1.
प्रथमोपदेशः
prathamopadezaH
2.
द्वितीयोपदेशः
dvitIyopadezaH
3.
तृतीयोपदेशः
tRtIyopadezaH
•
चतुर्थोपदेशः
caturthopadezaH
Progress:91.9%
31
शरीरं तावदेवं हि षण्णवत्यंगुलात्मकम् I विद्यते सर्वजन्तूनां स्वांगुलिभिरिति प्रिये ॥४-३१॥
O beloved! The body of all the creatures would measure nintysix digits by one's own fingers.
english translation
हे प्रिय! सभी प्राणियों का शरीर अपनी ही उंगलियों से छियानवे अंक मापेगा।
hindi translation
zarIraM tAvadevaM hi SaNNavatyaMgulAtmakam I vidyate sarvajantUnAM svAMgulibhiriti priye ||4-31||
32
देहे द्वात्रिंशदस्थीनि शस्तं' स्यात्पार्श्वयोर्द्वयोः I द्वासप्तति सहस्राणि नाड्यश्चरति मारुतः॥४-३२॥
There are thirtytwo bones on both the sides (in the back). There are seventytwo thousand naḍis through which the maruta (praṇa) courses.
दोनों तरफ (पीठ में) बत्तीस हड्डियाँ होती हैं। बहत्तर हजार नाड़ियाँ हैं जिनके माध्यम से मरुत (प्राण) प्रवाहित होता है।
dehe dvAtriMzadasthIni zastaM' syAtpArzvayordvayoH I dvAsaptati sahasrANi nADyazcarati mArutaH||4-32||
33
मूलाधारे स्थितं चक्रं कुक्कुटाण्डमिवस्थितम् I नाडीचक्रमिति प्रोक्तं तस्मान्नाड्यः समागताः ॥४-३३॥
The cakra, resembling an egg of a hen, is located at the muladhara, which is called naḍichakra, wherefrom the naḍis originate.
चक्र, मुर्गी के अंडे जैसा दिखता है, मूलाधार में स्थित है, जिसे नाड़ीचक्र कहा जाता है, जहां से नाड़ियों की उत्पत्ति होती है।
mUlAdhAre sthitaM cakraM kukkuTANDamivasthitam I nADIcakramiti proktaM tasmAnnADyaH samAgatAH ||4-33||
34
नाडीनामपि सर्वासां मुख्यास्तत्र चतुर्दश I सुषुम्णा पिंगला चैव सरस्वती तथा कुहुः ॥४-३४॥
Among all the nadis, fourteen are prominent, which are— susumna, pingala, sarasvati, kuhu,
सभी नाड़ियों में चौदह प्रमुख हैं, जो हैं- सुसुम्ना, पिंगला, सरस्वती, कुहू.
nADInAmapi sarvAsAM mukhyAstatra caturdaza I suSumNA piMgalA caiva sarasvatI tathA kuhuH ||4-34||
35
यशस्विनी वारुणी च गान्धारी शंखिनी" तथा I पूषा विश्वोदरी जिह्वा अलम्बुषा च हंसिनी' I इडा नाडी च सर्वासां मुख्याश्चैताश्चतुर्दश ॥ ४-३५॥
Yashasvini, varuni, gandhari, shankhini, puṣa, vishvodari, jihva, alambuṣha, hamsini and ida. These fourteen are the most significant.
यशस्विनी, वारुणी, गांधारी, शंखिनी, पूषा, विश्वोदरी, जिह्वा, अलम्बुषा, हंसिनी और इड़ा। ये चौदह सर्वाधिक महत्वपूर्ण हैं।
yazasvinI vAruNI ca gAndhArI zaMkhinI" tathA I pUSA vizvodarI jihvA alambuSA ca haMsinI' I iDA nADI ca sarvAsAM mukhyAzcaitAzcaturdaza || 4-35||
Chapter 4
Verses 26-30
Verses 36-40
Library
Hatharatnavali
verses
verse
sanskrit
translation
english