Sushruta Samhita
Progress:28.8%
वृक्षाद्यथाभिप्रहतात् क्षीरिणः क्षीरिमावहेत् । मांसादेवं क्षतात् क्षिप्रं शोणितं सम्प्रसिच्यते ॥११॥
Just as milk is quickly drawn from a tree when struck, similarly, blood is rapidly expelled from the flesh.
english translation
जैसे वृक्ष को मारने पर दूध शीघ्रता से प्राप्त होता है, उसी प्रकार, मांस से रक्त जल्दी से बह निकाला जाता है।
hindi translation
vRkSAdyathAbhiprahatAt kSIriNaH kSIrimAvahet । mAMsAdevaM kSatAt kSipraM zoNitaM samprasicyate ॥11॥
hk transliteration by Sanscriptतृतीया मेदोधरा; मेदो हि सर्वभूतानामुदरस्थमण्वस्थिषु च, महत्सु च मज्जा भवति ॥१२॥
The third is the fatty layer; for fat is present in the bellies of all beings and in the large bones as well.
english translation
तीसरी मेदोधरा है; क्योंकि मेद सभी प्राणियों के उदर में और बड़े हड्डियों में विद्यमान होता है।
hindi translation
tRtIyA medodharA; medo hi sarvabhUtAnAmudarasthamaNvasthiSu ca, mahatsu ca majjA bhavati ॥12॥
hk transliteration by Sanscriptस्थूलास्थिषु विशेषेण मज्जा त्वभ्यन्तराश्रितः । अथेतरेषु सर्वेषु सरक्तं मेद उच्यते । शुद्धमांसस्य यः स्नेहः सा वसा परिकीर्तिता ॥१३॥
In the large bones, specifically, the marrow is established; in the others, the fatty tissue is referred to as being red. The essence of pure flesh, which is the unctuous substance, is called fat.
english translation
विशेष रूप से स्थूल हड्डियों में मज्जा विद्यमान होती है; अन्य हड्डियों में, मेद को लाल कहा जाता है। शुद्ध मांस का जो स्नेह है, वही वसा कहलाता है।
hindi translation
sthUlAsthiSu vizeSeNa majjA tvabhyantarAzritaH । athetareSu sarveSu saraktaM meda ucyate । zuddhamAMsasya yaH snehaH sA vasA parikIrtitA ॥13॥
hk transliteration by Sanscriptचतुर्थी श्लेष्मधरा सर्वसन्धिषु प्राणभृतां भवति ॥१४॥
The fourth one, which holds phlegm, is in all the joints of living beings.
english translation
चौथा जो कफ को धारण करता है वह प्राणियों के सभी जोड़ों में होता है।
hindi translation
caturthI zleSmadharA sarvasandhiSu prANabhRtAM bhavati ॥14॥
hk transliteration by Sanscriptस्नेहाभ्यक्ते यथा ह्यक्षे चक्रं साधु प्रवर्तते । सन्धयः साधु वर्तन्ते संश्लिष्टाः श्लेष्मणा तथा ॥१५॥
Just as the wheel turns well when lubricated, the joints work well when covered with phlegm.
english translation
जैसे चक्र स्नेह से अच्छी तरह चलता है, वैसे ही संधियाँ श्लेष्म से ढकी रहने पर अच्छी तरह कार्य करती हैं।
hindi translation
snehAbhyakte yathA hyakSe cakraM sAdhu pravartate । sandhayaH sAdhu vartante saMzliSTAH zleSmaNA tathA ॥15॥
hk transliteration by Sanscript1.
सर्वभूतचिन्ताशारीरम्
The science of being in general
2.
शुक्रशोणितशुद्धिशारीरम्
The purification of semen and cataminal fluid
3.
गर्भावक्रान्तिशारीरम्
Pregnancy
गर्भव्याकरणशारीरम्
The development of a fetus in the womb
5.
शरीरसंख्याव्याकरणशारीरम्
The anatomy of the human body
6.
