Sushruta Samhita
Progress:94.6%
बालं पुनर्गात्रसुखं गृह्णीयात्, न चैनं तर्जयेत्, सहसा न प्रतिबोधयेद्वित्रासभयात्, सहसा नापहरेदुत्क्षिपेद्वा वातादिविघातभयात्, नोपवेशयेत् कौब्ज्यभयात्, नित्यं चैनमनुवर्तेत प्रियशतैरजिघांसुः; एवमविहतमना ह्यभिवर्धते नित्यमुदग्रसत्त्वसम्पन्नो नीरोगः सुप्रसन्नमनाश्च भवति । वातातपविद्युत्प्रभापादपलताशून्यागारनिम्नस्थानग्रहच्छायादिभ्यो दुर्ग्रहोपसर्गतश्च बालं रक्षेत् ॥४६॥
"The child should be held gently and not scolded. One should not wake him suddenly out of fear or alarm, nor should he be forcefully removed or thrown due to fear of wind or other disturbances. The child should not be made to sit up due to fear of falling. One should continuously be attentive to him, without any harmful intentions. Thus, the child, with a calm mind, will naturally thrive, be healthy, cheerful, and have a good appetite. Protect the child from disturbances caused by wind, heat, lightning, and sudden shadows in low places or poorly lit rooms."
english translation
"बच्चे को धीरे से पकड़ना चाहिए और डांटना नहीं चाहिए। अचानक डर या भय से उसे जागृत नहीं करना चाहिए, न ही उसे बलात् निकालना या उठाना चाहिए, हवा या अन्य विघटन के भय से। बच्चे को गिरने के डर से बैठने नहीं देना चाहिए। हमेशा उसके प्रति सतर्क रहना चाहिए, बिना किसी हानिकारक इरादे के। इस प्रकार, शांत मन के साथ, बच्चा स्वाभाविक रूप से बढ़ेगा, स्वस्थ रहेगा, प्रसन्न रहेगा और उसकी भूख अच्छी होगी। बच्चे को हवा, गर्मी, बिजली, और निम्न स्थानों या अंधेरे कमरों में अचानक छायाओं के कारण होने वाले विघटन से सुरक्षित रखना चाहिए।"
hindi translation
bAlaM punargAtrasukhaM gRhNIyAt, na cainaM tarjayet, sahasA na pratibodhayedvitrAsabhayAt, sahasA nApaharedutkSipedvA vAtAdivighAtabhayAt, nopavezayet kaubjyabhayAt, nityaM cainamanuvarteta priyazatairajighAMsuH; evamavihatamanA hyabhivardhate nityamudagrasattvasampanno nIrogaH suprasannamanAzca bhavati । vAtAtapavidyutprabhApAdapalatAzUnyAgAranimnasthAnagrahacchAyAdibhyo durgrahopasargatazca bAlaM rakSet ॥46॥
hk transliteration by Sanscriptनाशुचौ विसृजेद्बालं नाकाशे विषमे न च । नोष्ममारुतवर्षेषु रजोधूमोदकेषु च ॥४७॥
"One should not abandon the child in an unclean place, nor in dangerous locations such as in the sky, nor during extreme heat, wind, rain, dust, or water."
english translation
"बच्चे को अशुद्ध स्थान पर नहीं छोड़ना चाहिए, न ही खतरनाक स्थानों में जैसे आकाश में, न ही अत्यधिक गर्मी, हवा, बारिश, धूल या पानी के दौरान।"
hindi translation
nAzucau visRjedbAlaM nAkAze viSame na ca । noSmamArutavarSeSu rajodhUmodakeSu ca ॥47॥
hk transliteration by Sanscriptक्षीरसात्म्यतया क्षीरमाजं गव्यमथापि वा । दद्यादास्तन्यपर्याप्तेर्बालानां वीक्ष्य मात्रया ॥४८॥
"One should provide milk, whether from cows or goats, considering the sufficient quantity for the child."
