1.
प्रथमोऽध्यायः
Chapter 1
2.
द्वितीयोऽध्यायः
Chapter 2
3.
तृतीयोऽध्यायः
Chapter 3
4.
चतुर्थोऽध्यायः
Chapter 4
5.
पञ्चमोऽध्यायः
Chapter 5
6.
षष्ठोऽध्यायः
Chapter 6
7.
सप्तमोऽध्यायः
Chapter 7
8.
अष्टमोऽध्यायः
Chapter 8
9.
नवमोऽध्यायः
Chapter 9
10.
दशमोऽध्यायः
Chapter 10
11.
एकादशोऽध्यायः
Chapter 11
12.
द्वादशोऽध्यायः
Chapter 12
13.
त्रयोदशोऽध्यायः
Chapter 13
14.
चतुर्दशोऽध्यायः
Chapter 14
15.
पञ्चदशोऽध्यायः
Chapter 15
16.
षोडशोऽध्यायः
Chapter 16
17.
सप्तदशोऽध्यायः
Chapter 17
•
अष्टादशोऽध्यायः
Chapter 18
19.
एकोनविंशोऽध्यायः
Chapter 19
20.
विंशोऽध्यायः
Chapter 20
21.
एकविंशोऽध्यायः
Chapter 21
22.
द्वाविंशोऽध्यायः
Chapter 22
23.
त्रयोविंशोऽध्यायः
Chapter 23
24.
चतुर्विंशोऽध्यायः
Chapter 24
Progress:68.0%
श्रीशुक उवाच यतिर्ययातिः संयातिरायतिर्वियतिः कृतिः । षडिमे नहुषस्यासन्निन्द्रियाणीव देहिनः ।। ९-१८-१ ।।
Śukadeva Gosvāmī said: O King Parīkṣit, as the embodied soul has six senses, King Nahuṣa had six sons, named Yati, Yayāti, Saṁyāti, Āyati, Viyati and Kṛti. ।। 9-18-1 ।।
english translation
शुकदेव गोस्वामी ने कहा : हे राजा परीक्षित, जिस तरह देहधारी आत्मा के छह इन्द्रियाँ होती हैं उसी तरह राजा नहुष के छह पुत्र थे जिनके नाम थे यति, ययाति, संयाति, आयति, वियति तथा कृति। ।। ९-१८-१ ।।
hindi translation
zrIzuka uvAca yatiryayAtiH saMyAtirAyatirviyatiH kRtiH | SaDime nahuSasyAsannindriyANIva dehinaH || 9-18-1 ||
hk transliteration by Sanscriptराज्यं नैच्छद्यतिः पित्रा दत्तं तत्परिणामवित् । यत्र प्रविष्टः पुरुष आत्मानं नावबुध्यते ।। ९-१८-२ ।।
When one enters the post of king or head of the government, one cannot understand the meaning of self-realization. Knowing this, Yati, the eldest son of Nahuṣa, did not accept the power to rule, although it was offered by his father. ।। 9-18-2 ।।
english translation
जब कोई मनुष्य राजा या सरकार के अध्यक्ष के पद को ग्रहण करता है तो वह आत्म- साक्षात्कार का अर्थ नहीं समझ पाता। यह जानकर, नहुष के सबसे बड़े पुत्र यति ने शासन सँभालना स्वीकार नहीं किया यद्यपि उसके पिता ने राज्य को उसे ही सौंपा था। ।। ९-१८-२ ।।
hindi translation
rAjyaM naicchadyatiH pitrA dattaM tatpariNAmavit | yatra praviSTaH puruSa AtmAnaM nAvabudhyate || 9-18-2 ||
hk transliteration by Sanscriptपितरि भ्रंशिते स्थानादिन्द्राण्या धर्षणाद्द्विजैः । प्रापितेऽजगरत्वं वै ययातिरभवन्नृपः ।। ९-१८-३ ।।
Because Nahuṣa, the father of Yayāti, molested Indra’s wife, Śacī, who then complained to Agastya and other brāhmaṇas, these saintly brāhmaṇas cursed Nahuṣa to fall from the heavenly planets and be degraded to the status of a python. Consequently, Yayāti became the king. ।। 9-18-3 ।।
english translation
चूँकि ययाति के पिता नहुष ने इन्द्र की पत्नी शची को छेड़ा था, अतएव शची के अगस्त्य तथा अन्य ब्राह्मणों से शिकायत करने पर इन ब्राह्मणों ने नहुष को शाप दिया कि वह स्वर्ग से गिरकर अजगर बन जाय। फलत: ययाति राजा बना। ।। ९-१८-३ ।।
hindi translation
pitari bhraMzite sthAnAdindrANyA dharSaNAddvijaiH | prApite'jagaratvaM vai yayAtirabhavannRpaH || 9-18-3 ||
hk transliteration by Sanscriptचतसृष्वादिशद्दिक्षु भ्रातॄन् भ्राता यवीयसः । कृतदारो जुगोपोर्वीं काव्यस्य वृषपर्वणः ।। ९-१८-४ ।।
King Yayāti had four younger brothers, whom he allowed to rule the four directions. Yayāti himself married Devayānī, the daughter of Śukrācārya, and Śarmiṣṭhā, the daughter of Vṛṣaparvā, and ruled the entire earth. ।। 9-18-4 ।।
english translation
राजा ययाति के चार छोटे भाई थे जिन्हें उसने चारों दिशाओं में शासन चलाने की अनुमति दे दी थी। ययाति ने शुक्राचार्य की बेटी देवयानी से एवं वृषपर्वा की पुत्री शर्मिष्ठा से विवाह किया और वह सारी पृथ्वी पर शासन करने लगा। ।। ९-१८-४ ।।
hindi translation
catasRSvAdizaddikSu bhrAtRRn bhrAtA yavIyasaH | kRtadAro jugoporvIM kAvyasya vRSaparvaNaH || 9-18-4 ||
hk transliteration by Sanscriptराजोवाच ब्रह्मर्षिर्भगवान् काव्यः क्षत्रबन्धुश्च नाहुषः । राजन्यविप्रयोः कस्माद्विवाहः प्रतिलोमकः ।। ९-१८-५ ।।
Mahārāja Parīkṣit said: Śukrācārya was a very powerful brāhmaṇa, and Mahārāja Yayāti was a kṣatriya. Therefore I am curious to know how there occurred this pratiloma marriage between a kṣatriya and a brāhmaṇa. ।। 9-18-5 ।।
english translation
महाराज परीक्षित ने कहा : शुक्राचार्य अत्यन्त शक्तिशाली ब्राह्मण थे और महाराज ययाति क्षत्रिय थे। अतएव मैं यह जानने का इच्छुक हूँ कि ब्राह्मण तथा क्षत्रिय के बीच यह प्रतिलोम विवाह कैसे सम्पन्न हुआ? ।। ९-१८-५ ।।
hindi translation
rAjovAca brahmarSirbhagavAn kAvyaH kSatrabandhuzca nAhuSaH | rAjanyaviprayoH kasmAdvivAhaH pratilomakaH || 9-18-5 ||
hk transliteration by Sanscript