Progress:3.9%
राजयोग विना पृथ्वी राजयोग विना निशा । राजयोग विना मुद्रा विचित्रापि न राजते॥१-१६॥
sanskrit
Without rajayoga as an objective, Asanas (pṛthvi) or kumbhaka (Nisha) or even the amazing mudras are useless.
english translation
hindi translation
rAjayoga vinA pRthvI rAjayoga vinA nizA | rAjayoga vinA mudrA vicitrApi na rAjate||1-16||
hk transliteration
पीठानि कुम्भकाश्चित्रा दिव्यानि करणानि च I सांगोऽपि च हठाभ्यासो राजयोगफलार्थदः॥१-१७॥
sanskrit
A consistent practice of the techniques of the asanas, various kumbhakas and valuable mudras which are the components of hathayoga, brings about success in rajayoga.
english translation
hindi translation
pIThAni kumbhakAzcitrA divyAni karaNAni ca I sAMgo'pi ca haThAbhyAso rAjayogaphalArthadaH||1-17||
hk transliteration
अथ हठयोग: - महामुद्रादिदशकं कर्माण्यष्टौ च कुम्भकाः I चतुरशीत्यासनानि प्राहुश्चैतद्धठाह्वयम् ॥१-१८॥
sanskrit
The hatha course of practices as propagated, comprises the ten mudras like mahamudra, the eight kriyas, eight kumbhakas and eightyfour āsanas.
english translation
hindi translation
atha haThayoga: - mahAmudrAdidazakaM karmANyaSTau ca kumbhakAH I caturazItyAsanAni prAhuzcaitaddhaThAhvayam ||1-18||
hk transliteration
हठ विना राजयोगो राजयोगं विना हठः I व्याप्तिः स्यादविनाभूता श्रीराज - हठयोगयोः ॥१-१९॥
sanskrit
Without hatha, rājayoga cannot be accomplished; so also without rajayoga as an objective, hathayoga cannot be perfected. Therefore, rajayoga and hathayoga are inter-dependent.
english translation
hindi translation
haTha vinA rAjayogo rAjayogaM vinA haThaH I vyAptiH syAdavinAbhUtA zrIrAja - haThayogayoH ||1-19||
hk transliteration
मतान्तरे तु – मकारेण मनः प्रोक्तं त्रकारः प्राण उच्यते I मनःप्राणसमायोगाद् योगो वै मन्त्रसञ्ज्ञकः॥१-२०॥
sanskrit
Another opinion - ma' denotes mind, 'tra' stands for 'praṇa'. mantrayoga is the synthesis of 'manas' and 'praṇa'.
english translation
hindi translation
matAntare tu – makAreNa manaH proktaM trakAraH prANa ucyate I manaHprANasamAyogAd yogo vai mantrasaJjJakaH||1-20||
hk transliteration
Hatharatnavali
Progress:3.9%
राजयोग विना पृथ्वी राजयोग विना निशा । राजयोग विना मुद्रा विचित्रापि न राजते॥१-१६॥
sanskrit
Without rajayoga as an objective, Asanas (pṛthvi) or kumbhaka (Nisha) or even the amazing mudras are useless.
english translation
hindi translation
rAjayoga vinA pRthvI rAjayoga vinA nizA | rAjayoga vinA mudrA vicitrApi na rAjate||1-16||
hk transliteration
पीठानि कुम्भकाश्चित्रा दिव्यानि करणानि च I सांगोऽपि च हठाभ्यासो राजयोगफलार्थदः॥१-१७॥
sanskrit
A consistent practice of the techniques of the asanas, various kumbhakas and valuable mudras which are the components of hathayoga, brings about success in rajayoga.
english translation
hindi translation
pIThAni kumbhakAzcitrA divyAni karaNAni ca I sAMgo'pi ca haThAbhyAso rAjayogaphalArthadaH||1-17||
hk transliteration
अथ हठयोग: - महामुद्रादिदशकं कर्माण्यष्टौ च कुम्भकाः I चतुरशीत्यासनानि प्राहुश्चैतद्धठाह्वयम् ॥१-१८॥
sanskrit
The hatha course of practices as propagated, comprises the ten mudras like mahamudra, the eight kriyas, eight kumbhakas and eightyfour āsanas.
english translation
hindi translation
atha haThayoga: - mahAmudrAdidazakaM karmANyaSTau ca kumbhakAH I caturazItyAsanAni prAhuzcaitaddhaThAhvayam ||1-18||
hk transliteration
हठ विना राजयोगो राजयोगं विना हठः I व्याप्तिः स्यादविनाभूता श्रीराज - हठयोगयोः ॥१-१९॥
sanskrit
Without hatha, rājayoga cannot be accomplished; so also without rajayoga as an objective, hathayoga cannot be perfected. Therefore, rajayoga and hathayoga are inter-dependent.
english translation
hindi translation
haTha vinA rAjayogo rAjayogaM vinA haThaH I vyAptiH syAdavinAbhUtA zrIrAja - haThayogayoH ||1-19||
hk transliteration
मतान्तरे तु – मकारेण मनः प्रोक्तं त्रकारः प्राण उच्यते I मनःप्राणसमायोगाद् योगो वै मन्त्रसञ्ज्ञकः॥१-२०॥
sanskrit
Another opinion - ma' denotes mind, 'tra' stands for 'praṇa'. mantrayoga is the synthesis of 'manas' and 'praṇa'.
english translation
hindi translation
matAntare tu – makAreNa manaH proktaM trakAraH prANa ucyate I manaHprANasamAyogAd yogo vai mantrasaJjJakaH||1-20||
hk transliteration