Charak Samhita

Progress:2.9%

गृहीत्वा चानुरूपगुणवद्भाजनस्थान्यागारेषू प्रागुदग्द्वारेषु निवातप्रवातैकदेशेषु नित्यपुष्पोपहारबलिकर्मवत्सु, अग्नि-सलिलोपस्वेद-धूम-रजो-मूषक-चतुष्पदामनभिगमनीयानि स्ववच्छन्नानि शिक्येष्वासज्य स्थापयेत्||११||

[Method of Storage] After collecting the plant extracts, they should be kept in suitable containers and stored in rooms facing eastward or northward, devoid of wind but well ventilated , and daily ritualized with offering of flower and other things, holding them up in a swing of rope well-covered and making them unapproachable for fire, water, humidity, smoke, dust, rats and quadrupeds.

english translation

gRhItvA cAnurUpaguNavadbhAjanasthAnyAgAreSU prAgudagdvAreSu nivAtapravAtaikadezeSu nityapuSpopahArabalikarmavatsu, agni-salilopasveda-dhUma-rajo-mUSaka-catuSpadAmanabhigamanIyAni svavacchannAni zikyeSvAsajya sthApayet||11||

hk transliteration by Sanscript

तानि च यथादोषं प्रयुञ्जीत सुरा-सौवीरक-तुषोदक-मैरेय-मेदक-धान्याम्ल -फलाम्ल-दध्यम्लादिभिर्वाते, मृद्वीकामलक -मधु-मधुक-परूषक-फाणितक्षीरादिभिः पित्ते, श्लेष्मणि तु मधु-मूत्र-कषायादिभिर्भावितान्यालोडितानि च; इत्युद्देशः| तं विस्तरेण द्रव्य-देह-दोष-सात्म्यादीनि प्रविभज्य व्याख्यास्यामः||१२||

[Administration per Dosha Dominance] These (drugs) should be administered according to the relevant dosha, with an appropriate vehicle/medium such as wine, Sauviraka, Tusodaka, Maireya, Medaka, Dhanyamla, Phalamla, sour curd, etc. in vata; grapes, Amalaka, honey, Madhuka, Parusaka, Phanita, milk etc. in pitta and in kapha impregnated with or dissolved in honey, urine and decoction etc. This is in a nutshell. This will be explained further in details according to drugs, body, morbidity, suitability etc.

english translation

tAni ca yathAdoSaM prayuJjIta surA-sauvIraka-tuSodaka-maireya-medaka-dhAnyAmla -phalAmla-dadhyamlAdibhirvAte, mRdvIkAmalaka -madhu-madhuka-parUSaka-phANitakSIrAdibhiH pitte, zleSmaNi tu madhu-mUtra-kaSAyAdibhirbhAvitAnyAloDitAni ca; ityuddezaH| taM vistareNa dravya-deha-doSa-sAtmyAdIni pravibhajya vyAkhyAsyAmaH||12||

hk transliteration by Sanscript

वमनद्रव्याणां मदनफलानि श्रेष्ठतमान्याचक्षते, अनपायित्वात्| तानि वसन्तग्रीष्मयोरन्तरे [पुष्याश्वयुग्भ्यां मृगशिरसा वा गृह्णीयान्मैत्रे मुहूर्ते| यानि पक्वान्यकाणान्यहरितानि पाण्डून्यक्रिमीण्यपूतीन्यजन्तुजग्धान्यह्रस्वानि; तानि प्रमृज्य , कुशपुटे बद्ध्वा,गोमयेनालिप्य, यवतु(बु)षमाषशालिकुलत्थमुद्गपलानामन्यतमे निदध्यादष्टरात्रम्| अत ऊर्ध्वं मृदूभूतानि मध्विष्टगन्धान्युद्धृत्य शोषयेत्| सुशुष्काणां फलपिप्पलीरुद्धरेत् | तासां घृतदधिमधुपललविमृदितानां पुनः शुष्काणां नवं कलशं सुप्रमृष्टवालुकमरजस्कमाकण्ठं पूरयित्वा स्ववच्छन्नं स्वनुगुप्तंशिक्येष्वासज्य सम्यक् स्थापयेत्||१३||

