1.
वेदोत्पत्त्यध्यायः
Origin of Ayurveda
2.
शिष्योपनयनीयाध्यायः
Initiation of the pupil
3.
अध्ययनसंप्रदानीयाध्यायः
Classification of Ayurveda
4.
प्रभाषणीयाध्यायः
General explanations
5.
अग्रोपहरणीयाध्यायः
Preliminary measures
6.
ऋतुचर्याध्यायः
Different seasons of the year
7.
यन्त्रविध्यध्यायः
Surgical appliances
8.
शस्त्रावचारणीयाध्यायः
Surgical instruments
9.
योग्यासूत्रीयाध्यायः
Practical surgical instructions
10.
विशिखानुप्रवेशनीयाध्यायः
Qualifications of a physician
11.
क्षारपाकविध्यध्यायः
Alkaline cautery
12.
अग्निकर्मविध्यध्यायः
Thermal cautery
13.
जलौकावचारणीयाध्यायः
Usage of leeches
14.
शोणितवर्णनीयाध्यायः
Description of blood
15.
दोषधातुमलक्षयवृद्धिविज्ञानीयाध्यायः
Knowledge of doshas
16.
कर्णव्यधबन्धविध्यध्यायः
Puncturing and Bandaging the ear
17.
आमपक्वैषणीयाध्यायः
Features of unripe and ripe swelling
18.
व्रणालेपनबन्धविध्यध्यायः
Poulticing and bandaging of wounds
19.
व्रणितोपासनीयाध्यायः
Care of the wounded
20.
हिताहितीयाध्यायः
Suitable and unsuitables for health
21.
व्रणप्रश्नाध्यायः
Questions concerning wounds
22.
व्रणास्रावविज्ञानीयाध्यायः
Knowledge of exudates of wounds
23.
कृत्याकृत्यविध्यध्यायः
Prognosis of wounds
24.
व्याधिसमुद्देशीयाध्यायः
Knowledge of diseases
25.
अष्टविधशस्त्रकर्मीयाध्यायः
Eight kinds of surgical operations
•
प्रनष्टशल्यविज्ञानीयाध्यायः
Knowledge of foreign bodies
27.
शल्यापनयनीयाध्यायः
Removal of foreign bodies
28.
विपरीताविपरीतव्रणविज्ञानीयाध्यायः
Prognosis of wounds
29.
विपरीताविपरीतदूतशकुनस्वप्ननिदर्शनीयाध्यायः
Auspicious and inauspicious dreams
30.
पञ्चेन्द्रियार्थविप्रतिपत्त्यध्यायः
Good and bad sensory perceptions
31.
छायाविप्रतिपत्त्यध्यायः
Signs of Color and Fatal Prognosis
32.
स्वभावविप्रतिपत्त्यध्यायः
Good and bad nature of body parts fatal signs
33.
अवारणीयाध्यायः
Fatal Signs of Diseases
34.
युक्तसेनीयाध्यायः
Duties of army surgeon
35.
आतुरोपक्रमणीयाध्यायः
Examination of the patient
36.
भूमिप्रविभागविज्ञानीयाध्यायः
Kinds of land regions
37.
मिश्रकाध्यायः
Drugs of specific actions
38.
द्रव्यसंग्रहणीयाध्यायः
Groups of drugs
39.
संशोधनसंशमनीयाध्यायः
Purificatory and Palliative Drugs
40.
द्रव्यरसगुणवीर्यविपाकविज्ञानीयाध्यायः
Drugs and Their Properties
41.
द्रव्यविशेषविज्ञानीयाध्यायः
Knowledge of categories of drugs
42.
रसविशेषविज्ञानीयाध्यायः
Knowledge of tastes of drugs
43.
वमनद्रव्यविकल्पविज्ञानीयाध्यायः
Recipes of emetic drugs
44.
विरेचनद्रव्यविकल्पविज्ञानीयाध्यायः
Recipes of purgative drugs
45.
द्रवद्रव्यविध्यध्यायः
Knowledge of liquid substances
46.
