•
रसायन अध्याय:
Rasayana Adhyaya (Rejuvenation therapy)
2.
वाजीकरणाऽध्याय:
Vajikarana Adhyaya (Aphrodisiac therapy, virility and treatment of sexual dysfunctions)
3.
ज्वरचिकित्सितम्
Jwara Chikitsa (Management of Jwara (different types of fever))
4.
रक्तपित्तचिकित्सितम्
Raktapitta Chikitsa (Management of Raktapitta (Bleeding Disorders))
5.
गुल्मचिकित्सितम्
Gulma Chikitsa (Management of Gulma)
6.
प्रमेहचिकित्सितम्
Prameha Chikitsa (Management of Prameha (Urinary Diseases including diabetes))
7.
कुष्ठचिकित्सितम्
Kushtha Chikitsa (Management of Kushtha (Skin Diseases))
8.
राजयक्ष्मचिकित्सितम्
Rajayakshma Chikitsa (Management of Rajayakshma (Wasting Diseases))
9.
उन्मादचिकित्सितम्
Unmada Chikitsa (Management of Unmada (Psychosis Disorders))
10.
अपस्मारचिकित्सितम्
Apasmara Chikitsa (Management of Apasmara (Seizure disorders))
11.
क्षतक्षीणचिकित्सितम्
Kshatakshina Chikitsa (Management of Kshata-kshina (Emaciation due to Trauma))
12.
श्वयथुचिकित्सितम्
Shvayathu Chikitsa (Management of Shvayathu (Various types of Swellings))
13.
उदरचिकित्सितम्
Udara Chikitsa (Management of Udara (Generalized enlargement of Abdomen))
14.
अर्शश्चिकित्सितम्
Arsha Chikitsa (Management of Arsha (Hemorrhoids))
15.
ग्रहणीदोषचिकित्सितम्
Grahani Dosha Chikitsa (Management of Grahani (Diseases of digestion and metabolism))
16.
पाण्डुरोगचिकित्सितम्
Pandu Chikitsa (Management of Pandu (Anemia and diseases due to blood deficiency))
17.
हिक्काश्वासचिकित्सितम्
Hikka Shwasa Chikitsa (Management of Hikka (Hiccups) and Shwasa (Dyspnea))
18.
कासचिकित्सितम्
Kasa Chikitsa (Management of Kasa (Cough of various origins))
19.
अतिसारचिकित्सितम्
Atisara Chikitsa (Management of Atisara (diarrhea and associated disorders))
20.
छर्दिचिकित्सितम्
Chhardi Chikitsa (Management of Chhardi (vomiting))
21.
विसर्पचिकित्सितम्
Visarpa Chikitsa (Management of Visarpa (acute spreading erysepalas))
22.
तृष्णाचिकित्सितम्
Trishna Chikitsa (Management of Trishna (Morbid thirst))
23.
विषचिकित्सितम्
Visha Chikitsa (Management of Visha (various types of poisoning))
24.
