Charak Samhita

Progress:32.1%

अथातः स्रोतसां विमानं व्याख्यास्यामः ||१||

sanskrit

Now we shall expound the chapter "Sroto Vimana" (Specific features of channels of transport and transformation).

english translation

athAtaH srotasAM vimAnaM vyAkhyAsyAmaH ||1||

hk transliteration

इति ह स्माह भगवानात्रेयः ||२||

sanskrit

Thus said Lord Atreya.

english translation

iti ha smAha bhagavAnAtreyaH ||2||

hk transliteration

यावन्तः पुरुषे मूर्तिमन्तो भावविशेषास्तावन्त एवास्मिन् स्रोतसां प्रकारविशेषाः| सर्वे हि भावा पुरुषे नान्तरेण स्रोतांस्यभिनिर्वर्तन्ते, क्षयं वाऽप्यभिगच्छन्ति| स्रोतांसि खलु परिणाममापद्यमानानां धातूनामभिवाहीनि भवन्त्ययनार्थेन ||३||

sanskrit

[Srotas (channels of transport and transformation)] There are as many types of srotas as there are corporeal entities. All such entities do not arise or decay in the absence of srotas. Srotamsi are defined as inner transporting channels of dhatu undergoing transformation.

english translation

yAvantaH puruSe mUrtimanto bhAvavizeSAstAvanta evAsmin srotasAM prakAravizeSAH| sarve hi bhAvA puruSe nAntareNa srotAMsyabhinirvartante, kSayaM vA'pyabhigacchanti| srotAMsi khalu pariNAmamApadyamAnAnAM dhAtUnAmabhivAhIni bhavantyayanArthena ||3||

hk transliteration

अपि चैके स्रोतसामेव समुदयंपुरुषमिच्छन्ति, सर्वगतत्वात् सर्वसरत्वाच्च दोषप्रकोपणप्रशमनानाम्| न त्वेतदेवं, यस्य हि स्रोतांसि, यच्च वहन्ति, यच्चावहन्ति,यत्र चावस्थितानि, सर्वं तदन्यत्तेभ्यः ||४||

sanskrit

Some experts opine that an individual is just the aggregate of innumerable srotamsi because of their pervasiveness and the diffusiveness of agents that aggravate or pacify dosha. However, it is not correct because that which srotas belongs to, which they carry, nourish and where they are situated, all that is different from srotamsi themselves.

english translation

api caike srotasAmeva samudayaMpuruSamicchanti, sarvagatatvAt sarvasaratvAcca doSaprakopaNaprazamanAnAm| na tvetadevaM, yasya hi srotAMsi, yacca vahanti, yaccAvahanti,yatra cAvasthitAni, sarvaM tadanyattebhyaH ||4||

hk transliteration

अतिबहुत्वात् खलु केचिदपरिसङ्ख्येयान्याचक्षते स्रोतांसि, परिसङ्ख्येयानि पुनरन्ये ||५||

sanskrit

Some experts hold that srotamsi are innumerable because they are many while others consider them as definite in number.

english translation

atibahutvAt khalu kecidaparisaGkhyeyAnyAcakSate srotAMsi, parisaGkhyeyAni punaranye ||5||

hk transliteration