अन्नपानविध्यध्यायः
Diet articles and regimen of diet
Progress:35.2%
महान्त्यल्पानि वा शुद्धदेहानामनुलोमसन्निविष्टानि रोहन्ति विशेषतः कण्ठस्रोतःसिरात्वक्पेश्यस्थिविवरेषः | दोषप्रकोपव्यायामाभिघाताजीर्णेभ्यः प्रचलितानि पुनर्बाधन्ते ||११||
sanskrit
Large or small splinters that are properly lodged in healthy bodies tend to heal, especially when located in the throat, channels, veins, skin, muscles, and bone cavities. However, when aggravated by factors like dosha imbalance, excessive exercise, injury, or indigestion, these splinters may move and cause further distress.
english translation
hindi translation
mahAntyalpAni vA zuddhadehAnAmanulomasanniviSTAni rohanti vizeSataH kaNThasrotaHsirAtvakpezyasthivivareSaH | doSaprakopavyAyAmAbhighAtAjIrNebhyaH pracalitAni punarbAdhante ||11||
hk transliteration
तत्र, त्वक्प्रनष्टे स्निग्धस्विन्नायां मृन्माषयवगोधूमगोमयमृदितायां त्वचि यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात्, स्त्यानघृतमृच्चन्दनकल्कैर्वा प्रदिग्धायां शल्योष्मणाऽऽशु विसरति घृतमुपशुष्यति चालेपो यत्र तत्र शल्यं विजानीयात्; मांसप्रनष्टे स्नेहस्वेदादिभिः क्रियाविशेषैरविरुद्धैरातुरमुपपादयेत्, कर्शितस्य तु शिथिलीभूतमनवबद्धं क्षुभ्यमाणं यत्र संरम्भं वेदनां वा जनयति तत्र शल्यं विजानीयात्; कोष्ठास्थिसन्धिपेशीविवरेष्ववस्थितमेवमेव परीक्षेत; सिराधमनीस्रोतःस्नायुप्रनष्टे खण्डचक्रसंयुक्ते याने व्याधितमारोप्याशु विषमेऽध्वनि यायात् यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात्; अस्थिप्रनष्टे स्नेहस्वेदोपपन्नान्यस्थीनि बन्धनपीडनाभ्यां भृशमुपाचरेत्, यत्र संरम्भो वेदना भवति तत्र शल्यं विजानीयात्; सन्धिप्रनष्टे स्नेहस्वेदोपपन्नान् सन्धीन् प्रसरणाकुञ्चनबन्धनपीडनैः भृशमुपाचरेत्, यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात्, सन्धिप्रनष्टे स्नेहस्वेदोपपन्नान् सन्धीन् प्रसरणाकुञ्चनबन्धनपीडनैर्भृशमुपाचरेत्; यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात्, मर्मप्रनष्टे त्वनन्यभावान्मर्मणामुक्तं परीक्षणं भवति ||१२||
sanskrit
In the case of splinters lodged in the skin, after the application of oil and heat, and using a mixture of clay, beans, barley, wheat, and cow dung, if there is pain or swelling, the presence of a splinter should be suspected. When the area is covered with a paste of clarified butter, earth, and sandalwood, and the heat from the splinter causes the butter to evaporate or the paste to dry quickly, it indicates the presence of a splinter. For splinters in the muscles, the patient should be treated with appropriate therapies like oil and heat. In emaciated individuals, when a loose and unanchored splinter causes pain or swelling, the presence of a splinter is to be inferred. The same method applies for diagnosing splinters in the abdomen, bones, joints, and muscles. If a splinter is suspected in the veins, arteries, channels, or nerves, the patient should be placed on a rough road in a vehicle with shaking wheels. Where the patient feels pain or swelling, it indicates the presence of a splinter. In the case of bone splinters, the bones should be treated with oil, heat, and bandaging. Where pain or swelling occurs, a splinter is suspected. For joint splinters, the joints should be treated with oil, heat, and methods like extension, contraction, bandaging, and pressure. If there is pain or swelling, a splinter should be suspected. Finally, for splinters in the vital organs, specific diagnostic methods for vital points should be followed as previously mentioned.