मदात्ययचिकित्सितम्
Madatyaya Chikitsa (Management of Madatyaya (Intoxication))
Progress:2.4%
धन्वनि कुशास्तीर्णे स्निग्धकृष्णमधुरमृत्तिके सुवर्णवर्णमृत्तिके वा व्यपगतविषश्वापदपवनसलिलाग्निदोषे कर्षणवल्मीकश्मशानचैत्योषरावसथवर्जिते देशे यथर्तुसुखपवनसलिलादित्यसेविते जातान्यनुपहतान्यनध्यारूढान्यबालान्यजीर्णान्यधिगतवीर्याणि शीर्णपुराणपर्णान्यसञ्जातान्यपर्णानि तपसि तपस्ये वा मासे शुचिः प्रयतः कृतदेवार्चनः स्वस्ति वाचयित्वा द्विजातीन् चले सुमुहूर्ते नागबलामूलान्युद्धरेत्, तेषां सुप्रक्षालितानां त्वक्पिण्डमाम्रमात्रमक्षमात्रं वा श्लक्ष्णपिष्टमालोड्य पयसा प्रातः प्रयोजयेत्, चूर्णीकृतानि वा पिबेत् पयसा, मधुसर्पिर्भ्यां वा संयोज्यभक्षयेत्, जीर्णे च क्षीरसर्पिर्भ्यां शालिषष्टिकमश्नीयात्| संवत्सरप्रयोगादस्य वर्षशतमजरं वयस्तिष्ठतीति समानं पूर्वेण ||११||
sanskrit
[Nagabala Rasayana] One should collect the roots of nagabala in chala muhurta in the month of Magha or Phalguna while being clean and attentive, having worshipped the deities and engaging the brahmanas to recite auspicious mantras. The plant should have grown in a forest area covered in kusha grass, having soil unctuous, black and sweet or of golden color, devoid of poison, injurious animals and defect of wind, water and fire, and also of cultivation defects, ant-hill, cremation ground, sacred tree, infertile area and habitation and having proper access to air, water and the sun according to season, the roots should be undamaged, in-encroached, neither immature nor too old, possessed with potency, having shed off the old leaves and with new leaves not appeared. The roots should be washed well and the bark should be taken in the dose of 40 gms, finely pounded and mixed with milk in every morning or as powder with milk or along with honey and ghee. After the medicine is digested, one should take diet of shali and shashtika rice along with milk and ghee. If used regularly for a year, it makes the life span for one hundred years without senility. Other outcomes are as described before.
english translation
dhanvani kuzAstIrNe snigdhakRSNamadhuramRttike suvarNavarNamRttike vA vyapagataviSazvApadapavanasalilAgnidoSe karSaNavalmIkazmazAnacaityoSarAvasathavarjite deze yathartusukhapavanasalilAdityasevite jAtAnyanupahatAnyanadhyArUDhAnyabAlAnyajIrNAnyadhigatavIryANi zIrNapurANaparNAnyasaJjAtAnyaparNAni tapasi tapasye vA mAse zuciH prayataH kRtadevArcanaH svasti vAcayitvA dvijAtIn cale sumuhUrte nAgabalAmUlAnyuddharet, teSAM suprakSAlitAnAM tvakpiNDamAmramAtramakSamAtraM vA zlakSNapiSTamAloDya payasA prAtaH prayojayet, cUrNIkRtAni vA pibet payasA, madhusarpirbhyAM vA saMyojyabhakSayet, jIrNe ca kSIrasarpirbhyAM zAliSaSTikamaznIyAt| saMvatsaraprayogAdasya varSazatamajaraM vayastiSThatIti samAnaM pUrveNa ||11||
hk transliteration
बलातिबलाचन्दनागुरुधवतिनिशखदिरशिंशपासनस्वरसाः पुनर्नवान्ताश्चौषधयो दश नागबलया व्याख्याताः| स्वरसानामलाभे त्वयं स्वरसविधिः- चूर्णानामाढकमाढकमुदकस्याहोरात्रस्थितं मृदितपूतं स्वरसवत् प्रयोज्यम् ||१२||
sanskrit
[Rasayana herbs] The juice of bala, atibala, chandana, aguru, dhava, tinisha, khadira, and shimshapa and the ten age sustaining drugs are used by the method as in case of nagabala. If the fresh juice is not available this method should be adopted- 2 kg 560 gms drug should be dipped in equal quantity of water for the day and night, then it should be pressed and filtered and used as swarasa.
