1.
उप-पर्व १
upa-parva 1
2.
उप-पर्व २
upa-parva 2
3.
उप-पर्व ३
upa-parva 3
4.
उप-पर्व ४
upa-parva 4
5.
उप-पर्व ५
upa-parva 5
6.
उप-पर्व ६
upa-parva 6
7.
उप-पर्व ७
upa-parva 7
8.
उप-पर्व ८
upa-parva 8
9.
उप-पर्व ९
upa-parva 9
10.
उप-पर्व १०
upa-parva 10
11.
उप-पर्व ११
upa-parva 11
12.
उप-पर्व १२
upa-parva 12
13.
उप-पर्व १३
upa-parva 13
14.
उप-पर्व १४
upa-parva 14
15.
उप-पर्व १५
upa-parva 15
16.
उप-पर्व १६
upa-parva 16
17.
उप-पर्व १७
upa-parva 17
18.
उप-पर्व १८
upa-parva 18
19.
उप-पर्व १९
upa-parva 19
20.
उप-पर्व २०
upa-parva 20
21.
उप-पर्व २१
upa-parva 21
22.
उप-पर्व २२
upa-parva 22
23.
उप-पर्व २३
upa-parva 23
24.
उप-पर्व २४
upa-parva 24
25.
उप-पर्व २५
upa-parva 25
26.
उप-पर्व २६
upa-parva 26
27.
उप-पर्व २७
upa-parva 27
28.
उप-पर्व २८
upa-parva 28
29.
उप-पर्व २९
upa-parva 29
30.
उप-पर्व ३०
upa-parva 30
31.
उप-पर्व ३१
upa-parva 31
32.
उप-पर्व ३२
upa-parva 32
33.
उप-पर्व ३३
upa-parva 33
34.
उप-पर्व ३४
upa-parva 34
35.
उप-पर्व ३५
upa-parva 35
36.
उप-पर्व ३६
upa-parva 36
37.
उप-पर्व ३७
upa-parva 37
38.
उप-पर्व ३८
upa-parva 38
39.
उप-पर्व ३९
upa-parva 39
40.
उप-पर्व ४०
upa-parva 40
41.
उप-पर्व ४१
upa-parva 41
42.
उप-पर्व ४२
upa-parva 42
43.
उप-पर्व ४३
upa-parva 43
44.
उप-पर्व ४४
upa-parva 44
45.
उप-पर्व ४५
upa-parva 45
46.
उप-पर्व ४६
upa-parva 46
47.
उप-पर्व ४७
upa-parva 47
48.
उप-पर्व ४८
upa-parva 48
49.
उप-पर्व ४९
upa-parva 49
50.
उप-पर्व ५०
upa-parva 50
51.
उप-पर्व ५१
upa-parva 51
52.
उप-पर्व ५२
upa-parva 52
53.
उप-पर्व ५३
upa-parva 53
54.
उप-पर्व ५४
upa-parva 54
55.
उप-पर्व ५५
upa-parva 55
56.
उप-पर्व ५६
upa-parva 56
57.
उप-पर्व ५७
upa-parva 57
58.
उप-पर्व ५८
upa-parva 58
59.
उप-पर्व ५९
upa-parva 59
•
उप-पर्व ६०
upa-parva 60
61.
उप-पर्व ६१
upa-parva 61
62.
उप-पर्व ६२
upa-parva 62
63.
उप-पर्व ६३
upa-parva 63
64.
उप-पर्व ६४
upa-parva 64
65.
उप-पर्व ६५
upa-parva 65
66.
उप-पर्व ६६
upa-parva 66
67.
उप-पर्व ६७
upa-parva 67
68.
उप-पर्व ६८
upa-parva 68
69.
उप-पर्व ६९
upa-parva 69
70.
उप-पर्व ७०
upa-parva 70
71.
उप-पर्व ७१
upa-parva 71
72.
