Charak Samhita

Progress:36.0%

सर्वेष्वपि खल्वेतेषु गुल्मेषु न कश्चिद्वातादृते सम्भवति गुल्मः| तेषां सान्निपातिकमसाध्यं ज्ञात्वा नैवोपक्रमेत, एकदोषजे तु यथास्वमारम्भं प्रणयेत्, संसृष्टांस्तु साधारणेन कर्मणोपचरेत्| यच्चान्यदप्यविरुद्धं मन्येत तदप्यवचारयेद्विभज्य गुरुलाघवमुपद्रवाणां, गुरूनुपद्रवांस्त्वरमाणश्चिकित्सेज्जघन्यमितरान्| त्वरमाणस्तु विशेषमनुपलभमानो गुल्मेष्वात्ययिके कर्मणि वातचिकित्सितं प्रणयेत्, स्नेहस्वेदौ वातहरौ स्नेहोपसंहितं च मृदु विरेचनं बस्तींश्च; अम्ललवणमधुरांश्च रसान् युक्त्याऽवचारयेत्| मारुते ह्युपशान्ते स्वल्पेनापि प्रयत्नेन शक्योऽन्योऽपि दोषो नियन्तुं गुल्मेष्विति ||१६||

[Prognosis and general principles of management] As is evident from the descriptions of gulma, no variant is caused without vitiation of vata. Amongst these variants, sannipatika gulma is incurable and should not be treated. The variant caused by just one dosha, should be treated with suitable therapeutics prescribed for respective dosha. Those caused by a combination of two doshas (vata – pitta or vata – kapha) should be managed with the general therapeutic measures applicable to dwidoshic ailments. The measures that are not contrary to the dosha can be applied according to severity of complications. In case of emergency situations, the measures applicable in treatment of vata gulma, such as vata-alleviating unction, fomentation, mild unctuous purgation, enema, and use of sweet, sour and salty substances should be administered. If vata is pacified, then the disease can be cured even with little efforts and other types of gulma can also be treated.

english translation

sarveSvapi khalveteSu gulmeSu na kazcidvAtAdRte sambhavati gulmaH| teSAM sAnnipAtikamasAdhyaM jJAtvA naivopakrameta, ekadoSaje tu yathAsvamArambhaM praNayet, saMsRSTAMstu sAdhAraNena karmaNopacaret| yaccAnyadapyaviruddhaM manyeta tadapyavacArayedvibhajya gurulAghavamupadravANAM, gurUnupadravAMstvaramANazcikitsejjaghanyamitarAn| tvaramANastu vizeSamanupalabhamAno gulmeSvAtyayike karmaNi vAtacikitsitaM praNayet, snehasvedau vAtaharau snehopasaMhitaM ca mRdu virecanaM bastIMzca; amlalavaNamadhurAMzca rasAn yuktyA'vacArayet| mArute hyupazAnte svalpenApi prayatnena zakyo'nyo'pi doSo niyantuM gulmeSviti ||16||

hk transliteration by Sanscript

भवति चात्र- गुल्मिनामनिलशान्तिरुपायैः सर्वशो विधिवदाचरितव्या| मारुते ह्यवजितेऽन्यमुदीर्णं दोषमल्पमपि कर्म निहन्यात् ||१७||

In the case of gulma, all the measures for pacification of vata should be administered properly because after vayu is controlled over, other aggravated doshas can be alleviated even with small remedies.

english translation

bhavati cAtra- gulminAmanilazAntirupAyaiH sarvazo vidhivadAcaritavyA| mArute hyavajite'nyamudIrNaM doSamalpamapi karma nihanyAt ||17||

hk transliteration by Sanscript

तत्र श्लोकः- सङ्ख्या निमित्तं रूपाणि पूर्वरूपमथापि च| दिष्टं निदाने गुल्मानामेकदेशश्च कर्मणाम् ||१८||

[Summary] Now, to summarize: In the chapter on diagnosis of gulma the number, causative factor, symptoms and prodromal symptoms along with a portion of treatment of gulmas have been described.

english translation

tatra zlokaH- saGkhyA nimittaM rUpANi pUrvarUpamathApi ca| diSTaM nidAne gulmAnAmekadezazca karmaNAm ||18||

hk transliteration by Sanscript