english translation
balAtibalAcandanAgurudhavatinizakhadiraziMzapAsanasvarasAH punarnavAntAzcauSadhayo daza nAgabalayA vyAkhyAtAH| svarasAnAmalAbhe tvayaM svarasavidhiH- cUrNAnAmADhakamADhakamudakasyAhorAtrasthitaM mRditapUtaM svarasavat prayojyam ||12||
hk transliteration
भल्लातकान्यनुपहतान्यनामयान्यापूर्णरसप्रमाणवीर्याणि पक्वजाम्बवप्रकाशानि शुचौ शुक्रे वा मासेसङ्गृह्य यवपल्ले माषपल्ले वानिधापयेत्, तानि चतुर्मासस्थितानि सहसि सहस्ये वा मासे प्रयोक्तुमारभेतशीतस्निग्धमधुरोपस्कृतशरीरः| पूर्वं दशभल्लातकान्यापोथ्याष्टगुणेनाम्भसा साधुसाधयेत्, तेषां रसमष्टभागावशेषं पूतं सपयस्कं पिबेत्सर्पिषाऽन्तर्मुखमभ्यज्य| तान्येकैकभल्लातकोत्कर्षापकर्षेण दशभल्लातकान्यात्रिंशतः प्रयोज्यानि, नातः परमुत्कर्षः| प्रयोगविधानेन सहस्रपर एवभल्लातकप्रयोगः| जीर्णे च ससर्पिषा पयसाशालिषष्टिकाशनमुपचारः, प्रयोगान्ते च द्विस्तावत् पयसैवोपचारः| तत्प्रयोगाद्वर्षशतमजरं वयस्तिष्ठतीति समानं पूर्वेण ||१३||
sanskrit
[Various preparations of Bhallataka Bhallataka Ksheeram] The fruits of bhallataka – undamaged, undiseased, mature in taste, size and potency, looking like ripe jamboo fruits should be collected in the month of jyeshtha and ashadha and be stored within the granary of barley or black gram. After four months, in the month of Agrahayana or Pausha they should be taken out for use by one who has made his body fit through the intake of cold, unctuous and sweet substances. At first ten fruits of bhallataka should be crushed and boiled in ten times of water, when 1/8 extract remains, it should be filtered and taken mixed with milk after smearing the inner part of the mouth with ghee. Gradually increasing the dose by one fruit per day it should be led to thirty which is the maximum dose. In this way the total number of fruits taken comes to one thousand. When the drug is digested, one should take shali and shashtika rice with milk added with ghee. After the treatment is over, the patient should live on milk diet for the period double to that of treatment. By this one attains stable life span of one hundred years without senility. Other impacts of the treatment are as mentioned before.
english translation
bhallAtakAnyanupahatAnyanAmayAnyApUrNarasapramANavIryANi pakvajAmbavaprakAzAni zucau zukre vA mAsesaGgRhya yavapalle mASapalle vAnidhApayet, tAni caturmAsasthitAni sahasi sahasye vA mAse prayoktumArabhetazItasnigdhamadhuropaskRtazarIraH| pUrvaM dazabhallAtakAnyApothyASTaguNenAmbhasA sAdhusAdhayet, teSAM rasamaSTabhAgAvazeSaM pUtaM sapayaskaM pibetsarpiSA'ntarmukhamabhyajya| tAnyekaikabhallAtakotkarSApakarSeNa dazabhallAtakAnyAtriMzataH prayojyAni, nAtaH paramutkarSaH| prayogavidhAnena sahasrapara evabhallAtakaprayogaH| jIrNe ca sasarpiSA payasAzAliSaSTikAzanamupacAraH, prayogAnte ca dvistAvat payasaivopacAraH| tatprayogAdvarSazatamajaraM vayastiSThatIti samAnaM pUrveNa ||13||
hk transliteration
भल्लातकानां जर्जरीकृतानां पिष्टस्वेदनं पूरयित्वा भूमावाकण्ठं निखातस्य स्नेहभावितस्य दृढस्योपरि कुम्भस्यारोप्योडुपेनापिधाय कृष्णमृत्तिकावलिप्तंगोमयाग्निभिरुपस्वेदयेत्; तेषां यः स्वरसः कुम्भं प्रपद्येत, तमष्टभागमधुसम्प्रयुक्तं द्विगुणघृतमद्यात्; तत्प्रयोगाद्वर्षशतमजरं वयस्तिष्ठतीति समानं पूर्वेण ||१४||
sanskrit
[Bhallataka Kshaudram] The fruits of bhallataka should be crushed and filled in a heating pot which is put on a firm and oiled (with ghee) pitcher already dug underground up to the neck covered with a lid. Then after pushing it with black earth, it should be heated with cow dung fire. The extract which is collected in the lower pitcher should be taken out. It should be taken mixed with 1/8 honey and double the quantity of ghee. Regular use of this makes a person of the stable life span of one hundred years without senility. Other outcomes of this treatment are as described before.
