Natyashastra

Progress:22.3%

बाष्पाम्बुप्लुतनेत्रत्वान्नेत्रसंमार्जनेन च । मुहुरश्रुकणापातैरस्रं त्वभिनयेद्बुधः ॥१०६॥

sanskrit

Weeping should be represented on the stage by rubbing the eyes and shedding tears, and Loss of Consciousness by inaction, motionlessness, imperceptible breathing and [finally] by falling on the ground.

english translation

bASpAmbuplutanetratvAnnetrasaMmArjanena ca | muhurazrukaNApAtairasraM tvabhinayedbudhaH ||106||

hk transliteration

निश्चेष्टो निष्प्रकम्पत्वादव्यक्तश्वसितादपि । महीनिपतनाच्चापि प्रलयाभिनयो भवेत् ॥ १०७॥

sanskrit

The actor should remain motionless, signifying the absence of trembling, and even more so, the cessation of breathing. Additionally, with the portrayal of falling to the ground, the representation of dissolution (death) is complete.

english translation

nizceSTo niSprakampatvAdavyaktazvasitAdapi | mahInipatanAccApi pralayAbhinayo bhavet || 107||

hk transliteration

एकोनपञ्चाशदिमे यथावद्भावास्त्र्यवस्था गदिता मयेह । भूयश्च ये यत्र रसे नियोज्यास्तान् श्रोतुमर्हन्ति च विप्रमुख्याः ॥ १०८॥

sanskrit

These are the forty-nine States of the three kinds mentioned by me. Now you ought to hear of the different Sentiments to which they are applicable.

english translation

ekonapaJcAzadime yathAvadbhAvAstryavasthA gaditA mayeha | bhUyazca ye yatra rase niyojyAstAn zrotumarhanti ca vipramukhyAH || 108||

hk transliteration

[ अत्र श्लोकाः - शङ्काव्याधिस्तथाग्लानिश्चिन्तासूया भयं तथा । विस्मयश्च वितर्कश्च स्तम्भश्चपलता तथा ॥ रोमाञ्चहर्षौ निद्रा च तथोन्मादमदावपि । स्वेदश्चैवावहित्थं च प्रलयो वेपथुस्तथा ॥ विषादश्रमनिर्वेदा गर्वावेगौ धृतिः स्मृतिः । मतिर्मोहो विबोधश्च सुप्तमौत्सुक्यवर्जिते ॥ क्रोधामर्षौ च हासश्च शोकोऽपस्मार एव च । दैन्यं च मरणं चैव रतिरुत्साहसंयुता ॥ त्रासवैवर्ण्यरुदितैः स्वरभेदः शमोऽपि च । जडता च तथा षट् च चत्वारिंशत्प्रकीर्तिताः ॥] आलस्यौग्र्यजुगुप्साख्यैरेवं भावैस्तु वर्जिताः । उद्भावयन्ति श‍ृङ्गारं सर्वे भावाः स्वसंज्ञया ॥ १०९॥

sanskrit

The emotional states of doubt, illness, fatigue, anxiety, envy, fear, astonishment, deliberation, stupor, restlessness, horripilation, joy, sleep, madness, intoxication, perspiration, dissimulation, dissolution, trembling, dejection, exhaustion, indifference, pride, agitation, firmness, recollection, intellect, delusion, awakening, longing, absence of eagerness, anger, indignation, laughter, grief, epilepsy, misery, death, love, enthusiasm, terror, pallor, weeping, change of voice, calmness, paralysis, and dullness—these forty-six states, excluding indolence, cruelty, and disgust, contribute to the Erotic Sentiment, each manifesting in alignment with its intrinsic characteristics.

english translation

[ atra zlokAH - zaGkAvyAdhistathAglAnizcintAsUyA bhayaM tathA | vismayazca vitarkazca stambhazcapalatA tathA || romAJcaharSau nidrA ca tathonmAdamadAvapi | svedazcaivAvahitthaM ca pralayo vepathustathA || viSAdazramanirvedA garvAvegau dhRtiH smRtiH | matirmoho vibodhazca suptamautsukyavarjite || krodhAmarSau ca hAsazca zoko'pasmAra eva ca | dainyaM ca maraNaM caiva ratirutsAhasaMyutA || trAsavaivarNyaruditaiH svarabhedaH zamo'pi ca | jaDatA ca tathA SaT ca catvAriMzatprakIrtitAH ||] AlasyaugryajugupsAkhyairevaM bhAvaistu varjitAH | udbhAvayanti za‍RGgAraM sarve bhAvAH svasaMjJayA || 109||

hk transliteration

[ यथाऽवसरमेते हि स्थायिसञ्चारिसत्त्वजाः । उद्दीपयन्ति श‍ृङ्गारं रसमासाद्य संज्ञितम् ॥] ग्लानिः शङ्का ह्यसूया च श्रमश्चपलता तथा । सुप्तं निद्रावहित्थं च हास्ये भावाः प्रकीर्तिताः ॥ ११०॥

sanskrit

As appropriate to the context, these emotional states—born of the durable, transitory, and Sāttvika (involuntary) types—enhance the Erotic Sentiment, ultimately culminating in its realization as a Rasa (Sentiment). Weakness, doubt, envy, fatigue, restlessness, sleep, slumber, and dissimulation are the emotional states traditionally associated with the Comic Sentiment.

english translation

[ yathA'vasaramete hi sthAyisaJcArisattvajAH | uddIpayanti za‍RGgAraM rasamAsAdya saMjJitam ||] glAniH zaGkA hyasUyA ca zramazcapalatA tathA | suptaM nidrAvahitthaM ca hAsye bhAvAH prakIrtitAH || 110||

hk transliteration