1.
प्रथमोऽध्यायः
Chapter 1
2.
द्वितीयोऽध्यायः
Chapter 2
3.
तृतीयोऽध्यायः
Chapter 3
4.
चतुर्थोऽध्यायः
Chapter 4
5.
पञ्चमोऽध्यायः
Chapter 5
6.
षष्ठोऽध्यायः
Chapter 6
7.
सप्तमोऽध्यायः
Chapter 7
8.
अष्टमोऽध्यायः
Chapter 8
9.
नवमोऽध्यायः
Chapter 9
10.
दशमोऽध्यायः
Chapter 10
11.
एकादशोऽध्यायः
Chapter 11
12.
द्वादशोऽध्यायः
Chapter 12
13.
त्रयोदशोऽध्यादशोयः
Chapter 13
•
चतुर्दशोऽध्यायः
Chapter 14
15.
पञ्चदशोऽध्यायः
Chapter 15
16.
षोडशोऽध्यायः
Chapter 16
17.
सप्तदशोऽध्यायः
Chapter 17
18.
अष्टादशोऽध्यायः
Chapter 18
19.
एकोनविंशोऽध्यायः
Chapter 19
20.
विंशोऽध्यायः
Chapter 20
21.
एकविंशोऽध्यायः
Chapter 21
22.
द्वाविंशोऽध्यायः
Chapter 22
23.
त्रयोविंशोऽध्यायः
Chapter 23
24.
चतुर्विंशोऽध्यायः
Chapter 24
25.
पञ्चविंशोऽध्यायः
Chapter 25
26.
षड्विंशोऽध्यायः
Chapter 26
27.
सप्तविंशोऽध्यायः
Chapter 27
28.
अष्टाविंशोऽध्यायः
Chapter 28
29.
एकोनत्रिंशोऽध्यायः
Chapter 29
30.
त्रिंशोऽध्यायः
Chapter 30
31.
एकत्रिंशोऽध्यायः
Chapter 31
Progress:43.4%
उद्धव उवाच यथा त्वामरविन्दाक्ष यादृशं वा यदात्मकम् । ध्यायेन्मुमुक्षुरेतन्मे ध्यानं त्वं वक्तुमर्हसि ।। ११-१४-३१ ।।
sanskrit
Śrī Uddhava said: My dear lotus-eyed Kṛṣṇa, by what process should one who desires liberation meditate upon You, of what specific nature should his meditation be, and upon which form should he meditate? Kindly explain to me this topic of meditation. ।। 11-14-31 ।।
english translation
श्री उद्धव ने कहा: मेरे प्रिय कमल नयन कृष्ण, जो मुक्ति चाहता है उसे किस प्रक्रिया से आपका ध्यान करना चाहिए, उसका ध्यान किस विशिष्ट प्रकृति का होना चाहिए और उसे किस रूप का ध्यान करना चाहिए? कृपया मुझे ध्यान का यह विषय समझाइये। ।। ११-१४-३१ ।।
hindi translation
uddhava uvAca yathA tvAmaravindAkSa yAdRzaM vA yadAtmakam | dhyAyenmumukSuretanme dhyAnaM tvaM vaktumarhasi || 11-14-31 ||
hk transliteration by Sanscriptश्रीभगवानुवाच सम आसन आसीनः समकायो यथासुखम् । हस्तावुत्सङ्ग आधाय स्वनासाग्रकृतेक्षणः ।। ११-१४-३२ ।।
sanskrit
The Supreme Personality of Godhead said: Sitting on a level seat that is not too high or too low, keeping the body straight and erect yet comfortable, placing the two hands on one’s lap and focusing the eyes on the tip of one’s nose, ।। 11-14-32 ।।
english translation
भगवान के परम व्यक्तित्व ने कहा: एक समतल आसन पर बैठना जो न बहुत ऊंचा हो और न बहुत नीचा, शरीर को सीधा और सीधा रखते हुए भी आरामदायक, दोनों हाथों को अपनी गोद में रखना और आंखों को अपनी नाक की नोक पर केंद्रित करना, ।। ११-१४-३२ ।।
hindi translation
zrIbhagavAnuvAca sama Asana AsInaH samakAyo yathAsukham | hastAvutsaGga AdhAya svanAsAgrakRtekSaNaH || 11-14-32 ||
hk transliteration by Sanscriptप्राणस्य शोधयेन्मार्गं पूरकुम्भकरेचकैः । विपर्ययेणापि शनैरभ्यसेन्निर्जितेन्द्रियः ।। ११-१४-३३ ।।
sanskrit
one should purify the pathways of breathing by practicing the mechanical exercises of pūraka, kumbhaka and recaka, and then one should reverse the procedure (recaka, kumbhaka, pūraka). Having fully controlled the senses, one may thus practice prāṇāyāma step by step. ।। 11-14-33 ।।
english translation
व्यक्ति को पूरक, कुंभक और रेचक के यांत्रिक अभ्यासों का अभ्यास करके सांस लेने के मार्गों को शुद्ध करना चाहिए, और फिर प्रक्रिया को उल्टा करना चाहिए (रेचक, कुंभक, पूरक)। इंद्रियों को पूरी तरह से नियंत्रित करने के बाद, व्यक्ति चरण दर चरण प्राणायाम का अभ्यास कर सकता है। ।। ११-१४-३३ ।।