english translation
bhallAtakAnAM jarjarIkRtAnAM piSTasvedanaM pUrayitvA bhUmAvAkaNThaM nikhAtasya snehabhAvitasya dRDhasyopari kumbhasyAropyoDupenApidhAya kRSNamRttikAvaliptaMgomayAgnibhirupasvedayet; teSAM yaH svarasaH kumbhaM prapadyeta, tamaSTabhAgamadhusamprayuktaM dviguNaghRtamadyAt; tatprayogAdvarSazatamajaraM vayastiSThatIti samAnaM pUrveNa ||14||
hk transliteration
भल्लातकतैलपात्रं सपयस्कं मधुकेन कल्केनाक्षमात्रेण शतपाकं कुर्यादिति समानं पूर्वेण ||१५||
sanskrit
[Bhallataka Tailam] The above bhallataka taila should be taken in quantity of 2 kg 560 gms and cooked along with milk and paste of madhuka in 1/8 quantity. This should be repeated hundred times. Other details are as above.
english translation
bhallAtakatailapAtraM sapayaskaM madhukena kalkenAkSamAtreNa zatapAkaM kuryAditi samAnaM pUrveNa ||15||
hk transliteration
Charak Samhita
Progress:2.4%
धन्वनि कुशास्तीर्णे स्निग्धकृष्णमधुरमृत्तिके सुवर्णवर्णमृत्तिके वा व्यपगतविषश्वापदपवनसलिलाग्निदोषे कर्षणवल्मीकश्मशानचैत्योषरावसथवर्जिते देशे यथर्तुसुखपवनसलिलादित्यसेविते जातान्यनुपहतान्यनध्यारूढान्यबालान्यजीर्णान्यधिगतवीर्याणि शीर्णपुराणपर्णान्यसञ्जातान्यपर्णानि तपसि तपस्ये वा मासे शुचिः प्रयतः कृतदेवार्चनः स्वस्ति वाचयित्वा द्विजातीन् चले सुमुहूर्ते नागबलामूलान्युद्धरेत्, तेषां सुप्रक्षालितानां त्वक्पिण्डमाम्रमात्रमक्षमात्रं वा श्लक्ष्णपिष्टमालोड्य पयसा प्रातः प्रयोजयेत्, चूर्णीकृतानि वा पिबेत् पयसा, मधुसर्पिर्भ्यां वा संयोज्यभक्षयेत्, जीर्णे च क्षीरसर्पिर्भ्यां शालिषष्टिकमश्नीयात्| संवत्सरप्रयोगादस्य वर्षशतमजरं वयस्तिष्ठतीति समानं पूर्वेण ||११||
sanskrit
[Nagabala Rasayana] One should collect the roots of nagabala in chala muhurta in the month of Magha or Phalguna while being clean and attentive, having worshipped the deities and engaging the brahmanas to recite auspicious mantras. The plant should have grown in a forest area covered in kusha grass, having soil unctuous, black and sweet or of golden color, devoid of poison, injurious animals and defect of wind, water and fire, and also of cultivation defects, ant-hill, cremation ground, sacred tree, infertile area and habitation and having proper access to air, water and the sun according to season, the roots should be undamaged, in-encroached, neither immature nor too old, possessed with potency, having shed off the old leaves and with new leaves not appeared. The roots should be washed well and the bark should be taken in the dose of 40 gms, finely pounded and mixed with milk in every morning or as powder with milk or along with honey and ghee. After the medicine is digested, one should take diet of shali and shashtika rice along with milk and ghee. If used regularly for a year, it makes the life span for one hundred years without senility. Other outcomes are as described before.