english translation
"बच्चे के लिए पर्याप्त मात्रा में दूध देना चाहिए, चाहे वह गाय का हो या बकरी का।"
hindi translation
kSIrasAtmyatayA kSIramAjaM gavyamathApi vA । dadyAdAstanyaparyApterbAlAnAM vIkSya mAtrayA ॥48॥
hk transliteration by Sanscriptषण्मासं चैनमन्नं प्राशयेल्लघु हितं च ॥४९॥
"One should feed the child with light, nutritious food for six months."
english translation
"बच्चे को छह महीने तक हल्का और पौष्टिक भोजन देना चाहिए।"
hindi translation
SaNmAsaM cainamannaM prAzayellaghu hitaM ca ॥49॥
hk transliteration by Sanscriptनित्यमवरोधरतश्च स्यात् कृतरक्ष उपसर्गभयात्; प्रयत्नतश्च ग्रहोपसर्गेभ्यो रक्ष्या बाला भवन्ति ॥५०॥
"The child should always be protected from disturbances and threats, and efforts must be made to safeguard against obstacles and adverse conditions."
english translation
"बच्चे को हमेशा व्यवधानों और खतरों से सुरक्षित रखना चाहिए, और बाधाओं और प्रतिकूल परिस्थितियों से बचाने के लिए प्रयास करना चाहिए।"
hindi translation
nityamavarodharatazca syAt kRtarakSa upasargabhayAt; prayatnatazca grahopasargebhyo rakSyA bAlA bhavanti ॥50॥
hk transliteration by Sanscript1.
सर्वभूतचिन्ताशारीरम्
The science of being in general
2.
शुक्रशोणितशुद्धिशारीरम्
The purification of semen and cataminal fluid
3.
गर्भावक्रान्तिशारीरम्
Pregnancy
4.
गर्भव्याकरणशारीरम्
The development of a fetus in the womb
5.
शरीरसंख्याव्याकरणशारीरम्
The anatomy of the human body
6.
प्रत्येकमर्मनिर्देशशारीरम्
The Marmas (vital parts of the body)
7.
सिरावर्णविभक्तिशारीरम्
Description of Sira (vascular system)
8.
सिराव्यधविधिशारीरम्
The method of Venesection
9.
धमनीव्याकरणशारीरम्
The description of the arteries, nerves and ducts
गर्भिणीव्याकरणशारीरम्
The nursing and management of pregnant women
Progress:94.6%
बालं पुनर्गात्रसुखं गृह्णीयात्, न चैनं तर्जयेत्, सहसा न प्रतिबोधयेद्वित्रासभयात्, सहसा नापहरेदुत्क्षिपेद्वा वातादिविघातभयात्, नोपवेशयेत् कौब्ज्यभयात्, नित्यं चैनमनुवर्तेत प्रियशतैरजिघांसुः; एवमविहतमना ह्यभिवर्धते नित्यमुदग्रसत्त्वसम्पन्नो नीरोगः सुप्रसन्नमनाश्च भवति । वातातपविद्युत्प्रभापादपलताशून्यागारनिम्नस्थानग्रहच्छायादिभ्यो दुर्ग्रहोपसर्गतश्च बालं रक्षेत् ॥४६॥
"The child should be held gently and not scolded. One should not wake him suddenly out of fear or alarm, nor should he be forcefully removed or thrown due to fear of wind or other disturbances. The child should not be made to sit up due to fear of falling. One should continuously be attentive to him, without any harmful intentions. Thus, the child, with a calm mind, will naturally thrive, be healthy, cheerful, and have a good appetite. Protect the child from disturbances caused by wind, heat, lightning, and sudden shadows in low places or poorly lit rooms."
