1.
वातव्याधिनिदानम्
Diseases of the Nervous System
2.
अर्शोनिदानम्
Diagnosis of haemorrhoids
3.
अश्मरीनिदानम्
Diagnosis of urinary calculus
•
भगन्दरनिदानम्
Diagnosis of anal fistula
5.
कुष्ठनिदानम्
Diagnosis of leprosy and other skin diseases
6.
प्रमेहनिदानम्
Diagnosis of diabetes
7.
उदरनिदानम्
Diagnosis of enlargement of the abdomen
8.
मूढगर्भनिदानम्
Diagnosis of foetal obstruction
9.
विद्रधिनिदानम्
Diagnosis of abscess
10.
विसर्पनाडीस्तनरोगनिदानम्
Diagnosis of erysipelas, sinus and mammae
11.
ग्रन्थ्यपच्यर्बुदगलगण्डनिदानम्
Diagnosis of glands, scrofula, tumors and goitre
12.
वृद्ध्युपदंशश्लीपदनिदानम्
Diagnosis of hernia, tumours, elephantiasis, etc.
13.
क्षुद्ररोगनिदानम्
Diagnosis of minor diseases
14.
शूकदोषनिदानम्
Diagnosis of diseases of the penis
15.
भग्ननिदानम्
Diagnosis of fractures-dislocations
16.
मुखरोगनिदानम्
Diagnosis of diseases of mouth
Progress:28.5%
पित्तं तु प्रकुपितमनिलेनाधः प्रेरितं पूर्ववदवस्थितं रक्तां तन्वीमुच्छ्रितामुष्ट्रग्रीवाकारां पिडकां जनयति; साऽस्य चोषादीन् वेदनाविशेषाञ्जनयति; अप्रतिक्रियमाणा च पाकमुपैति; व्रणश्चाग्निक्षाराभ्यामिव दह्यते, दुर्गन्धमुष्णमास्रावं स्रवति, उपेक्षितश्च वातमूत्रपुरीषरेतांसि विसृजति; तं भगन्दरमुष्ट्रग्रीवमित्याचक्षते ||६||
sanskrit
When Pitta is aggravated and driven downward by Vayu, it causes a pustule resembling the neck of a camel, which is reddish and thin. This pustule causes specific pains such as burning and others. If left untreated, it progresses to suppuration. The ulcer is burnt by heat and alkali-like substances, and it discharges a hot, foul-smelling secretion. If neglected, it causes the emission of Vata, urine, fecal matter, and semen. This type of fistula is referred to as Ushtragriva.
english translation
hindi translation
pittaM tu prakupitamanilenAdhaH preritaM pUrvavadavasthitaM raktAM tanvImucchritAmuSTragrIvAkArAM piDakAM janayati; sA'sya coSAdIn vedanAvizeSAJjanayati; apratikriyamANA ca pAkamupaiti; vraNazcAgnikSArAbhyAmiva dahyate, durgandhamuSNamAsrAvaM sravati, upekSitazca vAtamUtrapurISaretAMsi visRjati; taM bhagandaramuSTragrIvamityAcakSate ||6||
hk transliteration
श्लेष्मा तु प्रकुपितः समीरणेनाधः प्रेरितः पूर्ववदवस्थितः शुक्लावभासां स्थिरां कण्डूमतीं पिडकां जनयति, साऽस्य कण्ड्वादीन् वेदनाविशेषाञ्जनयति, अप्रतिक्रियमाणां च पाकमुपैति, व्रणश्च कठिनः संरम्भी कण्डूप्रायः पिच्छिलमजस्रमास्रावं स्रवति, उपेक्षितश्च वातमूत्रपुरीषरेतांसि विसृजति; तं भगन्दरं परिस्राविणमित्याचक्षते ||७||
sanskrit
When Kapha is aggravated and driven downward by Vayu, it produces a white, firm, and itching pustule. This pustule causes specific itching and other types of pain. If untreated, it progresses to suppuration. The ulcer becomes hard, inflammatory, and slimy, with constant discharge. If neglected, it results in the emission of Vata, urine, fecal matter, and semen. This type of fistula is called Parisravi.
