADhataraM baddhvA ' jAlandharaM zanaiH I recayenmUrcchanAkhyo'yaM manomUrcchA sukhapradA||2-27||
hk transliteration by Sanscript अथ केवल - रेचकं पूरकं मुक्त्वा सुखं यद्वायुधारणम् I प्राणायामोऽयमित्युक्तः स वै केवलकुम्भकः ॥२-२८॥
sanskrit
Retention of breath with great comfort, irrespective of inhalation or exhalation, is called kevala-kumbhaka which is real prāṇāyāma.
english translation
साँस लेने या छोड़ने की परवाह किए बिना, बड़े आराम से सांस को रोककर रखना, केवल-कुंभक कहलाता है जो वास्तविक प्राणायाम है।
hindi translation
atha kevala - recakaM pUrakaM muktvA sukhaM yadvAyudhAraNam I prANAyAmo'yamityuktaH sa vai kevalakumbhakaH ||2-28||
hk transliteration by Sanscriptकेवले कुम्भके सिद्धे रेचपूरकवर्जिते I न तस्य दुर्लभं किञ्चित् त्रिषु लोकेषु विद्यते॥२-२९॥
sanskrit
For the one who masters the kevala-kumbhaka without inhalation or exhalation, nothing remains unachievable for him in the three worlds.
english translation
साँस लेने या छोड़ने की परवाह किए बिना, बड़े आराम से सांस को रोककर रखना, केवल-कुंभक कहलाता है जो वास्तविक प्राणायाम है।
hindi translation
kevale kumbhake siddhe recapUrakavarjite I na tasya durlabhaM kiJcit triSu lokeSu vidyate||2-29||
hk transliteration by Sanscriptशक्तः केवलकुम्भे यथेष्टं वायुधारणम् I एतादृशो राजयोगो' कथितो नात्र संशयः ॥२-३०॥
sanskrit
Through the technique of kevala-kumbhaka, one can easily hold the breath to one's desire. This is undoubtedly rajayoga.
english translation
केवल-कुंभक की तकनीक के माध्यम से, व्यक्ति आसानी से अपनी इच्छानुसार सांस रोक सकता है। यह निस्संदेह राजयोग है।
hindi translation
zaktaH kevalakumbhe yatheSTaM vAyudhAraNam I etAdRzo rAjayogo' kathito nAtra saMzayaH ||2-30||
hk transliteration by Sanscript