[Administration of Madanaphala] Of all the emetic drugs, Madana fruits are regarded as the best ones because they are free from complications. These should be collected during the period of transition between spring and summer in Pusya, Aswini or Mrigasiras constellation and Maitra Muhurta. Those which are ripe, undamaged, non-green, of pale color, free organisms, under-composed, uneaten by animals, not too small (immature) should be taken. Having been washed, wrapped within Kusa grass and pasted with fresh cow-dung they should be stored for eight days in the heap of one of the following-barley husk, black gram, Sali rice, horse gram and green gram. Thereafter when they are softened and develop good honey-like aroma they should be taken out and dried (in the sun). When they are well-dried, their pepper-like seeds should be mixed gently with ghee, curd, honey and sesamum paste and again dried. Finally they should be filled up in a new earthen pitcher, well-cleaned and dustless, up to neck and placed well on a swing of rope well-covered and well-protected.

english translation

vamanadravyANAM madanaphalAni zreSThatamAnyAcakSate, anapAyitvAt| tAni vasantagrISmayorantare [puSyAzvayugbhyAM mRgazirasA vA gRhNIyAnmaitre muhUrte| yAni pakvAnyakANAnyaharitAni pANDUnyakrimINyapUtInyajantujagdhAnyahrasvAni; tAni pramRjya , kuzapuTe baddhvA,gomayenAlipya, yavatu(bu)SamASazAlikulatthamudgapalAnAmanyatame nidadhyAdaSTarAtram| ata UrdhvaM mRdUbhUtAni madhviSTagandhAnyuddhRtya zoSayet| suzuSkANAM phalapippalIruddharet | tAsAM ghRtadadhimadhupalalavimRditAnAM punaH zuSkANAM navaM kalazaM supramRSTavAlukamarajaskamAkaNThaM pUrayitvA svavacchannaM svanuguptaMzikyeSvAsajya samyak sthApayet||13||

hk transliteration by Sanscript

अथ च्छर्दनीयमातुरं द्व्यहं त्र्यहं वा स्नेहस्वेदोपपन्नं श्वश्छर्दयितव्यमिति ग्राम्यानूपौदकमांसरस-क्षीर-दधि-माष-तिल-शाकादिभिः समुत्क्लेशितश्लेष्माणं व्युषितं जीर्णाहारं पूर्वाह्णे कृतबलिहोममङ्गलप्रायश्चित्तं निरन्नमनतिस्निग्धं यवाग्वाघृतमात्रां पीतवन्तं, तासां फलपिप्पलीनामन्तर्नखमुष्टिं यावद्वा साधु मन्येत जर्जरीकृत्य यष्टिमधुकषायेण कोविदार-कर्बुदार-नीप-विदुल-बिम्बी-शणपुष्पी-सदापुष्पी-प्रत्यक्पुष्पीकषायाणामन्यतमेन वा रात्रिमुषितं विमृद्य पूतं मधुसैन्धवयुक्तंसुखोष्णं कृत्वा पूर्णं शरावं मन्त्रेणानेनाभिमन्त्रयेत्- ‘ॐ ब्रह्मदक्षाश्विरुद्रेन्द्रभूचन्द्रार्कानिलानलाः| ऋषयः सौषधिग्रामा भूतसङ्घाश्च पान्तु ते| रसायनमिवर्षीणां देवानाममृतं यथा| सुधेवोत्तमनागानां भैषज्यमिदमस्तु ते’| इत्येवमभिमन्त्र्योदङ्मुखं प्राङ्मुखं वाऽऽतुरं पाययेच्छ्लेष्मज्वरगुल्मप्रतिश्यायार्तं विशेषेण पुनः पुनरापित्तागमनात्, तेन साधुवमति; हीनवेगं तु पिप्पल्यामलक-सर्षप-वचाकल्कलवणोष्णोदकैः पुनः पुनः प्रवर्तयेदापित्तदर्शनात्| इत्येष सर्वश्छर्दनयोगविधिः||१४||