english translation
hindi translation
zleSmA tu prakupitaH samIraNenAdhaH preritaH pUrvavadavasthitaH zuklAvabhAsAM sthirAM kaNDUmatIM piDakAM janayati, sA'sya kaNDvAdIn vedanAvizeSAJjanayati, apratikriyamANAM ca pAkamupaiti, vraNazca kaThinaH saMrambhI kaNDUprAyaH picchilamajasramAsrAvaM sravati, upekSitazca vAtamUtrapurISaretAMsi visRjati; taM bhagandaraM parisrAviNamityAcakSate ||7||
hk transliteration
वायुः प्रकुपितः प्रकुपितौ पित्तश्लेष्माणौ परिगृह्याधो गत्वा पूर्ववदवस्थितः पादाङ्गुष्ठाग्रप्रमाणां सर्वलिङ्गां पिडकां जनयति, साऽस्य तोददाहकण्ड्वादीन् वेदनाविशेषाञ्जनयति, अप्रतिक्रियमाणा च पाकमुपैति, व्रणश्च नानाविधवर्णमास्रावं स्रवति, पूर्णनदीशम्बूकावर्तवच्चात्र समुत्तिष्ठन्ति वेदनाविशेषाः; तं भगन्दरं शम्बूकावर्तमित्याचक्षते ||८||
sanskrit
When Vayu, aggravated and combined with the deranged Pitta and Kapha, moves downward and manifests similarly as before, it produces a pustule of the size of the tip of a toe. This pustule causes a variety of specific pains, such as itching, burning, and pricking. If untreated, it progresses to suppuration. The ulcer exudes various colored secretions and symptoms similar to those of a river, a whirlpool, or an ulcer. This type of fistula is called Shamvukavarta.
english translation
hindi translation
vAyuH prakupitaH prakupitau pittazleSmANau parigRhyAdho gatvA pUrvavadavasthitaH pAdAGguSThAgrapramANAM sarvaliGgAM piDakAM janayati, sA'sya todadAhakaNDvAdIn vedanAvizeSAJjanayati, apratikriyamANA ca pAkamupaiti, vraNazca nAnAvidhavarNamAsrAvaM sravati, pUrNanadIzambUkAvartavaccAtra samuttiSThanti vedanAvizeSAH; taM bhagandaraM zambUkAvartamityAcakSate ||8||
hk transliteration
मूढेन मांसलुब्धेन यदस्थिशल्यमन्नेन सहाभ्यवहृतं यदाऽवगाढपुरीषोन्मिश्रमपानेनाधःप्रेरितमसम्यगागतं गुदमपक्षिणोति तदा क्षतनिमित्तः कोथ उपजायते, तस्मिंश्च क्षते पूयरुधिरावकीर्णमांसकोथे भूमाविव जलप्रक्लिन्नायां क्रिमयः सञ्जायन्ते, ते भक्षयन्तो गुदमनेकधा पार्श्वतो दारयन्ति, तस्य तैर्मार्गैः कृमिकृतैर्वातमूत्रपुरीषरेतांस्यभिनिःसरन्ति; तं भगन्दरमुन्मार्गिणमित्याचक्षते ||९||
sanskrit
When a person, who is imprudent and greedy, consumes particles of bone along with meat, these particles may be carried down with hard, constipated stool by the Apana Vayu into the rectum. This can cause abrasion or scratching of the anus or even burrowing into the rectum if the particles are not properly evacuated. Such abrasions soon develop into a fetid and putrid ulcer, infested with worms and parasites, similar to how a mire becomes populated with parasites. These worms and parasites eat away at the sides of the anus or burrow into it deeply. Consequently, urine, fecal matter, and flatus are emitted from these holes. This type of Bhagandara is known as Unmargi.
english translation
hindi translation
mUDhena mAMsalubdhena yadasthizalyamannena sahAbhyavahRtaM yadA'vagADhapurISonmizramapAnenAdhaHpreritamasamyagAgataM gudamapakSiNoti tadA kSatanimittaH kotha upajAyate, tasmiMzca kSate pUyarudhirAvakIrNamAMsakothe bhUmAviva jalapraklinnAyAM krimayaH saJjAyante, te bhakSayanto gudamanekadhA pArzvato dArayanti, tasya tairmArgaiH kRmikRtairvAtamUtrapurISaretAMsyabhiniHsaranti; taM bhagandaramunmArgiNamityAcakSate ||9||
hk transliteration
भवन्ति चात्र- उत्पद्यतेऽल्परुक् शोफात् क्षिप्रं चाप्युपशाम्यति | पाय्वन्तदेशे पिडका सा ज्ञेयाऽन्या भगन्दरात् ||१०||
sanskrit
There arises a slight pain and swelling, which quickly subsides. The pustule appearing in the area of the rectum should be understood as a different type from that of Bhagandara.
