Charak Samhita

Progress:11.6%

एवंवादिनं भगवन्तमात्रेयमग्निवेश उवाच- नैतानि भगवन्! पञ्च कषायशतानि पूर्यन्ते, तानि तानि ह्येवाङ्गान्युपप्लवन्ते तेषु तेषु महाकषायेष्विति ||२१||

sanskrit

While Lord Atreya was saying thus, Agnivesha, inquired, “Sir, the number five hundred does not match with regards to medicines (or medicinal herbs) because the same constituents are repeated in these classes of medicines.”

english translation

evaMvAdinaM bhagavantamAtreyamagniveza uvAca- naitAni bhagavan! paJca kaSAyazatAni pUryante, tAni tAni hyevAGgAnyupaplavante teSu teSu mahAkaSAyeSviti ||21||

hk transliteration

तमुवाच भगवानात्रेयः- नैतदेवं बुद्धिमता द्रष्टव्यमग्निवेश| एकोऽपि ह्यनेकां सञ्ज्ञां लभते कार्यान्तराणि कुर्वन्, तद्यथा- पुरुषो बहूनां कर्मणां करणे समर्थो भवति, स यद्यत् कर्म करोति तस्य तस्य कर्मणः कर्तृ-करण-कार्यसम्प्रयुक्तं तत्तद्गौणं नामविशेषं प्राप्नोति, तद्वदौषधद्रव्यमपिद्रष्टव्यम्|यदिचैकमेवकिञ्चिद्द्रव्यमासादयामस्तथागुणयुक्तं यत् सर्वकर्मणां करणे समर्थं स्यात्, कस्ततोऽन्यदिच्छेदुपधारयितुमुपदेष्टुं वा शिष्येभ्य इति| |२२||

sanskrit

Importance of knowing synonyms :Lord Atreya replied to him, “Agnivesha! These should not be looked at in this way by the intelligent. If a person acquires multiple skills, then he is identified by different names as per his skills based on instruments and his profession. Likewise, a single medicine can work in different ways depending upon the properties and interaction with biological systems and performance of multiple functions. If we could find such a certain single drug that is able to exert all the actions, who would intend to know or teach the students about the other drugs?”

english translation

tamuvAca bhagavAnAtreyaH- naitadevaM buddhimatA draSTavyamagniveza| eko'pi hyanekAM saJjJAM labhate kAryAntarANi kurvan, tadyathA- puruSo bahUnAM karmaNAM karaNe samartho bhavati, sa yadyat karma karoti tasya tasya karmaNaH kartR-karaNa-kAryasamprayuktaM tattadgauNaM nAmavizeSaM prApnoti, tadvadauSadhadravyamapidraSTavyam|yadicaikamevakiJciddravyamAsAdayAmastathAguNayuktaM yat sarvakarmaNAM karaNe samarthaM syAt, kastato'nyadicchedupadhArayitumupadeSTuM vA ziSyebhya iti| |22||

hk transliteration

तत्र श्लोकाः- यतो यावन्ति यैर्द्रव्यैर्विरेचनशतानि षट्| उक्तानि सङ्ग्रहेणेह तथैवैषां षडाश्रयाः ||२३||

sanskrit

[Summary] Now, to summarize all this body of knowledge: Six hundred evacuatives with their number of formulations and ingredients have been mentioned in this chapter in brief along with their six resources.

english translation

tatra zlokAH- yato yAvanti yairdravyairvirecanazatAni SaT| uktAni saGgraheNeha tathaivaiSAM SaDAzrayAH ||23||

hk transliteration

रसा लवणवर्ज्याश्च कषाय इति सञ्ज्ञिताः| तस्मात् पञ्चविधा योनिः कषायाणामुदाहृता ||२४||

sanskrit

Rasas, except lavana, are known as kashaya and as such five sources of medicines have been mentioned.

english translation

rasA lavaNavarjyAzca kaSAya iti saJjJitAH| tasmAt paJcavidhA yoniH kaSAyANAmudAhRtA ||24||

hk transliteration

तथा कल्पनमप्येषामुक्तं पञ्चविधं पुनः| महतां च कषायाणां पञ्चाशत् परिकीर्तिता ||२५||

sanskrit

Their five forms of preparations have also been mentioned.

english translation

tathA kalpanamapyeSAmuktaM paJcavidhaM punaH| mahatAM ca kaSAyANAM paJcAzat parikIrtitA ||25||

hk transliteration