[Procedure of Vamana] The patient, the subject of emesis, having been administered with unction and sudation for two or three days, should be fed with meat soups of domestic, marshy and aquatic animals, milk, curd, black gram, sesamum, vegetable etc. in the night prior to emesis, in order to excite kapha. Next day when the previous food is digested, in the forenoon, after performing offering, oblations, auspicious and expiatory rites, he should take a dose of ghee along with gruel (on an empty stomach) that may not be very smooth or greasy. The physician should take one closed fist sized dosage of seeds of Madanaphala, pound them and impregnate them with a decoction of Yastimadhu or one of these-Kovidara, Karbudara, Nipa, Vidula, Bimbi, Sanapuspi and Prayakpuspi-for the whole (previous) night. In the morning, this mix should be pressed and filtered, added with honey and rock salt and heated slightly. The cup filled with the drug should be enchanted with the following hymn:- “Brahma, Daksa, Asvina, Rudra, Indra, Earth, Moon, Sun, Air, Fire, Sages, medicinal plants and multitude of creatures may protect you.This drug may prove for you as Rasayana for the sages, nectar for the gods and ambrosia for the best among serpents.” After enchanting thus, the physician should administer the drug to the patient facing northward or eastward particularly suffering from kaphaja fever, gulma and coryza time and again until bile begins to come out. Thus he vomits well. If the urges are deficient, they should be moved by administering paste of Pippali, Amalaka, Sarsapa, Vacha and salt dissolved in hot water frequently till bile is seen. This is the entire method of administration of emetic drugs.

english translation

atha cchardanIyamAturaM dvyahaM tryahaM vA snehasvedopapannaM zvazchardayitavyamiti grAmyAnUpaudakamAMsarasa-kSIra-dadhi-mASa-tila-zAkAdibhiH samutklezitazleSmANaM vyuSitaM jIrNAhAraM pUrvAhNe kRtabalihomamaGgalaprAyazcittaM nirannamanatisnigdhaM yavAgvAghRtamAtrAM pItavantaM, tAsAM phalapippalInAmantarnakhamuSTiM yAvadvA sAdhu manyeta jarjarIkRtya yaSTimadhukaSAyeNa kovidAra-karbudAra-nIpa-vidula-bimbI-zaNapuSpI-sadApuSpI-pratyakpuSpIkaSAyANAmanyatamena vA rAtrimuSitaM vimRdya pUtaM madhusaindhavayuktaMsukhoSNaM kRtvA pUrNaM zarAvaM mantreNAnenAbhimantrayet- ‘OM brahmadakSAzvirudrendrabhUcandrArkAnilAnalAH| RSayaH sauSadhigrAmA bhUtasaGghAzca pAntu te| rasAyanamivarSINAM devAnAmamRtaM yathA| sudhevottamanAgAnAM bhaiSajyamidamastu te’| ityevamabhimantryodaGmukhaM prAGmukhaM vA''turaM pAyayecchleSmajvaragulmapratizyAyArtaM vizeSeNa punaH punarApittAgamanAt, tena sAdhuvamati; hInavegaM tu pippalyAmalaka-sarSapa-vacAkalkalavaNoSNodakaiH punaH punaH pravartayedApittadarzanAt| ityeSa sarvazchardanayogavidhiH||14||

hk transliteration by Sanscript

सर्वेषु तु मधुसैन्धवं कफविलयनच्छेदार्थं वमनेषु विदध्यात्| न चोष्णविरोधो मधुनश्छर्दनयोगयुक्तस्य, अविपक्वप्रत्यागमनाद्दोषनिर्हरणाच्च||१५||

In all emetic formulations, honey and rock salt should be added for liquefying kapha (mucus). There is no adverse reaction of honey to heat when added to an emetic formulation as it returns back without digestion and helps in the elimination of impurity.

english translation

sarveSu tu madhusaindhavaM kaphavilayanacchedArthaM vamaneSu vidadhyAt| na coSNavirodho madhunazchardanayogayuktasya, avipakvapratyAgamanAddoSanirharaNAcca||15||

hk transliteration by Sanscript