प्रत्येकमर्मनिर्देशशारीरम्
The Marmas (vital parts of the body)
7.
सिरावर्णविभक्तिशारीरम्
Description of Sira (vascular system)
8.
सिराव्यधविधिशारीरम्
The method of Venesection
9.
धमनीव्याकरणशारीरम्
The description of the arteries, nerves and ducts
10.
गर्भिणीव्याकरणशारीरम्
The nursing and management of pregnant women
Progress:28.8%
वृक्षाद्यथाभिप्रहतात् क्षीरिणः क्षीरिमावहेत् । मांसादेवं क्षतात् क्षिप्रं शोणितं सम्प्रसिच्यते ॥११॥
Just as milk is quickly drawn from a tree when struck, similarly, blood is rapidly expelled from the flesh.
english translation
जैसे वृक्ष को मारने पर दूध शीघ्रता से प्राप्त होता है, उसी प्रकार, मांस से रक्त जल्दी से बह निकाला जाता है।
hindi translation
vRkSAdyathAbhiprahatAt kSIriNaH kSIrimAvahet । mAMsAdevaM kSatAt kSipraM zoNitaM samprasicyate ॥11॥
hk transliteration by Sanscriptतृतीया मेदोधरा; मेदो हि सर्वभूतानामुदरस्थमण्वस्थिषु च, महत्सु च मज्जा भवति ॥१२॥
The third is the fatty layer; for fat is present in the bellies of all beings and in the large bones as well.
english translation
तीसरी मेदोधरा है; क्योंकि मेद सभी प्राणियों के उदर में और बड़े हड्डियों में विद्यमान होता है।
hindi translation
tRtIyA medodharA; medo hi sarvabhUtAnAmudarasthamaNvasthiSu ca, mahatsu ca majjA bhavati ॥12॥
hk transliteration by Sanscriptस्थूलास्थिषु विशेषेण मज्जा त्वभ्यन्तराश्रितः । अथेतरेषु सर्वेषु सरक्तं मेद उच्यते । शुद्धमांसस्य यः स्नेहः सा वसा परिकीर्तिता ॥१३॥
In the large bones, specifically, the marrow is established; in the others, the fatty tissue is referred to as being red. The essence of pure flesh, which is the unctuous substance, is called fat.
english translation
विशेष रूप से स्थूल हड्डियों में मज्जा विद्यमान होती है; अन्य हड्डियों में, मेद को लाल कहा जाता है। शुद्ध मांस का जो स्नेह है, वही वसा कहलाता है।
hindi translation
sthUlAsthiSu vizeSeNa majjA tvabhyantarAzritaH । athetareSu sarveSu saraktaM meda ucyate । zuddhamAMsasya yaH snehaH sA vasA parikIrtitA ॥13॥
hk transliteration by Sanscriptचतुर्थी श्लेष्मधरा सर्वसन्धिषु प्राणभृतां भवति ॥१४॥
The fourth one, which holds phlegm, is in all the joints of living beings.
english translation
चौथा जो कफ को धारण करता है वह प्राणियों के सभी जोड़ों में होता है।
hindi translation
caturthI zleSmadharA sarvasandhiSu prANabhRtAM bhavati ॥14॥
hk transliteration by Sanscriptस्नेहाभ्यक्ते यथा ह्यक्षे चक्रं साधु प्रवर्तते । सन्धयः साधु वर्तन्ते संश्लिष्टाः श्लेष्मणा तथा ॥१५॥
Just as the wheel turns well when lubricated, the joints work well when covered with phlegm.
english translation
जैसे चक्र स्नेह से अच्छी तरह चलता है, वैसे ही संधियाँ श्लेष्म से ढकी रहने पर अच्छी तरह कार्य करती हैं।
hindi translation
snehAbhyakte yathA hyakSe cakraM sAdhu pravartate । sandhayaH sAdhu vartante saMzliSTAH zleSmaNA tathA ॥15॥
hk transliteration by Sanscript