Sushruta Samhita

Progress:29.7%

अत ऊर्ध्वं प्रसरं वक्ष्यामः- तेषामेभिरातङ्कविशेषैः प्रकुपितानां किण्वोदकपिष्टसमवाय इवोद्रिक्तानां प्रसरो भवति | तेषां वायुर्गतिमत्त्वात् प्रसरणहेतुः सत्यप्यचैतन्ये | स हि रजोभूयिष्ठः; रजश्च प्रवर्तकं सर्वभावानाम् | यथा- महानुदकसञ्चयोऽतिवृद्धः सेतुमवदार्यापरेणोदकेन व्यामिश्रः [२६] सर्वतः प्रधावति, एवं दोषाः कदाचिदेकशो द्विशः समस्ताः शोणितसहिता वाऽनेकधा प्रसरन्ति | तद्यथा- वातः, पित्तं, श्लेष्मा, शोणितं, वातपित्ते, वातश्लेष्माणौ, पित्तश्लेष्माणौ, वातशोणिते, पित्तशोणिते, श्लेष्मशोणिते, वातपित्तशोणितानि, वातश्लेष्मशोणितानि, पित्तश्लेष्मशोणितानि, वातपित्तकफाः, वातपित्तकफशोणितानीति; एवं पञ्चदशधा प्रसरन्ति ||२८||

sanskrit

Thus, I will describe the spread of these doshas: When these doshas are aggravated by specific disturbances, they spread similarly to how an excess of fermented liquids spreads. Due to their association with air, they have a tendency to spread. This is true even if they lack consciousness. For instance, just as an excess of water that has gathered in a reservoir spreads and mixes with other water, so too do doshas spread in various ways. They can spread individually or in combinations, such as: Vata, Pitta, Kapha, or combinations like Vata-Pitta, Vata-Kapha, Pitta-Kapha, Vata-Pitta-Kapha, Vata-Pitta with blood, Vata-Kapha with blood, Pitta-Kapha with blood, etc. Thus, they can spread in fifteen different ways.

english translation

hindi translation

ata UrdhvaM prasaraM vakSyAmaH- teSAmebhirAtaGkavizeSaiH prakupitAnAM kiNvodakapiSTasamavAya ivodriktAnAM prasaro bhavati | teSAM vAyurgatimattvAt prasaraNahetuH satyapyacaitanye | sa hi rajobhUyiSThaH; rajazca pravartakaM sarvabhAvAnAm | yathA- mahAnudakasaJcayo'tivRddhaH setumavadAryApareNodakena vyAmizraH [26] sarvataH pradhAvati, evaM doSAH kadAcidekazo dvizaH samastAH zoNitasahitA vA'nekadhA prasaranti | tadyathA- vAtaH, pittaM, zleSmA, zoNitaM, vAtapitte, vAtazleSmANau, pittazleSmANau, vAtazoNite, pittazoNite, zleSmazoNite, vAtapittazoNitAni, vAtazleSmazoNitAni, pittazleSmazoNitAni, vAtapittakaphAH, vAtapittakaphazoNitAnIti; evaM paJcadazadhA prasaranti ||28||

hk transliteration