Sushruta Samhita

Progress:84.4%

अथातो गर्भिणीव्याकरणं शारीरं व्याख्यास्यामः ||१||

sanskrit

Now, we shall explain the physiology of the pregnant woman.

english translation

hindi translation

athAto garbhiNIvyAkaraNaM zArIraM vyAkhyAsyAmaH ||1||

hk transliteration

यथोवाच भगवान् धन्वन्तरिः ||२||

sanskrit

Thus spoke Lord Dhanvantari.

english translation

hindi translation

yathovAca bhagavAn dhanvantariH ||2||

hk transliteration

गर्भिणी प्रथमदिवसात् प्रभृति नित्यं प्रहृष्टा शुच्यलङ्कृता शुक्लवसना शान्तिमङ्गलदेवताब्राह्मणगुरुपरा च भवेत्, मलिनविकृतहीनगात्राणि न स्पृशेत्, दुर्गन्धदुर्दर्शनानि परिहरेत्, उद्वेजनीयाश्च कथाः, शुष्कं पर्युषितं कुथितं क्लिन्नं चान्नं नोपभुञ्जीत, बहिर्निष्क्रमणं शून्यागारचैत्यश्मशानवृक्षाश्रयान् क्रोधमयशस्करांश्च भावानुच्चैर्भाष्यादिकं च परिहरेद्यानि च गर्भं व्यापादयन्ति, न चाभीक्ष्णं तैलाभ्यङ्गोत्सादनादीनि सेवेत, न चायासयेच्छरीरं, पूर्वोक्तानि च परिहरेत्, शयनासनं मृद्वास्तरणं नात्युच्चमपाश्रयोपेतमसम्बाधं च विदध्यात्, हृद्यं द्रवमधुरप्रायं स्निग्धं दीपनीयसंस्कृतं च भोजनं भोजयेत्, सामान्यमेतदाप्रसवात् ||३||

sanskrit

From the first day of pregnancy, a woman should always be cheerful, pure, adorned, dressed in white, and devoted to peaceful and auspicious deities, as well as her Brahmin guru. She should avoid contact with impure, malformed, and foul-smelling objects, should stay away from disturbing conversations, and should not consume dry, stale, overheated, or damp food. She must avoid going outside to empty places, cremation grounds, or under trees that may induce anger and worry. She should also refrain from speaking loudly, which can disturb the fetus, and should not indulge in frequent oil massages or exhausting physical activities. The woman should maintain a comfortable posture while sleeping, with a soft bedding that is not too high or too constricting. She should consume pleasing, light, sweet, oily, and well-prepared food that is easy to digest. This general guideline is applicable throughout her pregnancy.

english translation

hindi translation

garbhiNI prathamadivasAt prabhRti nityaM prahRSTA zucyalaGkRtA zuklavasanA zAntimaGgaladevatAbrAhmaNaguruparA ca bhavet, malinavikRtahInagAtrANi na spRzet, durgandhadurdarzanAni pariharet, udvejanIyAzca kathAH, zuSkaM paryuSitaM kuthitaM klinnaM cAnnaM nopabhuJjIta, bahirniSkramaNaM zUnyAgAracaityazmazAnavRkSAzrayAn krodhamayazaskarAMzca bhAvAnuccairbhASyAdikaM ca pariharedyAni ca garbhaM vyApAdayanti, na cAbhIkSNaM tailAbhyaGgotsAdanAdIni seveta, na cAyAsayeccharIraM, pUrvoktAni ca pariharet, zayanAsanaM mRdvAstaraNaM nAtyuccamapAzrayopetamasambAdhaM ca vidadhyAt, hRdyaM dravamadhuraprAyaM snigdhaM dIpanIyasaMskRtaM ca bhojanaM bhojayet, sAmAnyametadAprasavAt ||3||

hk transliteration

विशेषतस्तु गर्भिणी प्रथमद्वितीयतृतीयमासेषु मधुरशीतद्रवप्रायमाहारमुपसेवेत; विशेषतस्तु तृतीये षष्टिकौदनं पयसा भोजयेत्, चतुर्थे दध्ना, पञ्चमे पयसा, षष्ठे सर्पिषेत्येके; चतुर्थे पयोनवनीतसंसृष्टमाहारयेज्जाङ्गलमांससहितं हृद्यमन्नं च भोजयेत्, पञ्चमे क्षीरसर्पिःसंसृष्टं , षष्ठे श्वदंष्ट्रासिद्धस्य सर्पिषो मात्रां पाययेद् यवागूं वा, सप्तमे सर्पिः पृथक्पर्ण्यादिसिद्धम्, एवमाप्यायते गर्भः; अष्टमे बदरोदकेन बलातिबलाशतपुष्पापललपयोदधिमस्तुतैललवणमदनफलमधुघृतमिश्रेणास्थापयेत् पुराणपुरीषशुद्ध्यर्थमनुलोमनार्थं च वायोः, ततः पयोमधुरकषायसिद्धेन तैलेनानुवासयेत्, अनुलोमे हि वायौ सुखं प्रसूयते निरुपद्रवा च भवति, अत ऊर्ध्वं स्निग्धाभिर्यवागूभिर्जाङ्गलरसैश्चोपक्रमेदाप्रसवकालात्; एवमुपक्रान्ता स्निग्धा बलवती सुखमनुपद्रवा प्रसूयते ||४||