hindi translation
prANasya zodhayenmArgaM pUrakumbhakarecakaiH | viparyayeNApi zanairabhyasennirjitendriyaH || 11-14-33 ||
hk transliteration by Sanscriptहृद्यविच्छिन्नमोङ्कारं घण्टानादं बिसोर्णवत् । प्राणेनोदीर्य तत्राथ पुनः संवेशयेत्स्वरम् ।। ११-१४-३४ ।।
sanskrit
Beginning from the mūlādhāra-cakra, one should move the life air continuously upward like the fibers in the lotus stalk until one reaches the heart, where the sacred syllable om is situated like the sound of a bell. One should thus continue raising the sacred syllable upward the distance of twelve aṅgulas, and there the oṁkāra should be joined together with the fifteen vibrations produced with anusvāra. ।। 11-14-34 ।।
english translation
मूलाधार-चक्र से शुरू करके, व्यक्ति को जीवन वायु को कमल के डंठल के तंतुओं की तरह लगातार ऊपर की ओर ले जाना चाहिए जब तक कि वह हृदय तक न पहुंच जाए, जहां पवित्र शब्दांश ओम घंटी की ध्वनि की तरह स्थित है। इस प्रकार व्यक्ति को पवित्र शब्दांश को बारह अंगुल की दूरी तक ऊपर उठाना जारी रखना चाहिए, और वहां ओंकार को अनुस्वार के साथ उत्पन्न होने वाले पंद्रह कंपनों के साथ जोड़ना चाहिए। ।। ११-१४-३४ ।।
hindi translation
hRdyavicchinnamoGkAraM ghaNTAnAdaM bisorNavat | prANenodIrya tatrAtha punaH saMvezayetsvaram || 11-14-34 ||
hk transliteration by Sanscriptएवं प्रणवसंयुक्तं प्राणमेव समभ्यसेत् । दशकृत्वस्त्रिषवणं मासादर्वाग्जितानिलः ।। ११-१४-३५ ।।
sanskrit
Being fixed in the oṁkāra, one should carefully practice the prāṇāyāma system ten times at each sunrise, noon and sunset. Thus, after one month one will have conquered the life air. ।। 11-14-35 ।।
english translation
ओंकार में स्थिर रहते हुए, व्यक्ति को प्रत्येक सूर्योदय, दोपहर और सूर्यास्त के समय दस बार प्राणायाम प्रणाली का सावधानीपूर्वक अभ्यास करना चाहिए। इस प्रकार, एक महीने के बाद व्यक्ति प्राणवायु पर विजय प्राप्त कर लेगा। ।। ११-१४-३५ ।।
hindi translation
evaM praNavasaMyuktaM prANameva samabhyaset | dazakRtvastriSavaNaM mAsAdarvAgjitAnilaH || 11-14-35 ||
hk transliteration by SanscriptSrimad Bhagavatam
Progress:43.4%
उद्धव उवाच यथा त्वामरविन्दाक्ष यादृशं वा यदात्मकम् । ध्यायेन्मुमुक्षुरेतन्मे ध्यानं त्वं वक्तुमर्हसि ।। ११-१४-३१ ।।
sanskrit
Śrī Uddhava said: My dear lotus-eyed Kṛṣṇa, by what process should one who desires liberation meditate upon You, of what specific nature should his meditation be, and upon which form should he meditate? Kindly explain to me this topic of meditation. ।। 11-14-31 ।।
english translation
श्री उद्धव ने कहा: मेरे प्रिय कमल नयन कृष्ण, जो मुक्ति चाहता है उसे किस प्रक्रिया से आपका ध्यान करना चाहिए, उसका ध्यान किस विशिष्ट प्रकृति का होना चाहिए और उसे किस रूप का ध्यान करना चाहिए? कृपया मुझे ध्यान का यह विषय समझाइये। ।। ११-१४-३१ ।।
hindi translation
uddhava uvAca yathA tvAmaravindAkSa yAdRzaM vA yadAtmakam | dhyAyenmumukSuretanme dhyAnaM tvaM vaktumarhasi || 11-14-31 ||
hk transliteration by Sanscriptश्रीभगवानुवाच सम आसन आसीनः समकायो यथासुखम् । हस्तावुत्सङ्ग आधाय स्वनासाग्रकृतेक्षणः ।। ११-१४-३२ ।।
sanskrit
The Supreme Personality of Godhead said: Sitting on a level seat that is not too high or too low, keeping the body straight and erect yet comfortable, placing the two hands on one’s lap and focusing the eyes on the tip of one’s nose, ।। 11-14-32 ।।