उप-पर्व ७२
upa-parva 72
Progress:81.7%
धर्मे सथितॊ धर्मसुतश च राजा; धर्मश च सूक्ष्मॊ निपुणॊपलभ्यः वाचापि भर्तुः परमाणु मात्रं; नेच्छसि दॊषं सवगुणान विषृज्य ।। २-६०-३१ ।।
sanskrit
'The illustrious son of Dharma is now bound by the obligations of righteousness, which is indeed subtle and can be understood only by those with great discernment. Even in speech, I am unwilling to acknowledge any fault in my lord, lest it diminish his virtues.' ।। 2-60-31 ।।
english translation
dharme sathitò dharmasutaza ca rAjA; dharmaza ca sUkSmò nipuNòpalabhyaH vAcApi bhartuH paramANu mAtraM; necchasi dòSaM savaguNAna viSRjya || 2-60-31 ||
hk transliteration by Sanscriptइदं तव अनार्यं कुरुवीरमध्ये; रजस्वलां यत परिकर्षसे माम न चापि कश चित कुरुते ऽतर पूजां; धरुवं तवेदं मतम अन्वपद्यन ।। २-६०-३२ ।।
sanskrit
'You drag me, while I am menstruating, before these Kuru heroes. This is indeed an unworthy act. Yet no one here rebukes you. All here must share your mindset.' ।। 2-60-32 ।।
english translation
idaM tava anAryaM kuruvIramadhye; rajasvalAM yata parikarSase mAma na cApi kaza cita kurute 'tara pUjAM; dharuvaM tavedaM matama anvapadyana || 2-60-32 ||
hk transliteration by Sanscriptधिग अस्तु नष्टः खलु भारतानां; धर्मस तथा कषत्रविदां च वृत्तम यत्राभ्यतीतां कुरु धर्मवेलां; परेक्षन्ति सर्वे कुरवः सभायाम ।। २-६०-३३ ।।
sanskrit
'Alas! The virtue of the Bharatas has truly vanished! Likewise, the principles of those well-versed in Kshatriya practice have disappeared. Otherwise, these Kurus in the assembly would never silently witness such an act that violates their traditions.' ।। 2-60-33 ।।
english translation
dhiga astu naSTaH khalu bhAratAnAM; dharmasa tathA kaSatravidAM ca vRttama yatrAbhyatItAM kuru dharmavelAM; parekSanti sarve kuravaH sabhAyAma || 2-60-33 ||
hk transliteration by Sanscriptदरॊणस्य भीष्मस्य च नास्ति सत्त्वं; धरुवं तथैवास्य महात्मनॊ ऽपि राज्ञस तथा हीमम अधर्मम उग्रं; न लक्षयन्ते कुरुवृद्ध मुख्याः ।। २-६०-३४ ।।
sanskrit
'Oh, both Drona and Bhishma, along with the noble Kshatta and the king, seem to have lost their strength. How else could these esteemed Kuru elders passively observe such a grave injustice?' ।। 2-60-34 ।।
english translation
daròNasya bhISmasya ca nAsti sattvaM; dharuvaM tathaivAsya mahAtmanò 'pi rAjJasa tathA hImama adharmama ugraM; na lakSayante kuruvRddha mukhyAH || 2-60-34 ||
hk transliteration by Sanscriptतथा बरुवन्ती करुणं सुमध्यमा; काक्षेण भर्तॄन कुपितान अपश्यत सा पाण्डवान कॊपपरीत देहान; संदीपयाम आस कटाक्ष पातैः ।। २-६०-३५ ।।
sanskrit
'Vaisampayana continued: 'Thus did Krishna, with her slender waist, cry out in distress in that assembly. Casting a glance at her enraged husbands, the Pandavas, who were seething with fury, she further ignited their wrath with that very glance.'' ।। 2-60-35 ।।
english translation
tathA baruvantI karuNaM sumadhyamA; kAkSeNa bhartRRna kupitAna apazyata sA pANDavAna kòpaparIta dehAna; saMdIpayAma Asa kaTAkSa pAtaiH || 2-60-35 ||
hk transliteration by SanscriptMahabharat
