Sushruta Samhita

Progress:17.1%

तत्रैतेषां धातूनामन्नपानरसः प्रीणयिता ||११||

sanskrit

Among these, the essence of food and drink nourishes and satisfies the constituents.

english translation

hindi translation

tatraiteSAM dhAtUnAmannapAnarasaH prINayitA ||11||

hk transliteration

रसजं पुरुषं विद्याद्रसं रक्षेत् प्रयत्नतः | अन्नात्पानाञ्च मतिमानाचाराञ्चाप्यतन्द्रितः ||१२||

sanskrit

The person who understands the essence of the essence (rasa) should protect it diligently. One should be mindful of food, drink, and conduct, and remain vigilant.

english translation

hindi translation

rasajaM puruSaM vidyAdrasaM rakSet prayatnataH | annAtpAnAJca matimAnAcArAJcApyatandritaH ||12||

hk transliteration

तत्र ‘रस’ गतौ धातुः, अहरहर्गच्छतीत्यतो रसः ||१३||

sanskrit

In that context, 'rasa' refers to the element that continuously moves and circulates throughout the body.

english translation

hindi translation

tatra ‘rasa’ gatau dhAtuH, aharahargacchatItyato rasaH ||13||

hk transliteration

स खलु त्रीणि त्रीणि कलासहस्राणि पञ्चदश च कला एकैकस्मिन् धाताववतिष्ठते; एवं मासेन रसः शुक्रं स्त्रीणां चार्तवं भवति ||१४||

sanskrit

He has, indeed, three thousand and three thousand times fifteen arts in each dhātu; thus, in a month, rasa becomes the essence of the female reproductive system.

english translation

hindi translation

sa khalu trINi trINi kalAsahasrANi paJcadaza ca kalA ekaikasmin dhAtAvavatiSThate; evaM mAsena rasaH zukraM strINAM cArtavaM bhavati ||14||

hk transliteration

भवति चात्र- अष्टादशसहस्राणि सङ्ख्या ह्यस्मिन् समुच्चये | कलानां नवतिः प्रोक्ता स्वतन्त्रपरतन्त्रयोः ||१५||

sanskrit

In this collection, the number of arts is eighteen thousand, and ninety arts are stated for both independent and dependent ones.

english translation

hindi translation

bhavati cAtra- aSTAdazasahasrANi saGkhyA hyasmin samuccaye | kalAnAM navatiH proktA svatantraparatantrayoH ||15||

hk transliteration