Sushruta Samhita

Progress:77.8%

स्नेहस्वेदाभ्यामविभावितशरीरेणाल्पमौषधमल्पगुणं वा पीतमूर्ध्वमधो वा नाभ्येति दोषांश्चोत्क्लेश्य तैः सह बलक्षयमापादयति, तत्राध्मानं हृदयग्रहस्तृष्णा मूर्च्छा दाहश्च भवति, तमयोगमित्याचक्षते; तमाशु वामयेन्मदनफललवणाम्बुभिर्विरेचयेत्तीक्ष्णतरैः कषायैश्च | दुर्वान्तस्य तु समुत्क्लिष्टा दोषा व्याप्य शरीरं कण्डूश्वयथुकुष्ठपिडकाज्वराङ्गमर्दनिस्तोदनानि कुर्वन्ति, ततस्तानशेषान्महौषधेनापहरेत् | अस्निग्धस्विन्नस्य दुर्विरिक्तस्याधोनाभेः स्तब्धपूर्णोदरता शूलं वातपुरीषसङ्गः कण्डूमण्डलप्रादुर्भावो वा भवति, तमास्थाप्य पुनः संस्नेह्य विरेचयेत्तीक्ष्णेन | नातिप्रवर्तमाने तिष्ठति वा दुष्टसंशोधने तत्सन्तेजनार्थमुष्णोदकं पाययेत्, पाणितापैश्च पार्श्वोदरमुपस्वेदयेत्, ततः प्रवर्तन्ते दोषाः | अनुप्रवृत्ते चाल्पदोषे जीर्णौषधं बहुदोषमहःशेषं बलं चावेक्ष्य भूयो मात्रां विदध्यात् | अप्रवृत्तदोषं दशरात्रादूर्ध्वमुपसंस्कृतदेहं स्नेहस्वेदाभ्यां भूयः शोधयेत् | दुर्विरेच्यमास्थाप्य पुनः संस्नेह्य विरेचयेत् | ह्रीभयलोभैर्वेगाघातशीलाः प्रायशः स्त्रियो राजसमीपस्था वणिजः श्रोत्रियाश्च भवन्ति, तस्मादेते दुर्विरेच्याः, बहुवातत्वात्; अत एव तानतिस्निग्धान् स्वेदोपपन्नाञ् शोधयेत् ||१०||

sanskrit

A body that has been properly oiled and sweated, when subjected to minimal medicine with low potency, can still provoke doshas and lead to a loss of strength. In such cases, symptoms like abdominal distension, heart pain, thirst, fainting, and burning sensations arise, referred to as yogic disorders. To treat these, one should quickly apply purgatives using bitter herbs mixed with Madana fruit and salt. In the case of excessive doshas affecting the body, symptoms like itching, fever, and pain occur, and the remaining doshas should be eliminated with potent medicine. For a person with oily warmth who suffers from dryness and has a hard, full abdomen, symptoms like pain from vāta, stool retention, or the appearance of lumps may manifest. In this situation, one should apply oil again and use a sharp purgative. If the doshas are not very active or not excessively harmful, one should drink warm water to stimulate them. Sweating the sides and abdomen will help initiate the movement of doshas. If there is a minimal dosha presence, one should consider the old medicine, the strength of many doshas, and adjust the dosage accordingly. For a person whose doshas have not been resolved for ten nights and whose body has been thoroughly cleaned, one should again purify through oil and warmth. In the case of difficult purgation, oil should be applied again and purged. Generally, women who are driven by fear, shame, and greed, as well as traders and scholars near royal circles, tend to have difficult purgations due to their predominance of vāta; hence, these individuals should be cleansed with warm and oily methods.

english translation

hindi translation

snehasvedAbhyAmavibhAvitazarIreNAlpamauSadhamalpaguNaM vA pItamUrdhvamadho vA nAbhyeti doSAMzcotklezya taiH saha balakSayamApAdayati, tatrAdhmAnaM hRdayagrahastRSNA mUrcchA dAhazca bhavati, tamayogamityAcakSate; tamAzu vAmayenmadanaphalalavaNAmbubhirvirecayettIkSNataraiH kaSAyaizca | durvAntasya tu samutkliSTA doSA vyApya zarIraM kaNDUzvayathukuSThapiDakAjvarAGgamardanistodanAni kurvanti, tatastAnazeSAnmahauSadhenApaharet | asnigdhasvinnasya durviriktasyAdhonAbheH stabdhapUrNodaratA zUlaM vAtapurISasaGgaH kaNDUmaNDalaprAdurbhAvo vA bhavati, tamAsthApya punaH saMsnehya virecayettIkSNena | nAtipravartamAne tiSThati vA duSTasaMzodhane tatsantejanArthamuSNodakaM pAyayet, pANitApaizca pArzvodaramupasvedayet, tataH pravartante doSAH | anupravRtte cAlpadoSe jIrNauSadhaM bahudoSamahaHzeSaM balaM cAvekSya bhUyo mAtrAM vidadhyAt | apravRttadoSaM dazarAtrAdUrdhvamupasaMskRtadehaM snehasvedAbhyAM bhUyaH zodhayet | durvirecyamAsthApya punaH saMsnehya virecayet | hrIbhayalobhairvegAghAtazIlAH prAyazaH striyo rAjasamIpasthA vaNijaH zrotriyAzca bhavanti, tasmAdete durvirecyAH, bahuvAtatvAt; ata eva tAnatisnigdhAn svedopapannAJ zodhayet ||10||

hk transliteration