Sushruta Samhita

Progress:56.2%

पिप्पलीविडङ्गापामार्गशिग्रुसिद्धार्थकशिरीषमरिचकरवीरबिम्बीगिरिकर्णिकाकिणिहीवचाज्योतिष्मती- करञ्जार्कालर्कलशुनातिविषाशृङ्गवेरतालीशतमालसुरसार्जकेङ्गुदीमेषशृङ्गीमातुलुङ्गीमुरङ्गीपीलु- जातीशालतालमधूकलाक्षाहिङ्गुलवणमद्यगोशकृद्रसमूत्राणीति शिरोविरेचनानि | तत्र करवीरपूर्वाणां फलानि, करवीरादीनामर्कान्तानां मूलानि, तालीशपूर्वाणां कन्दाः, तालीशादीनामर्जकान्तानां पत्राणि, इङ्गुदीमेषशृङ्ग्योस्त्वचः, मातुलुङ्गीमुरङ्गीपीलुजातीनां पुष्पाणि, शालतालमधूकानां साराः, हिङ्गुलाक्षे निर्यासौ, लवणानि पार्थिवविशेषाः; मद्यान्यासुतसंयोगाः, शकृद्रसमूत्रे मलाविति ||६||

sanskrit

The following drugs are used as errhines (Shirovirecana): Pippali, Vidanga, Apamarga, Shigru, Siddharthaka, Shirisha, Marica, Karavira, Vimvi, Girikarnika, Kinihi, Vaca, Jyotishmati, Karanja, Arka, Alarka, Lashuna, Ativisha, Shringavera, Talisha, Tamala, Surasa, Aijaka, Ingudi, Meshashringi, Matulungi, Murangi, Pilu, Jati, Shala, Tala, Madhuka, Laksha, and Hingu. Rock-salt, spirits, cow’s urine, and watery exudation of cow dung are also considered. For their use: The fruits of Karavira and its related plants, The roots of plants from Karavira to Arka, The bulbs of those plants preceding Talisha, The leaves of those from Talisha to Arjaka, The barks of Ingudi and Meshashringi, The flowers of Matulungi, Murangi, Pilu, and Jati, The essence (Sara) of Shala, Tala, and Madhuka trees, The gummy exudations (Niryasa) of Hingu plants and Laksha trees, Salts which are modifications of earth, Wines which are modifications of Asava (fermented liquors), Secretions of cow dung and cow's urine in their natural state.

english translation

hindi translation

pippalIviDaGgApAmArgazigrusiddhArthakazirISamaricakaravIrabimbIgirikarNikAkiNihIvacAjyotiSmatI- karaJjArkAlarkalazunAtiviSAzRGgaveratAlIzatamAlasurasArjakeGgudImeSazRGgImAtuluGgImuraGgIpIlu- jAtIzAlatAlamadhUkalAkSAhiGgulavaNamadyagozakRdrasamUtrANIti zirovirecanAni | tatra karavIrapUrvANAM phalAni, karavIrAdInAmarkAntAnAM mUlAni, tAlIzapUrvANAM kandAH, tAlIzAdInAmarjakAntAnAM patrANi, iGgudImeSazRGgyostvacaH, mAtuluGgImuraGgIpIlujAtInAM puSpANi, zAlatAlamadhUkAnAM sArAH, hiGgulAkSe niryAsau, lavaNAni pArthivavizeSAH; madyAnyAsutasaMyogAH, zakRdrasamUtre malAviti ||6||

hk transliteration

संशमनान्यत ऊर्ध्वं वक्ष्यामः- तत्र भद्रदारुकुष्ठहरिद्रावरुणमेषशृङ्गीबलातिबलार्तगलकच्छुराशल्लकीकुबेराक्षीवीरतरुसहचराग्निमन्थ- वत्सादन्येरण्डाश्मभेदकालर्कार्कशतावरीपुनर्नवावसुकवशिरकाञ्चनकभार्गीकार्पासीवृश्चिकालीपत्तूरबदरयवकोलकुलत्थप्रभृतीनि विदारिगन्धादिश्च द्वे चाद्ये पञ्चमूल्यौ समासेन वातसंशमनो वर्गः ||७||

sanskrit

We shall now discuss the group of drugs with soothing effects. These include Bhadradaru, Kustha, Haridra, Varuna, Meshshringi, Vala, Ativala, Artagala, Kachura, Sallaki, Kuverakshi, Virataru, Sahacara, Agnimantha, Vatsadani, Eranda, Ashmabhedaka, Alarka, Arka, Shatavari, Punarnava, Vasuka, Vasira, Kancanaka, Bhargi, Karpasi, Vrishchiaali, Pattura, Vadara, Yava, Kola, Kulattha, etc., and the drugs forming the group of Vidari-gandhadi-Gana, as well as those belonging to the first two groups of Pancamula (Mahat and Svalpa). These are possessed of the general virtue of soothing (restoring to its normal state) the deranged Vata.