english translation
hindi translation
tatra, tvakpranaSTe snigdhasvinnAyAM mRnmASayavagodhUmagomayamRditAyAM tvaci yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt, styAnaghRtamRccandanakalkairvA pradigdhAyAM zalyoSmaNA''zu visarati ghRtamupazuSyati cAlepo yatra tatra zalyaM vijAnIyAt; mAMsapranaSTe snehasvedAdibhiH kriyAvizeSairaviruddhairAturamupapAdayet, karzitasya tu zithilIbhUtamanavabaddhaM kSubhyamANaM yatra saMrambhaM vedanAM vA janayati tatra zalyaM vijAnIyAt; koSThAsthisandhipezIvivareSvavasthitamevameva parIkSeta; sirAdhamanIsrotaHsnAyupranaSTe khaNDacakrasaMyukte yAne vyAdhitamAropyAzu viSame'dhvani yAyAt yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt; asthipranaSTe snehasvedopapannAnyasthIni bandhanapIDanAbhyAM bhRzamupAcaret, yatra saMrambho vedanA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt; sandhipranaSTe snehasvedopapannAn sandhIn prasaraNAkuJcanabandhanapIDanaiH bhRzamupAcaret, yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt, sandhipranaSTe snehasvedopapannAn sandhIn prasaraNAkuJcanabandhanapIDanairbhRzamupAcaret; yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt, marmapranaSTe tvananyabhAvAnmarmaNAmuktaM parIkSaNaM bhavati ||12||
hk transliteration
सामान्यलक्षमपि च हस्तिस्कन्धाश्वपृष्ठपर्वतद्रुमारोहणधनुर्व्यायामद्रुतयाननियुद्धाध्वगमनलङ्घनप्लवनप्रतरण- व्यायामैर्जृम्भोद्गारकासक्षवथुष्ठीवनहसनप्राणायामैर्वातमूत्रपुरीषशुक्रोत्सर्गैर्वा यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात् ||१३||
sanskrit
Additionally, a general indication of the presence of a splinter can be identified through activities such as mounting the back of an elephant, horse, or climbing mountains or trees; performing archery, rapid movement in vehicles, combat, walking long distances, jumping, swimming, strenuous exercises, yawning, belching, coughing, sneezing, spitting, laughing, deep breathing exercises, or during the excretion of wind, urine, stool, or semen. If any of these activities result in pain or discomfort, the presence of a splinter should be suspected.
english translation
hindi translation
sAmAnyalakSamapi ca hastiskandhAzvapRSThaparvatadrumArohaNadhanurvyAyAmadrutayAnaniyuddhAdhvagamanalaGghanaplavanaprataraNa- vyAyAmairjRmbhodgArakAsakSavathuSThIvanahasanaprANAyAmairvAtamUtrapurISazukrotsargairvA yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt ||13||
hk transliteration
भवन्ति चात्र- यस्मिंस्तोदादयो देशे सुप्तता गुरुताऽपि च | घट्टते बहुशो यत्र शूयते रुज्यतेऽपि च ||१४||
sanskrit
In this context, where symptoms such as piercing pain, numbness, and heaviness are present, if the affected area frequently rubs against surfaces or causes discomfort and pain, it indicates the presence of a splinter.
english translation
hindi translation
bhavanti cAtra- yasmiMstodAdayo deze suptatA gurutA'pi ca | ghaTTate bahuzo yatra zUyate rujyate'pi ca ||14||
hk transliteration
आतुरश्चापि यं देशमभीक्ष्णं परिरक्षति | संवाह्यमानो बहुशस्तत्र शल्यं विनिर्दिशेत् ||१५||
sanskrit
If a patient frequently protects a particular area of their body and experiences discomfort when that area is massaged repeatedly, it indicates the presence of a splinter in that location.