english translation
dhanvani kuzAstIrNe snigdhakRSNamadhuramRttike suvarNavarNamRttike vA vyapagataviSazvApadapavanasalilAgnidoSe karSaNavalmIkazmazAnacaityoSarAvasathavarjite deze yathartusukhapavanasalilAdityasevite jAtAnyanupahatAnyanadhyArUDhAnyabAlAnyajIrNAnyadhigatavIryANi zIrNapurANaparNAnyasaJjAtAnyaparNAni tapasi tapasye vA mAse zuciH prayataH kRtadevArcanaH svasti vAcayitvA dvijAtIn cale sumuhUrte nAgabalAmUlAnyuddharet, teSAM suprakSAlitAnAM tvakpiNDamAmramAtramakSamAtraM vA zlakSNapiSTamAloDya payasA prAtaH prayojayet, cUrNIkRtAni vA pibet payasA, madhusarpirbhyAM vA saMyojyabhakSayet, jIrNe ca kSIrasarpirbhyAM zAliSaSTikamaznIyAt| saMvatsaraprayogAdasya varSazatamajaraM vayastiSThatIti samAnaM pUrveNa ||11||
hk transliteration
बलातिबलाचन्दनागुरुधवतिनिशखदिरशिंशपासनस्वरसाः पुनर्नवान्ताश्चौषधयो दश नागबलया व्याख्याताः| स्वरसानामलाभे त्वयं स्वरसविधिः- चूर्णानामाढकमाढकमुदकस्याहोरात्रस्थितं मृदितपूतं स्वरसवत् प्रयोज्यम् ||१२||
sanskrit
[Rasayana herbs] The juice of bala, atibala, chandana, aguru, dhava, tinisha, khadira, and shimshapa and the ten age sustaining drugs are used by the method as in case of nagabala. If the fresh juice is not available this method should be adopted- 2 kg 560 gms drug should be dipped in equal quantity of water for the day and night, then it should be pressed and filtered and used as swarasa.
english translation
balAtibalAcandanAgurudhavatinizakhadiraziMzapAsanasvarasAH punarnavAntAzcauSadhayo daza nAgabalayA vyAkhyAtAH| svarasAnAmalAbhe tvayaM svarasavidhiH- cUrNAnAmADhakamADhakamudakasyAhorAtrasthitaM mRditapUtaM svarasavat prayojyam ||12||
hk transliteration
भल्लातकान्यनुपहतान्यनामयान्यापूर्णरसप्रमाणवीर्याणि पक्वजाम्बवप्रकाशानि शुचौ शुक्रे वा मासेसङ्गृह्य यवपल्ले माषपल्ले वानिधापयेत्, तानि चतुर्मासस्थितानि सहसि सहस्ये वा मासे प्रयोक्तुमारभेतशीतस्निग्धमधुरोपस्कृतशरीरः| पूर्वं दशभल्लातकान्यापोथ्याष्टगुणेनाम्भसा साधुसाधयेत्, तेषां रसमष्टभागावशेषं पूतं सपयस्कं पिबेत्सर्पिषाऽन्तर्मुखमभ्यज्य| तान्येकैकभल्लातकोत्कर्षापकर्षेण दशभल्लातकान्यात्रिंशतः प्रयोज्यानि, नातः परमुत्कर्षः| प्रयोगविधानेन सहस्रपर एवभल्लातकप्रयोगः| जीर्णे च ससर्पिषा पयसाशालिषष्टिकाशनमुपचारः, प्रयोगान्ते च द्विस्तावत् पयसैवोपचारः| तत्प्रयोगाद्वर्षशतमजरं वयस्तिष्ठतीति समानं पूर्वेण ||१३||
sanskrit
[Various preparations of Bhallataka Bhallataka Ksheeram] The fruits of bhallataka – undamaged, undiseased, mature in taste, size and potency, looking like ripe jamboo fruits should be collected in the month of jyeshtha and ashadha and be stored within the granary of barley or black gram. After four months, in the month of Agrahayana or Pausha they should be taken out for use by one who has made his body fit through the intake of cold, unctuous and sweet substances. At first ten fruits of bhallataka should be crushed and boiled in ten times of water, when 1/8 extract remains, it should be filtered and taken mixed with milk after smearing the inner part of the mouth with ghee. Gradually increasing the dose by one fruit per day it should be led to thirty which is the maximum dose. In this way the total number of fruits taken comes to one thousand. When the drug is digested, one should take shali and shashtika rice with milk added with ghee. After the treatment is over, the patient should live on milk diet for the period double to that of treatment. By this one attains stable life span of one hundred years without senility. Other impacts of the treatment are as mentioned before.