Progress:81.7%
धर्मे सथितॊ धर्मसुतश च राजा; धर्मश च सूक्ष्मॊ निपुणॊपलभ्यः वाचापि भर्तुः परमाणु मात्रं; नेच्छसि दॊषं सवगुणान विषृज्य ।। २-६०-३१ ।।
sanskrit
'The illustrious son of Dharma is now bound by the obligations of righteousness, which is indeed subtle and can be understood only by those with great discernment. Even in speech, I am unwilling to acknowledge any fault in my lord, lest it diminish his virtues.' ।। 2-60-31 ।।
english translation
dharme sathitò dharmasutaza ca rAjA; dharmaza ca sUkSmò nipuNòpalabhyaH vAcApi bhartuH paramANu mAtraM; necchasi dòSaM savaguNAna viSRjya || 2-60-31 ||
hk transliteration by Sanscriptइदं तव अनार्यं कुरुवीरमध्ये; रजस्वलां यत परिकर्षसे माम न चापि कश चित कुरुते ऽतर पूजां; धरुवं तवेदं मतम अन्वपद्यन ।। २-६०-३२ ।।
sanskrit
'You drag me, while I am menstruating, before these Kuru heroes. This is indeed an unworthy act. Yet no one here rebukes you. All here must share your mindset.' ।। 2-60-32 ।।
english translation
idaM tava anAryaM kuruvIramadhye; rajasvalAM yata parikarSase mAma na cApi kaza cita kurute 'tara pUjAM; dharuvaM tavedaM matama anvapadyana || 2-60-32 ||
hk transliteration by Sanscriptधिग अस्तु नष्टः खलु भारतानां; धर्मस तथा कषत्रविदां च वृत्तम यत्राभ्यतीतां कुरु धर्मवेलां; परेक्षन्ति सर्वे कुरवः सभायाम ।। २-६०-३३ ।।
sanskrit
'Alas! The virtue of the Bharatas has truly vanished! Likewise, the principles of those well-versed in Kshatriya practice have disappeared. Otherwise, these Kurus in the assembly would never silently witness such an act that violates their traditions.' ।। 2-60-33 ।।
english translation
dhiga astu naSTaH khalu bhAratAnAM; dharmasa tathA kaSatravidAM ca vRttama yatrAbhyatItAM kuru dharmavelAM; parekSanti sarve kuravaH sabhAyAma || 2-60-33 ||
hk transliteration by Sanscriptदरॊणस्य भीष्मस्य च नास्ति सत्त्वं; धरुवं तथैवास्य महात्मनॊ ऽपि राज्ञस तथा हीमम अधर्मम उग्रं; न लक्षयन्ते कुरुवृद्ध मुख्याः ।। २-६०-३४ ।।
sanskrit
'Oh, both Drona and Bhishma, along with the noble Kshatta and the king, seem to have lost their strength. How else could these esteemed Kuru elders passively observe such a grave injustice?' ।। 2-60-34 ।।
english translation
daròNasya bhISmasya ca nAsti sattvaM; dharuvaM tathaivAsya mahAtmanò 'pi rAjJasa tathA hImama adharmama ugraM; na lakSayante kuruvRddha mukhyAH || 2-60-34 ||
hk transliteration by Sanscriptतथा बरुवन्ती करुणं सुमध्यमा; काक्षेण भर्तॄन कुपितान अपश्यत सा पाण्डवान कॊपपरीत देहान; संदीपयाम आस कटाक्ष पातैः ।। २-६०-३५ ।।
sanskrit
'Vaisampayana continued: 'Thus did Krishna, with her slender waist, cry out in distress in that assembly. Casting a glance at her enraged husbands, the Pandavas, who were seething with fury, she further ignited their wrath with that very glance.'' ।। 2-60-35 ।।
english translation
tathA baruvantI karuNaM sumadhyamA; kAkSeNa bhartRRna kupitAna apazyata sA pANDavAna kòpaparIta dehAna; saMdIpayAma Asa kaTAkSa pAtaiH || 2-60-35 ||
hk transliteration by Sanscript