english translation

hindi translation

saMzamanAnyata UrdhvaM vakSyAmaH- tatra bhadradArukuSThaharidrAvaruNameSazRGgIbalAtibalArtagalakacchurAzallakIkuberAkSIvIratarusahacarAgnimantha- vatsAdanyeraNDAzmabhedakAlarkArkazatAvarIpunarnavAvasukavazirakAJcanakabhArgIkArpAsIvRzcikAlIpattUrabadarayavakolakulatthaprabhRtIni vidArigandhAdizca dve cAdye paJcamUlyau samAsena vAtasaMzamano vargaH ||7||

hk transliteration

चन्दनकुचन्दनह्रीबेरोशीरमञ्जिष्ठापयस्याविदारीशतावरीगुन्द्राशैवलकह्लारकुमुदोत्पलकन्द(द)लीदूर्वामूर्वाप्रभृतीनि काकोल्यादिः सारिवादिरञ्जनादिरुत्पलादिर्न्यग्रोधादिस्तृणपञ्चमूलमिति समासेन पित्तसंशमनो वर्गः ||८||

sanskrit

The drugs known as Chandana, Kucandana, Hrivera, Ushira, Manjishtha, Payasya, Vidari, Shatavari, Gundra, Shaivala, Kahlara, Kumuda, Utpala, Kadali, Kandali, Durya, Murva, etc., and the drugs forming the groups of Kakolyadi, Sarivadi, Anjanadi, Utpaladi, Nyagrodhadi, and Trina-Pancamula groups are generally soothing to the deranged Pitta.

english translation

hindi translation

candanakucandanahrIberozIramaJjiSThApayasyAvidArIzatAvarIgundrAzaivalakahlArakumudotpalakanda(da)lIdUrvAmUrvAprabhRtIni kAkolyAdiH sArivAdiraJjanAdirutpalAdirnyagrodhAdistRNapaJcamUlamiti samAsena pittasaMzamano vargaH ||8||

hk transliteration

कालेयकागुरुतिलपर्णीकुष्ठहरिद्राशीतशिवशतपुष्पासरलारास्नाप्रकीर्योदकीर्येङ्गुदीसुमना- काकादनीलाङ्गलकीहस्तिकर्णमुञ्जातकलामज्जकप्रभृतीनि वल्लीकण्टकपञ्चमूल्यौ पिप्पल्यादिर्बृहत्यादिर्मुष्ककादिर्वचादिः सुरसादिरारग्वधादिरिति समासेन श्लेष्मसंशमनो वर्गः ||९||

sanskrit

The drugs known as Kaleyaka, Aguru, Tilaparni, Kushtha, Haridra, Shitashiva, Shatapushpa, Sarala, Rasna, Prakiryya, Udakiryya, Ingudi, Sumanah, Kakadani, Neelam, Langalaki, Hastikarna, Munjataka, Lamajjaka, etc., and those belonging to the groups of Valli, Kantaka Pancamula, Pippalyadi, Brihatyadi, Mushkadi, Vachadi, Surasadi, and Aragvadhadi, are generally effective in soothing deranged Shleshma.

english translation

hindi translation

kAleyakAgurutilaparNIkuSThaharidrAzItazivazatapuSpAsaralArAsnAprakIryodakIryeGgudIsumanA- kAkAdanIlAGgalakIhastikarNamuJjAtakalAmajjakaprabhRtIni vallIkaNTakapaJcamUlyau pippalyAdirbRhatyAdirmuSkakAdirvacAdiH surasAdirAragvadhAdiriti samAsena zleSmasaMzamano vargaH ||9||

hk transliteration

तत्र सर्वाण्येवौषधानि व्याध्यग्निपुरुषबलान्यभिसमीक्ष्य विदध्यात् | तत्र, व्याधिबलादधिकमौषधमुपयुक्तं तमुपशम्य व्याधिं व्याधिमन्यमावहति; अग्निबलादधिकमजीर्णं विष्टभ्य वा पच्यते; पुरुषबलादधिकं ग्लानिमूर्च्छामदानावहति संशमनम्; एवं संशोधनमतिपातयति | हीनमेभ्यो दत्तमकिञ्चित्करं भवति | तस्मात् सममेव विदध्यात् ||१०||

sanskrit

All medicines should be administered after carefully considering the strength of the disease, digestive capacity, and physical stamina of the patient. If a medicine is stronger than the disease, it can aggravate the condition or cause a new ailment. If it exceeds the digestive capacity, it may cause indigestion. If it surpasses the physical stamina, it can lead to weakness or fainting. Thus, excessive use of cleansing therapies can be harmful. Medicines should be given in appropriate doses, matching the disease's intensity and the patient's condition.

english translation

hindi translation

tatra sarvANyevauSadhAni vyAdhyagnipuruSabalAnyabhisamIkSya vidadhyAt | tatra, vyAdhibalAdadhikamauSadhamupayuktaM tamupazamya vyAdhiM vyAdhimanyamAvahati; agnibalAdadhikamajIrNaM viSTabhya vA pacyate; puruSabalAdadhikaM glAnimUrcchAmadAnAvahati saMzamanam; evaM saMzodhanamatipAtayati | hInamebhyo dattamakiJcitkaraM bhavati | tasmAt samameva vidadhyAt ||10||

hk transliteration