english translation
bhallAtakAnyanupahatAnyanAmayAnyApUrNarasapramANavIryANi pakvajAmbavaprakAzAni zucau zukre vA mAsesaGgRhya yavapalle mASapalle vAnidhApayet, tAni caturmAsasthitAni sahasi sahasye vA mAse prayoktumArabhetazItasnigdhamadhuropaskRtazarIraH| pUrvaM dazabhallAtakAnyApothyASTaguNenAmbhasA sAdhusAdhayet, teSAM rasamaSTabhAgAvazeSaM pUtaM sapayaskaM pibetsarpiSA'ntarmukhamabhyajya| tAnyekaikabhallAtakotkarSApakarSeNa dazabhallAtakAnyAtriMzataH prayojyAni, nAtaH paramutkarSaH| prayogavidhAnena sahasrapara evabhallAtakaprayogaH| jIrNe ca sasarpiSA payasAzAliSaSTikAzanamupacAraH, prayogAnte ca dvistAvat payasaivopacAraH| tatprayogAdvarSazatamajaraM vayastiSThatIti samAnaM pUrveNa ||13||
hk transliteration
भल्लातकानां जर्जरीकृतानां पिष्टस्वेदनं पूरयित्वा भूमावाकण्ठं निखातस्य स्नेहभावितस्य दृढस्योपरि कुम्भस्यारोप्योडुपेनापिधाय कृष्णमृत्तिकावलिप्तंगोमयाग्निभिरुपस्वेदयेत्; तेषां यः स्वरसः कुम्भं प्रपद्येत, तमष्टभागमधुसम्प्रयुक्तं द्विगुणघृतमद्यात्; तत्प्रयोगाद्वर्षशतमजरं वयस्तिष्ठतीति समानं पूर्वेण ||१४||
sanskrit
[Bhallataka Kshaudram] The fruits of bhallataka should be crushed and filled in a heating pot which is put on a firm and oiled (with ghee) pitcher already dug underground up to the neck covered with a lid. Then after pushing it with black earth, it should be heated with cow dung fire. The extract which is collected in the lower pitcher should be taken out. It should be taken mixed with 1/8 honey and double the quantity of ghee. Regular use of this makes a person of the stable life span of one hundred years without senility. Other outcomes of this treatment are as described before.
english translation
bhallAtakAnAM jarjarIkRtAnAM piSTasvedanaM pUrayitvA bhUmAvAkaNThaM nikhAtasya snehabhAvitasya dRDhasyopari kumbhasyAropyoDupenApidhAya kRSNamRttikAvaliptaMgomayAgnibhirupasvedayet; teSAM yaH svarasaH kumbhaM prapadyeta, tamaSTabhAgamadhusamprayuktaM dviguNaghRtamadyAt; tatprayogAdvarSazatamajaraM vayastiSThatIti samAnaM pUrveNa ||14||
hk transliteration
भल्लातकतैलपात्रं सपयस्कं मधुकेन कल्केनाक्षमात्रेण शतपाकं कुर्यादिति समानं पूर्वेण ||१५||
sanskrit
[Bhallataka Tailam] The above bhallataka taila should be taken in quantity of 2 kg 560 gms and cooked along with milk and paste of madhuka in 1/8 quantity. This should be repeated hundred times. Other details are as above.
english translation
bhallAtakatailapAtraM sapayaskaM madhukena kalkenAkSamAtreNa zatapAkaM kuryAditi samAnaM pUrveNa ||15||
hk transliteration