english translation
भगवान के परम व्यक्तित्व ने कहा: एक समतल आसन पर बैठना जो न बहुत ऊंचा हो और न बहुत नीचा, शरीर को सीधा और सीधा रखते हुए भी आरामदायक, दोनों हाथों को अपनी गोद में रखना और आंखों को अपनी नाक की नोक पर केंद्रित करना, ।। ११-१४-३२ ।।
hindi translation
zrIbhagavAnuvAca sama Asana AsInaH samakAyo yathAsukham | hastAvutsaGga AdhAya svanAsAgrakRtekSaNaH || 11-14-32 ||
hk transliteration by Sanscriptप्राणस्य शोधयेन्मार्गं पूरकुम्भकरेचकैः । विपर्ययेणापि शनैरभ्यसेन्निर्जितेन्द्रियः ।। ११-१४-३३ ।।
sanskrit
one should purify the pathways of breathing by practicing the mechanical exercises of pūraka, kumbhaka and recaka, and then one should reverse the procedure (recaka, kumbhaka, pūraka). Having fully controlled the senses, one may thus practice prāṇāyāma step by step. ।। 11-14-33 ।।
english translation
व्यक्ति को पूरक, कुंभक और रेचक के यांत्रिक अभ्यासों का अभ्यास करके सांस लेने के मार्गों को शुद्ध करना चाहिए, और फिर प्रक्रिया को उल्टा करना चाहिए (रेचक, कुंभक, पूरक)। इंद्रियों को पूरी तरह से नियंत्रित करने के बाद, व्यक्ति चरण दर चरण प्राणायाम का अभ्यास कर सकता है। ।। ११-१४-३३ ।।
hindi translation
prANasya zodhayenmArgaM pUrakumbhakarecakaiH | viparyayeNApi zanairabhyasennirjitendriyaH || 11-14-33 ||
hk transliteration by Sanscriptहृद्यविच्छिन्नमोङ्कारं घण्टानादं बिसोर्णवत् । प्राणेनोदीर्य तत्राथ पुनः संवेशयेत्स्वरम् ।। ११-१४-३४ ।।
sanskrit
Beginning from the mūlādhāra-cakra, one should move the life air continuously upward like the fibers in the lotus stalk until one reaches the heart, where the sacred syllable om is situated like the sound of a bell. One should thus continue raising the sacred syllable upward the distance of twelve aṅgulas, and there the oṁkāra should be joined together with the fifteen vibrations produced with anusvāra. ।। 11-14-34 ।।
english translation
मूलाधार-चक्र से शुरू करके, व्यक्ति को जीवन वायु को कमल के डंठल के तंतुओं की तरह लगातार ऊपर की ओर ले जाना चाहिए जब तक कि वह हृदय तक न पहुंच जाए, जहां पवित्र शब्दांश ओम घंटी की ध्वनि की तरह स्थित है। इस प्रकार व्यक्ति को पवित्र शब्दांश को बारह अंगुल की दूरी तक ऊपर उठाना जारी रखना चाहिए, और वहां ओंकार को अनुस्वार के साथ उत्पन्न होने वाले पंद्रह कंपनों के साथ जोड़ना चाहिए। ।। ११-१४-३४ ।।
hindi translation
hRdyavicchinnamoGkAraM ghaNTAnAdaM bisorNavat | prANenodIrya tatrAtha punaH saMvezayetsvaram || 11-14-34 ||
hk transliteration by Sanscriptएवं प्रणवसंयुक्तं प्राणमेव समभ्यसेत् । दशकृत्वस्त्रिषवणं मासादर्वाग्जितानिलः ।। ११-१४-३५ ।।
sanskrit
Being fixed in the oṁkāra, one should carefully practice the prāṇāyāma system ten times at each sunrise, noon and sunset. Thus, after one month one will have conquered the life air. ।। 11-14-35 ।।
english translation
ओंकार में स्थिर रहते हुए, व्यक्ति को प्रत्येक सूर्योदय, दोपहर और सूर्यास्त के समय दस बार प्राणायाम प्रणाली का सावधानीपूर्वक अभ्यास करना चाहिए। इस प्रकार, एक महीने के बाद व्यक्ति प्राणवायु पर विजय प्राप्त कर लेगा। ।। ११-१४-३५ ।।
hindi translation
evaM praNavasaMyuktaM prANameva samabhyaset | dazakRtvastriSavaNaM mAsAdarvAgjitAnilaH || 11-14-35 ||
hk transliteration by Sanscript