english translation
hindi translation
bhavanti cAtra- utpadyate'lparuk zophAt kSipraM cApyupazAmyati | pAyvantadeze piDakA sA jJeyA'nyA bhagandarAt ||10||
hk transliteration
Sushruta Samhita
Progress:28.5%
पित्तं तु प्रकुपितमनिलेनाधः प्रेरितं पूर्ववदवस्थितं रक्तां तन्वीमुच्छ्रितामुष्ट्रग्रीवाकारां पिडकां जनयति; साऽस्य चोषादीन् वेदनाविशेषाञ्जनयति; अप्रतिक्रियमाणा च पाकमुपैति; व्रणश्चाग्निक्षाराभ्यामिव दह्यते, दुर्गन्धमुष्णमास्रावं स्रवति, उपेक्षितश्च वातमूत्रपुरीषरेतांसि विसृजति; तं भगन्दरमुष्ट्रग्रीवमित्याचक्षते ||६||
sanskrit
When Pitta is aggravated and driven downward by Vayu, it causes a pustule resembling the neck of a camel, which is reddish and thin. This pustule causes specific pains such as burning and others. If left untreated, it progresses to suppuration. The ulcer is burnt by heat and alkali-like substances, and it discharges a hot, foul-smelling secretion. If neglected, it causes the emission of Vata, urine, fecal matter, and semen. This type of fistula is referred to as Ushtragriva.
english translation
hindi translation
pittaM tu prakupitamanilenAdhaH preritaM pUrvavadavasthitaM raktAM tanvImucchritAmuSTragrIvAkArAM piDakAM janayati; sA'sya coSAdIn vedanAvizeSAJjanayati; apratikriyamANA ca pAkamupaiti; vraNazcAgnikSArAbhyAmiva dahyate, durgandhamuSNamAsrAvaM sravati, upekSitazca vAtamUtrapurISaretAMsi visRjati; taM bhagandaramuSTragrIvamityAcakSate ||6||
hk transliteration
श्लेष्मा तु प्रकुपितः समीरणेनाधः प्रेरितः पूर्ववदवस्थितः शुक्लावभासां स्थिरां कण्डूमतीं पिडकां जनयति, साऽस्य कण्ड्वादीन् वेदनाविशेषाञ्जनयति, अप्रतिक्रियमाणां च पाकमुपैति, व्रणश्च कठिनः संरम्भी कण्डूप्रायः पिच्छिलमजस्रमास्रावं स्रवति, उपेक्षितश्च वातमूत्रपुरीषरेतांसि विसृजति; तं भगन्दरं परिस्राविणमित्याचक्षते ||७||
sanskrit
When Kapha is aggravated and driven downward by Vayu, it produces a white, firm, and itching pustule. This pustule causes specific itching and other types of pain. If untreated, it progresses to suppuration. The ulcer becomes hard, inflammatory, and slimy, with constant discharge. If neglected, it results in the emission of Vata, urine, fecal matter, and semen. This type of fistula is called Parisravi.
