1.
वर्णस्वरीयमिन्द्रियम्
Varnasvariyam Indriyam Adhyaya (Fatal signs in complexion and voice)
2.
पुष्पितकमिन्द्रियम्
Pushpitakam Indriyam Adhyaya (Fatal signs of Tactile and Olfactory perception)
3.
परिमर्शनीयमिन्द्रियम्
Parimarshaneeyam Indriyam Adhyaya (Palpable signs of Imminent Death)
4.
इन्द्रियानीकमिन्द्रियम्
Indriyaneekam Indriyam Adhyaya (Fatal signs in five sense organs)
5.
पूर्वरूपीयमिन्द्रियम्
Purvarupeeyam Indriyam Adhyaya (Predicting prognosis of diseases by prodromal symptoms)
6.
कतमानिशरीरीयमिन्द्रियम्
Katamanisharireeyam Indriyam Adhyaya (Specific fatal clinical features)
7.
पन्नरूपीयमिन्द्रियम्
Pannarupiyam Indriyam Adhyaya (Fatal signs of changes in shadows, complexion, and luster)
8.
अवाक्शिरसीयमिन्द्रियम्
Avakshiraseeyam Indriyam Adhyaya (Fatal signs like inverted shadow of dying person)
9.
यस्यश्यावनिमित्तीयमिन्द्रियम्
Yasyashyavanimittiyam Indriyam Adhyaya (Signs and Symptoms useful for Palliative Care among Patients approaching Death)
10.
सद्योमरणीयमिन्द्रियम्
Sadyomaraneeyam Indriyam Adhyaya (Signs of instant death and incurable complications of several diseases)
11.
अणुज्योतीयमिन्द्रियम्
Anujyotiyam Indriyam Adhyaya (Signs and Symptoms of Imminent Death caused due to diminution of Agni)
•
गोमयचूर्णीयमिन्द्रियम्
Gomayachurniyam Indriyam Adhyaya (Auspicious and Inauspicious Characteristics of the messenger)
Progress:85.7%
36
शयनं वसनं यानं गमनं भोजनं रुतम्| श्रूयतेऽमङ्गलं यस्य नास्ति तस्य चिकित्सितम् ||३६||
The patient whose bed, cloths, vehicle, gait, food and voice bears inauspicious should not be treated.
english translation
zayanaM vasanaM yAnaM gamanaM bhojanaM rutam| zrUyate'maGgalaM yasya nAsti tasya cikitsitam ||36||
37
शयनं वसनं यानमन्यं वाऽपि परिच्छदम्| प्रेतवद्यस्य कुर्वन्ति सुहृदः प्रेत एव सः ||३७||
If arrangement of bed, cloth, vehicle and other apparel which are befitting for a dead body, the patient should be considered as already dead.
zayanaM vasanaM yAnamanyaM vA'pi paricchadam| pretavadyasya kurvanti suhRdaH preta eva saH ||37||
38
अन्नं व्यापद्यतेऽत्यर्थं ज्योतिश्चैवोपशाम्यति| निवाते सेन्धनं यस्य तस्य नास्ति चिकित्सितम् ||३८||
If food for a patient get extremely nasty and fire (for prepare new food) is extinguished even it is supplied proper fuel in a wind free place, (in that house) then the patient should not be treated.
annaM vyApadyate'tyarthaM jyotizcaivopazAmyati| nivAte sendhanaM yasya tasya nAsti cikitsitam ||38||
39
आतुरस्य गृहे यस्य भिद्यन्ते वा पतन्ति वा| अतिमात्रममत्राणि दुर्लभं तस्य जीवितम् ||३९||
If plates or saucers often fall down and get broken in the patient’s house, then he (the patient) hardly survives.
Aturasya gRhe yasya bhidyante vA patanti vA| atimAtramamatrANi durlabhaM tasya jIvitam ||39||
40
भवन्ति चात्र- यद्द्वादशभिरध्यायैर्व्यासतः परिकीर्तितम्| मुमूर्षतां मनुष्याणां लक्षणं जीवितान्तकृत् ||४०||
Thus it is said: Whatever sign and symptoms described in above twelve chapters regarding impending death of person,
bhavanti cAtra- yaddvAdazabhiradhyAyairvyAsataH parikIrtitam| mumUrSatAM manuSyANAM lakSaNaM jIvitAntakRt ||40||
Chapter 12
Verses 31-35
Verses 41-45
Library
Charak Samhita
Section on sensorial prognosis (Indriya Sthana)
verses
verse
sanskrit
translation
english