english translation
hindi translation
AturazcApi yaM dezamabhIkSNaM parirakSati | saMvAhyamAno bahuzastatra zalyaM vinirdizet ||15||
hk transliteration
Sushruta Samhita
Progress:35.2%
महान्त्यल्पानि वा शुद्धदेहानामनुलोमसन्निविष्टानि रोहन्ति विशेषतः कण्ठस्रोतःसिरात्वक्पेश्यस्थिविवरेषः | दोषप्रकोपव्यायामाभिघाताजीर्णेभ्यः प्रचलितानि पुनर्बाधन्ते ||११||
sanskrit
Large or small splinters that are properly lodged in healthy bodies tend to heal, especially when located in the throat, channels, veins, skin, muscles, and bone cavities. However, when aggravated by factors like dosha imbalance, excessive exercise, injury, or indigestion, these splinters may move and cause further distress.
english translation
hindi translation
mahAntyalpAni vA zuddhadehAnAmanulomasanniviSTAni rohanti vizeSataH kaNThasrotaHsirAtvakpezyasthivivareSaH | doSaprakopavyAyAmAbhighAtAjIrNebhyaH pracalitAni punarbAdhante ||11||
hk transliteration
तत्र, त्वक्प्रनष्टे स्निग्धस्विन्नायां मृन्माषयवगोधूमगोमयमृदितायां त्वचि यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात्, स्त्यानघृतमृच्चन्दनकल्कैर्वा प्रदिग्धायां शल्योष्मणाऽऽशु विसरति घृतमुपशुष्यति चालेपो यत्र तत्र शल्यं विजानीयात्; मांसप्रनष्टे स्नेहस्वेदादिभिः क्रियाविशेषैरविरुद्धैरातुरमुपपादयेत्, कर्शितस्य तु शिथिलीभूतमनवबद्धं क्षुभ्यमाणं यत्र संरम्भं वेदनां वा जनयति तत्र शल्यं विजानीयात्; कोष्ठास्थिसन्धिपेशीविवरेष्ववस्थितमेवमेव परीक्षेत; सिराधमनीस्रोतःस्नायुप्रनष्टे खण्डचक्रसंयुक्ते याने व्याधितमारोप्याशु विषमेऽध्वनि यायात् यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात्; अस्थिप्रनष्टे स्नेहस्वेदोपपन्नान्यस्थीनि बन्धनपीडनाभ्यां भृशमुपाचरेत्, यत्र संरम्भो वेदना भवति तत्र शल्यं विजानीयात्; सन्धिप्रनष्टे स्नेहस्वेदोपपन्नान् सन्धीन् प्रसरणाकुञ्चनबन्धनपीडनैः भृशमुपाचरेत्, यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात्, सन्धिप्रनष्टे स्नेहस्वेदोपपन्नान् सन्धीन् प्रसरणाकुञ्चनबन्धनपीडनैर्भृशमुपाचरेत्; यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात्, मर्मप्रनष्टे त्वनन्यभावान्मर्मणामुक्तं परीक्षणं भवति ||१२||
sanskrit
In the case of splinters lodged in the skin, after the application of oil and heat, and using a mixture of clay, beans, barley, wheat, and cow dung, if there is pain or swelling, the presence of a splinter should be suspected. When the area is covered with a paste of clarified butter, earth, and sandalwood, and the heat from the splinter causes the butter to evaporate or the paste to dry quickly, it indicates the presence of a splinter. For splinters in the muscles, the patient should be treated with appropriate therapies like oil and heat. In emaciated individuals, when a loose and unanchored splinter causes pain or swelling, the presence of a splinter is to be inferred. The same method applies for diagnosing splinters in the abdomen, bones, joints, and muscles. If a splinter is suspected in the veins, arteries, channels, or nerves, the patient should be placed on a rough road in a vehicle with shaking wheels. Where the patient feels pain or swelling, it indicates the presence of a splinter. In the case of bone splinters, the bones should be treated with oil, heat, and bandaging. Where pain or swelling occurs, a splinter is suspected. For joint splinters, the joints should be treated with oil, heat, and methods like extension, contraction, bandaging, and pressure. If there is pain or swelling, a splinter should be suspected. Finally, for splinters in the vital organs, specific diagnostic methods for vital points should be followed as previously mentioned.