english translation
"बच्चे को धीरे से पकड़ना चाहिए और डांटना नहीं चाहिए। अचानक डर या भय से उसे जागृत नहीं करना चाहिए, न ही उसे बलात् निकालना या उठाना चाहिए, हवा या अन्य विघटन के भय से। बच्चे को गिरने के डर से बैठने नहीं देना चाहिए। हमेशा उसके प्रति सतर्क रहना चाहिए, बिना किसी हानिकारक इरादे के। इस प्रकार, शांत मन के साथ, बच्चा स्वाभाविक रूप से बढ़ेगा, स्वस्थ रहेगा, प्रसन्न रहेगा और उसकी भूख अच्छी होगी। बच्चे को हवा, गर्मी, बिजली, और निम्न स्थानों या अंधेरे कमरों में अचानक छायाओं के कारण होने वाले विघटन से सुरक्षित रखना चाहिए।"
hindi translation
bAlaM punargAtrasukhaM gRhNIyAt, na cainaM tarjayet, sahasA na pratibodhayedvitrAsabhayAt, sahasA nApaharedutkSipedvA vAtAdivighAtabhayAt, nopavezayet kaubjyabhayAt, nityaM cainamanuvarteta priyazatairajighAMsuH; evamavihatamanA hyabhivardhate nityamudagrasattvasampanno nIrogaH suprasannamanAzca bhavati । vAtAtapavidyutprabhApAdapalatAzUnyAgAranimnasthAnagrahacchAyAdibhyo durgrahopasargatazca bAlaM rakSet ॥46॥
hk transliteration by Sanscriptनाशुचौ विसृजेद्बालं नाकाशे विषमे न च । नोष्ममारुतवर्षेषु रजोधूमोदकेषु च ॥४७॥
"One should not abandon the child in an unclean place, nor in dangerous locations such as in the sky, nor during extreme heat, wind, rain, dust, or water."
english translation
"बच्चे को अशुद्ध स्थान पर नहीं छोड़ना चाहिए, न ही खतरनाक स्थानों में जैसे आकाश में, न ही अत्यधिक गर्मी, हवा, बारिश, धूल या पानी के दौरान।"
hindi translation
nAzucau visRjedbAlaM nAkAze viSame na ca । noSmamArutavarSeSu rajodhUmodakeSu ca ॥47॥
hk transliteration by Sanscriptक्षीरसात्म्यतया क्षीरमाजं गव्यमथापि वा । दद्यादास्तन्यपर्याप्तेर्बालानां वीक्ष्य मात्रया ॥४८॥
"One should provide milk, whether from cows or goats, considering the sufficient quantity for the child."
english translation
"बच्चे के लिए पर्याप्त मात्रा में दूध देना चाहिए, चाहे वह गाय का हो या बकरी का।"
hindi translation
kSIrasAtmyatayA kSIramAjaM gavyamathApi vA । dadyAdAstanyaparyApterbAlAnAM vIkSya mAtrayA ॥48॥
hk transliteration by Sanscriptषण्मासं चैनमन्नं प्राशयेल्लघु हितं च ॥४९॥
"One should feed the child with light, nutritious food for six months."
english translation
"बच्चे को छह महीने तक हल्का और पौष्टिक भोजन देना चाहिए।"
hindi translation
SaNmAsaM cainamannaM prAzayellaghu hitaM ca ॥49॥
hk transliteration by Sanscriptनित्यमवरोधरतश्च स्यात् कृतरक्ष उपसर्गभयात्; प्रयत्नतश्च ग्रहोपसर्गेभ्यो रक्ष्या बाला भवन्ति ॥५०॥
"The child should always be protected from disturbances and threats, and efforts must be made to safeguard against obstacles and adverse conditions."
english translation
"बच्चे को हमेशा व्यवधानों और खतरों से सुरक्षित रखना चाहिए, और बाधाओं और प्रतिकूल परिस्थितियों से बचाने के लिए प्रयास करना चाहिए।"
hindi translation
nityamavarodharatazca syAt kRtarakSa upasargabhayAt; prayatnatazca grahopasargebhyo rakSyA bAlA bhavanti ॥50॥
hk transliteration by Sanscript