english translation
hindi translation
zleSmA tu prakupitaH samIraNenAdhaH preritaH pUrvavadavasthitaH zuklAvabhAsAM sthirAM kaNDUmatIM piDakAM janayati, sA'sya kaNDvAdIn vedanAvizeSAJjanayati, apratikriyamANAM ca pAkamupaiti, vraNazca kaThinaH saMrambhI kaNDUprAyaH picchilamajasramAsrAvaM sravati, upekSitazca vAtamUtrapurISaretAMsi visRjati; taM bhagandaraM parisrAviNamityAcakSate ||7||
hk transliteration
वायुः प्रकुपितः प्रकुपितौ पित्तश्लेष्माणौ परिगृह्याधो गत्वा पूर्ववदवस्थितः पादाङ्गुष्ठाग्रप्रमाणां सर्वलिङ्गां पिडकां जनयति, साऽस्य तोददाहकण्ड्वादीन् वेदनाविशेषाञ्जनयति, अप्रतिक्रियमाणा च पाकमुपैति, व्रणश्च नानाविधवर्णमास्रावं स्रवति, पूर्णनदीशम्बूकावर्तवच्चात्र समुत्तिष्ठन्ति वेदनाविशेषाः; तं भगन्दरं शम्बूकावर्तमित्याचक्षते ||८||
sanskrit
When Vayu, aggravated and combined with the deranged Pitta and Kapha, moves downward and manifests similarly as before, it produces a pustule of the size of the tip of a toe. This pustule causes a variety of specific pains, such as itching, burning, and pricking. If untreated, it progresses to suppuration. The ulcer exudes various colored secretions and symptoms similar to those of a river, a whirlpool, or an ulcer. This type of fistula is called Shamvukavarta.
english translation
hindi translation
vAyuH prakupitaH prakupitau pittazleSmANau parigRhyAdho gatvA pUrvavadavasthitaH pAdAGguSThAgrapramANAM sarvaliGgAM piDakAM janayati, sA'sya todadAhakaNDvAdIn vedanAvizeSAJjanayati, apratikriyamANA ca pAkamupaiti, vraNazca nAnAvidhavarNamAsrAvaM sravati, pUrNanadIzambUkAvartavaccAtra samuttiSThanti vedanAvizeSAH; taM bhagandaraM zambUkAvartamityAcakSate ||8||
hk transliteration
मूढेन मांसलुब्धेन यदस्थिशल्यमन्नेन सहाभ्यवहृतं यदाऽवगाढपुरीषोन्मिश्रमपानेनाधःप्रेरितमसम्यगागतं गुदमपक्षिणोति तदा क्षतनिमित्तः कोथ उपजायते, तस्मिंश्च क्षते पूयरुधिरावकीर्णमांसकोथे भूमाविव जलप्रक्लिन्नायां क्रिमयः सञ्जायन्ते, ते भक्षयन्तो गुदमनेकधा पार्श्वतो दारयन्ति, तस्य तैर्मार्गैः कृमिकृतैर्वातमूत्रपुरीषरेतांस्यभिनिःसरन्ति; तं भगन्दरमुन्मार्गिणमित्याचक्षते ||९||
sanskrit
When a person, who is imprudent and greedy, consumes particles of bone along with meat, these particles may be carried down with hard, constipated stool by the Apana Vayu into the rectum. This can cause abrasion or scratching of the anus or even burrowing into the rectum if the particles are not properly evacuated. Such abrasions soon develop into a fetid and putrid ulcer, infested with worms and parasites, similar to how a mire becomes populated with parasites. These worms and parasites eat away at the sides of the anus or burrow into it deeply. Consequently, urine, fecal matter, and flatus are emitted from these holes. This type of Bhagandara is known as Unmargi.
english translation
hindi translation
mUDhena mAMsalubdhena yadasthizalyamannena sahAbhyavahRtaM yadA'vagADhapurISonmizramapAnenAdhaHpreritamasamyagAgataM gudamapakSiNoti tadA kSatanimittaH kotha upajAyate, tasmiMzca kSate pUyarudhirAvakIrNamAMsakothe bhUmAviva jalapraklinnAyAM krimayaH saJjAyante, te bhakSayanto gudamanekadhA pArzvato dArayanti, tasya tairmArgaiH kRmikRtairvAtamUtrapurISaretAMsyabhiniHsaranti; taM bhagandaramunmArgiNamityAcakSate ||9||
hk transliteration
भवन्ति चात्र- उत्पद्यतेऽल्परुक् शोफात् क्षिप्रं चाप्युपशाम्यति | पाय्वन्तदेशे पिडका सा ज्ञेयाऽन्या भगन्दरात् ||१०||
sanskrit
There arises a slight pain and swelling, which quickly subsides. The pustule appearing in the area of the rectum should be understood as a different type from that of Bhagandara.
english translation
hindi translation
bhavanti cAtra- utpadyate'lparuk zophAt kSipraM cApyupazAmyati | pAyvantadeze piDakA sA jJeyA'nyA bhagandarAt ||10||
hk transliteration