english translation
hindi translation
tatra, tvakpranaSTe snigdhasvinnAyAM mRnmASayavagodhUmagomayamRditAyAM tvaci yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt, styAnaghRtamRccandanakalkairvA pradigdhAyAM zalyoSmaNA''zu visarati ghRtamupazuSyati cAlepo yatra tatra zalyaM vijAnIyAt; mAMsapranaSTe snehasvedAdibhiH kriyAvizeSairaviruddhairAturamupapAdayet, karzitasya tu zithilIbhUtamanavabaddhaM kSubhyamANaM yatra saMrambhaM vedanAM vA janayati tatra zalyaM vijAnIyAt; koSThAsthisandhipezIvivareSvavasthitamevameva parIkSeta; sirAdhamanIsrotaHsnAyupranaSTe khaNDacakrasaMyukte yAne vyAdhitamAropyAzu viSame'dhvani yAyAt yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt; asthipranaSTe snehasvedopapannAnyasthIni bandhanapIDanAbhyAM bhRzamupAcaret, yatra saMrambho vedanA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt; sandhipranaSTe snehasvedopapannAn sandhIn prasaraNAkuJcanabandhanapIDanaiH bhRzamupAcaret, yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt, sandhipranaSTe snehasvedopapannAn sandhIn prasaraNAkuJcanabandhanapIDanairbhRzamupAcaret; yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt, marmapranaSTe tvananyabhAvAnmarmaNAmuktaM parIkSaNaM bhavati ||12||
hk transliteration
सामान्यलक्षमपि च हस्तिस्कन्धाश्वपृष्ठपर्वतद्रुमारोहणधनुर्व्यायामद्रुतयाननियुद्धाध्वगमनलङ्घनप्लवनप्रतरण- व्यायामैर्जृम्भोद्गारकासक्षवथुष्ठीवनहसनप्राणायामैर्वातमूत्रपुरीषशुक्रोत्सर्गैर्वा यत्र संरम्भो वेदना वा भवति तत्र शल्यं विजानीयात् ||१३||
sanskrit
Additionally, a general indication of the presence of a splinter can be identified through activities such as mounting the back of an elephant, horse, or climbing mountains or trees; performing archery, rapid movement in vehicles, combat, walking long distances, jumping, swimming, strenuous exercises, yawning, belching, coughing, sneezing, spitting, laughing, deep breathing exercises, or during the excretion of wind, urine, stool, or semen. If any of these activities result in pain or discomfort, the presence of a splinter should be suspected.
english translation
hindi translation
sAmAnyalakSamapi ca hastiskandhAzvapRSThaparvatadrumArohaNadhanurvyAyAmadrutayAnaniyuddhAdhvagamanalaGghanaplavanaprataraNa- vyAyAmairjRmbhodgArakAsakSavathuSThIvanahasanaprANAyAmairvAtamUtrapurISazukrotsargairvA yatra saMrambho vedanA vA bhavati tatra zalyaM vijAnIyAt ||13||
hk transliteration
भवन्ति चात्र- यस्मिंस्तोदादयो देशे सुप्तता गुरुताऽपि च | घट्टते बहुशो यत्र शूयते रुज्यतेऽपि च ||१४||
sanskrit
In this context, where symptoms such as piercing pain, numbness, and heaviness are present, if the affected area frequently rubs against surfaces or causes discomfort and pain, it indicates the presence of a splinter.
english translation
hindi translation
bhavanti cAtra- yasmiMstodAdayo deze suptatA gurutA'pi ca | ghaTTate bahuzo yatra zUyate rujyate'pi ca ||14||
hk transliteration
आतुरश्चापि यं देशमभीक्ष्णं परिरक्षति | संवाह्यमानो बहुशस्तत्र शल्यं विनिर्दिशेत् ||१५||
sanskrit
If a patient frequently protects a particular area of their body and experiences discomfort when that area is massaged repeatedly, it indicates the presence of a splinter in that location.
english translation
hindi translation
AturazcApi yaM dezamabhIkSNaM parirakSati | saMvAhyamAno bahuzastatra zalyaM vinirdizet ||15||
hk transliteration