Progress:36.3%

भवति चात्र- शीतलेन जलेनैनं मूर्च्छन्तमवसेचयेत् | संरक्षेदस्य मर्माणि मुहुराश्वासयेच्च तम् ||११||

In this context, one should soothe the patient by sprinkling cool water on him if he is fainting. The vital points should be protected, and the patient should be repeatedly comforted.

english translation

यहाँ पर, यदि रोगी मूर्छित हो जाए, तो उसे ठंडे पानी से छिड़कना चाहिए। उसके महत्वपूर्ण अंगों की रक्षा करनी चाहिए और बार-बार उसे सांत्वना देनी चाहिए।

hindi translation

bhavati cAtra- zItalena jalenainaM mUrcchantamavasecayet | saMrakSedasya marmANi muhurAzvAsayecca tam ||11||

hk transliteration by Sanscript

ततः शल्यमुद्धृत्य निर्लोहितं व्रणं कृत्वा स्वेदार्हमग्निघृतप्रभृतिभिः [१७] संस्वेद्यावदह्य प्रदिह्य सर्पिर्मधुभ्यां बद्ध्वाऽऽचारिकमुपदिशेत् | (सिरास्नायुविलग्नं शलाकादिभिर्विमोच्यापनयेत्; श्वयथुग्रस्तवारङ्गं समवपीड्य श्वयथुं; दुर्बलवारङ्गं कुशादिभिर्बद्ध्वा|) ||१२||

Then, after removing the splinter and creating a clean wound, it should be treated with appropriate measures such as the application of clarified butter and other substances to soothe and heal the area. The patient should be advised on proper conduct. (The splinter should be extracted using instruments like probes if it is deeply lodged. For a severe condition, the area should be treated with suitable measures. For a weaker condition, it should be bound with kusa grass and similar materials.)

english translation

फिर, शल्यानि निकालकर और एक स्वच्छ घाव बनाकर, उसे उचित उपचार जैसे कि घी और अन्य औषधियों से सजग करके इलाज करें। रोगी को उचित आचार-व्यवहार की सलाह दें। (यदि शल्यम गहराई से फंसा हो तो उसे सुई आदि औजारों से निकाला जाए। गंभीर स्थिति में, क्षेत्र का उपचार उपयुक्त उपायों से करें। कमजोर स्थिति में, इसे कुशा घास और समान सामग्री से बांधें।)

hindi translation

tataH zalyamuddhRtya nirlohitaM vraNaM kRtvA svedArhamagnighRtaprabhRtibhiH [17] saMsvedyAvadahya pradihya sarpirmadhubhyAM baddhvA''cArikamupadizet | (sirAsnAyuvilagnaM zalAkAdibhirvimocyApanayet; zvayathugrastavAraGgaM samavapIDya zvayathuM; durbalavAraGgaM kuzAdibhirbaddhvA|) ||12||

hk transliteration by Sanscript

हृदयमभितो वर्तमानं शल्यं शीतजलादिभिरुद्वेजितस्यापहरेद्यथामार्गं; दुरुपहरमन्यतोऽपबाध्यमानं पाटयित्वोद्धरेत् ||१३||

A splinter lodged near the heart, which is causing distress due to exposure to cold water or other irritants, should be removed carefully according to the method prescribed. If the removal is difficult or obstructed, it should be broken and then extracted.

english translation

हृदय के पास स्थित शल्यम जो ठंडे पानी या अन्य उत्तेजक पदार्थों से परेशान हो रहा है, उसे सावधानीपूर्वक निर्धारित विधि से निकाला जाना चाहिए। यदि इसे निकालना कठिन या बाधित हो, तो इसे तोड़कर निकालना चाहिए।

hindi translation

hRdayamabhito vartamAnaM zalyaM zItajalAdibhirudvejitasyApaharedyathAmArgaM; durupaharamanyato'pabAdhyamAnaM pATayitvoddharet ||13||

hk transliteration by Sanscript

अस्थिविवरप्रविष्टमस्थिविदष्टं वाऽवगृह्य पादाभ्यां यन्त्रेणापहरेत्, अशक्यमेवं वा बलवद्भिः सुपरिगृहीतस्य यन्त्रेण ग्राहयित्वा शल्यवारङ्गं प्रविभुज्य धनुर्गुणैर्बद्ध्वैकतश्चास्य पञ्चाङ्ग्यामुपसंयतस्याश्वस्यवक्त्रकविके बध्नीयात्, अथैनं कशया ताडयेद्यथोन्नामयञ् शिरो वेगेन शल्यमुद्धरति; दृढां वा वृक्षशाखामवनम्य तस्यां पूर्ववद्बद्ध्वोद्धरेत् ||१४||

A splinter lodged in the bone or inflicted by a bone injury should be extracted using a mechanical device operated by the feet. If this is not feasible, a robust mechanical device should be used to grasp the splinter firmly. The device should then be tied to a horse’s mouth or a similar method to exert force for extraction. Alternatively, the splinter can be removed by striking it with a paste or by using a strong tree branch, as previously described.

english translation

हड्डी में फंसा या हड्डी से लगी चोट का शल्य को पैरों से संचालित यंत्र से निकाला जाना चाहिए। यदि यह संभव न हो, तो एक मजबूत यंत्र का उपयोग करके शल्य को दृढ़ता से पकड़ा जाना चाहिए। इसके बाद, यंत्र को घोड़े के मुंह या इसी तरह की विधि से बांधकर बल लगाकर निकाला जाना चाहिए। वैकल्पिक रूप से, शल्य को एक कशाय से मारकर या मजबूत वृक्ष की शाखा का उपयोग करके निकाला जा सकता है, जैसा कि पहले वर्णित है।

hindi translation

asthivivarapraviSTamasthividaSTaM vA'vagRhya pAdAbhyAM yantreNApaharet, azakyamevaM vA balavadbhiH suparigRhItasya yantreNa grAhayitvA zalyavAraGgaM pravibhujya dhanurguNairbaddhvaikatazcAsya paJcAGgyAmupasaMyatasyAzvasyavaktrakavike badhnIyAt, athainaM kazayA tADayedyathonnAmayaJ ziro vegena zalyamuddharati; dRDhAM vA vRkSazAkhAmavanamya tasyAM pUrvavadbaddhvoddharet ||14||

hk transliteration by Sanscript

अदेशोत्तुण्डितमष्ठीलाश्ममुद्गराणामन्यतमस्य प्रहारेण विचाल्य यथामार्गमेव यन्त्रेण ||१५||

For a splinter lodged in the bone or a similar material, it should be loosened by using a device or tool in the manner prescribed. This involves moving or striking the splinter with a hammer or similar instrument.

english translation

हड्डी या समान सामग्री में फंसे शल्य को prescribed विधि से एक यंत्र या औजार का उपयोग करके ढीला किया जाना चाहिए। इसमें हैमर या समान उपकरण से शल्य को हिला या मारकर निकाला जाता है।

hindi translation

adezottuNDitamaSThIlAzmamudgarANAmanyatamasya prahAreNa vicAlya yathAmArgameva yantreNa ||15||

hk transliteration by Sanscript