sanskrit

In particular, during the first, second, and third months of pregnancy, a woman should consume sweet and cool, liquid-like foods. Specifically, in the third month, she should be fed rice with milk. In the fourth month, she can have food mixed with yogurt, in the fifth month, food with milk, and in the sixth month, food with clarified butter. Some suggest that in the fourth month, she should consume a meal made with milk and fresh ghee, along with hearty foods that include wild meat. In the fifth month, she can have food mixed with milk and ghee, and in the sixth month, she should take clarified butter in moderation, along with barley. In the seventh month, she can have clarified butter separately with leaves. This way, the fetus is nourished. In the eighth month, she should consume a mixture of water from the badara fruit, strong herbs, and milk, along with oils, salt, and honey to promote health and purification of the body. After that, she should use sweet, bitter, and astringent milk for anointing, as this helps in a smooth delivery and keeps her free from complications. Therefore, with a nourishing and wholesome diet, she will have a safe and comfortable delivery.

english translation

hindi translation

vizeSatastu garbhiNI prathamadvitIyatRtIyamAseSu madhurazItadravaprAyamAhAramupaseveta; vizeSatastu tRtIye SaSTikaudanaM payasA bhojayet, caturthe dadhnA, paJcame payasA, SaSThe sarpiSetyeke; caturthe payonavanItasaMsRSTamAhArayejjAGgalamAMsasahitaM hRdyamannaM ca bhojayet, paJcame kSIrasarpiHsaMsRSTaM , SaSThe zvadaMSTrAsiddhasya sarpiSo mAtrAM pAyayed yavAgUM vA, saptame sarpiH pRthakparNyAdisiddham, evamApyAyate garbhaH; aSTame badarodakena balAtibalAzatapuSpApalalapayodadhimastutailalavaNamadanaphalamadhughRtamizreNAsthApayet purANapurISazuddhyarthamanulomanArthaM ca vAyoH, tataH payomadhurakaSAyasiddhena tailenAnuvAsayet, anulome hi vAyau sukhaM prasUyate nirupadravA ca bhavati, ata UrdhvaM snigdhAbhiryavAgUbhirjAGgalarasaizcopakramedAprasavakAlAt; evamupakrAntA snigdhA balavatI sukhamanupadravA prasUyate ||4||

hk transliteration

नवमे मासि सूतिकागारमेनां प्रवेशयेत् प्रशस्ते तिथ्यादौ | तत्रारिष्टं ब्राह्मणक्षत्रियवैश्यशूद्राणां श्वेतरक्तपीतकृष्णेषु भूमिप्रदेशेषु बिल्वन्यग्रोधतिन्दुकभल्लातकनिर्मितसर्वागारं [६] यथासङ्ख्यं तन्मयपर्यङ्कं समुपलिप्तभित्तिं सुविभक्तपरिच्छदं प्राग्द्वारं दक्षिणद्वारं वाऽष्टहस्तायतं चतुर्हस्तविस्तृतं रक्षामङ्गलसम्पन्नं विधेयम् ||५||

sanskrit

In the ninth month, she should be admitted into the postpartum chamber on an auspicious day. There, a place should be prepared for her made of materials like bilva, nyagrodha, tinduka, and bhallataka, suitable for Brahmins, Kshatriyas, Vaishyas, and Shudras, in regions with white, red, yellow, or black soil. This chamber should be constructed according to the prescribed numbers, with well-plastered walls, a comfortable bed, and adorned with a proper canopy. It should have a doorway facing east or south, measuring eight hastas in length and four hastas in width, and be endowed with protective and auspicious elements.

english translation

hindi translation

navame mAsi sUtikAgAramenAM pravezayet prazaste tithyAdau | tatrAriSTaM brAhmaNakSatriyavaizyazUdrANAM zvetaraktapItakRSNeSu bhUmipradezeSu bilvanyagrodhatindukabhallAtakanirmitasarvAgAraM [6] yathAsaGkhyaM tanmayaparyaGkaM samupaliptabhittiM suvibhaktaparicchadaM prAgdvAraM dakSiNadvAraM vA'STahastAyataM caturhastavistRtaM rakSAmaGgalasampannaM vidheyam ||5||

hk transliteration