Hatharatnavali
Progress:82.8%
प्राणायामेन युक्तेन सर्वरोगक्षयो भवेत् I अयुक्ताभ्यासयोगेन सर्वरोगसमुद्भवः ॥३-९१॥
Proper practice of praṇayama alleviates all the diseases, whereas improper practice of praṇayama invites all the disorders.
english translation
प्राणायाम का उचित अभ्यास सभी रोगों को दूर करता है, जबकि प्राणायाम का अनुचित अभ्यास सभी विकारों को आमंत्रित करता है।
hindi translation
prANAyAmena yuktena sarvarogakSayo bhavet I ayuktAbhyAsayogena sarvarogasamudbhavaH ॥3-91॥
hk transliteration by Sanscriptहिक्का' श्वासश्च' कासश्च शिरः कर्णाक्षिवेदनाः I भवन्ति विविधा रोगाः पवनस्य व्यतिक्रमात् ॥३-९२॥
An incorrect practice of praṇayama causes several disorders, like- hiccup, cough, asthma and pain in the head, ears and eyes.
english translation
प्राणायाम का गलत अभ्यास कई विकारों का कारण बनता है, जैसे- हिचकी, खांसी, अस्थमा और सिर, कान और आंखों में दर्द।
hindi translation
hikkA' zvAsazca' kAsazca ziraH karNAkSivedanAH I bhavanti vividhA rogAH pavanasya vyatikramAt ॥3-92॥
hk transliteration by Sanscriptयुक्तं युक्तं त्यजेद्वायुं युक्तं युक्तं प्रपूरयेत् I युक्तं युक्तं च बध्नीयादेवं सिद्धिमवाप्नुयात् ॥३-९३॥
To get success, one should inhale, retain and exhale in a very judicious and controlled manner.
english translation
सफलता पाने के लिए व्यक्ति को बहुत ही विवेकपूर्ण और नियंत्रित तरीके से सांस लेना, रोकना और छोड़ना चाहिए।
hindi translation
yuktaM yuktaM tyajedvAyuM yuktaM yuktaM prapUrayet I yuktaM yuktaM ca badhnIyAdevaM siddhimavApnuyAt ॥3-93॥
hk transliteration by Sanscriptयदा तु नाडीशुद्धिः स्यात् तदा चिह्नानि बाह्यतः I कायस्य कृशता कान्तिर्जायते तस्य निश्चितम् ॥३-९४॥
When the naḍis are purified, the external signs certainly seen are – slimness and lustre of the body.
english translation
जब नाड़ियों को शुद्ध किया जाता है, तो बाहरी लक्षण निश्चित रूप से दिखाई देते हैं - शरीर का पतलापन और चमक।
hindi translation
yadA tu nADIzuddhiH syAt tadA cihnAni bAhyataH I kAyasya kRzatA kAntirjAyate tasya nizcitam ॥3-94॥
hk transliteration by Sanscriptयथेष्टं धारणं वायोरनलस्य प्रदीपनम् I नादाभिव्यक्तिरारोग्यं जायते नाडिशोधनात् ॥३-९५॥
As a result of purification of the naḍis, one is able to retain the breath longer, (one enjoys) increase in (bodily) fire, manifestation of the internally aroused sound and feeling of well- being.
english translation
नाड़ियों की शुद्धि के परिणामस्वरूप, व्यक्ति लंबे समय तक सांस रोक पाता है, (शारीरिक) अग्नि में वृद्धि, आंतरिक रूप से उत्तेजित ध्वनि की अभिव्यक्ति और कल्याण की भावना का आनंद लेता है।
hindi translation
yatheSTaM dhAraNaM vAyoranalasya pradIpanam I nAdAbhivyaktirArogyaM jAyate nADizodhanAt ॥3-95॥
hk transliteration by SanscriptProgress:82.8%
प्राणायामेन युक्तेन सर्वरोगक्षयो भवेत् I अयुक्ताभ्यासयोगेन सर्वरोगसमुद्भवः ॥३-९१॥
Proper practice of praṇayama alleviates all the diseases, whereas improper practice of praṇayama invites all the disorders.
english translation
प्राणायाम का उचित अभ्यास सभी रोगों को दूर करता है, जबकि प्राणायाम का अनुचित अभ्यास सभी विकारों को आमंत्रित करता है।
hindi translation
prANAyAmena yuktena sarvarogakSayo bhavet I ayuktAbhyAsayogena sarvarogasamudbhavaH ॥3-91॥
hk transliteration by Sanscriptहिक्का' श्वासश्च' कासश्च शिरः कर्णाक्षिवेदनाः I भवन्ति विविधा रोगाः पवनस्य व्यतिक्रमात् ॥३-९२॥
An incorrect practice of praṇayama causes several disorders, like- hiccup, cough, asthma and pain in the head, ears and eyes.
english translation
प्राणायाम का गलत अभ्यास कई विकारों का कारण बनता है, जैसे- हिचकी, खांसी, अस्थमा और सिर, कान और आंखों में दर्द।
hindi translation
hikkA' zvAsazca' kAsazca ziraH karNAkSivedanAH I bhavanti vividhA rogAH pavanasya vyatikramAt ॥3-92॥
hk transliteration by Sanscriptयुक्तं युक्तं त्यजेद्वायुं युक्तं युक्तं प्रपूरयेत् I युक्तं युक्तं च बध्नीयादेवं सिद्धिमवाप्नुयात् ॥३-९३॥
To get success, one should inhale, retain and exhale in a very judicious and controlled manner.
english translation
सफलता पाने के लिए व्यक्ति को बहुत ही विवेकपूर्ण और नियंत्रित तरीके से सांस लेना, रोकना और छोड़ना चाहिए।
hindi translation
yuktaM yuktaM tyajedvAyuM yuktaM yuktaM prapUrayet I yuktaM yuktaM ca badhnIyAdevaM siddhimavApnuyAt ॥3-93॥
hk transliteration by Sanscriptयदा तु नाडीशुद्धिः स्यात् तदा चिह्नानि बाह्यतः I कायस्य कृशता कान्तिर्जायते तस्य निश्चितम् ॥३-९४॥
When the naḍis are purified, the external signs certainly seen are – slimness and lustre of the body.
english translation
जब नाड़ियों को शुद्ध किया जाता है, तो बाहरी लक्षण निश्चित रूप से दिखाई देते हैं - शरीर का पतलापन और चमक।
hindi translation
yadA tu nADIzuddhiH syAt tadA cihnAni bAhyataH I kAyasya kRzatA kAntirjAyate tasya nizcitam ॥3-94॥
hk transliteration by Sanscriptयथेष्टं धारणं वायोरनलस्य प्रदीपनम् I नादाभिव्यक्तिरारोग्यं जायते नाडिशोधनात् ॥३-९५॥
As a result of purification of the naḍis, one is able to retain the breath longer, (one enjoys) increase in (bodily) fire, manifestation of the internally aroused sound and feeling of well- being.
english translation
नाड़ियों की शुद्धि के परिणामस्वरूप, व्यक्ति लंबे समय तक सांस रोक पाता है, (शारीरिक) अग्नि में वृद्धि, आंतरिक रूप से उत्तेजित ध्वनि की अभिव्यक्ति और कल्याण की भावना का आनंद लेता है।
hindi translation
yatheSTaM dhAraNaM vAyoranalasya pradIpanam I nAdAbhivyaktirArogyaM jAyate nADizodhanAt ॥3-95॥
hk transliteration by Sanscript