1.
वर्णस्वरीयमिन्द्रियम्
Varnasvariyam Indriyam Adhyaya (Fatal signs in complexion and voice)
2.
पुष्पितकमिन्द्रियम्
Pushpitakam Indriyam Adhyaya (Fatal signs of Tactile and Olfactory perception)
3.
परिमर्शनीयमिन्द्रियम्
Parimarshaneeyam Indriyam Adhyaya (Palpable signs of Imminent Death)
4.
इन्द्रियानीकमिन्द्रियम्
Indriyaneekam Indriyam Adhyaya (Fatal signs in five sense organs)
5.
पूर्वरूपीयमिन्द्रियम्
Purvarupeeyam Indriyam Adhyaya (Predicting prognosis of diseases by prodromal symptoms)
6.
कतमानिशरीरीयमिन्द्रियम्
Katamanisharireeyam Indriyam Adhyaya (Specific fatal clinical features)
7.
पन्नरूपीयमिन्द्रियम्
Pannarupiyam Indriyam Adhyaya (Fatal signs of changes in shadows, complexion, and luster)
8.
अवाक्शिरसीयमिन्द्रियम्
Avakshiraseeyam Indriyam Adhyaya (Fatal signs like inverted shadow of dying person)
9.
यस्यश्यावनिमित्तीयमिन्द्रियम्
Yasyashyavanimittiyam Indriyam Adhyaya (Signs and Symptoms useful for Palliative Care among Patients approaching Death)
10.
सद्योमरणीयमिन्द्रियम्
Sadyomaraneeyam Indriyam Adhyaya (Signs of instant death and incurable complications of several diseases)
11.
अणुज्योतीयमिन्द्रियम्
Anujyotiyam Indriyam Adhyaya (Signs and Symptoms of Imminent Death caused due to diminution of Agni)
•
गोमयचूर्णीयमिन्द्रियम्
Gomayachurniyam Indriyam Adhyaya (Auspicious and Inauspicious Characteristics of the messenger)
Progress:81.7%
यस्मिंश्च दूते ब्रुवति वाक्यमातुरसंश्रयम्| पश्येन्निमित्तमशुभं तं च नानुव्रजेद्भिषक् ||२१||
sanskrit
While the messenger is narrating about his patient and physician notices the following inauspicious signs in the messenger:
english translation
yasmiMzca dUte bruvati vAkyamAturasaMzrayam| pazyennimittamazubhaM taM ca nAnuvrajedbhiSak ||21||
hk transliteration
तथा व्यसनिनं प्रेतं प्रेतालङ्कारमेव वा| भिन्नं दग्धं विनष्टं वा तद्वादीनि वचांसि वा ||२२||
sanskrit
1. heavily drunken with ghostly appearance, 2. wearing adornments like a ghost such as – broken, half burnt, destroyed things,
english translation
tathA vyasaninaM pretaM pretAlaGkArameva vA| bhinnaM dagdhaM vinaSTaM vA tadvAdIni vacAMsi vA ||22||
hk transliteration
रसो वा कटुकस्तीव्रो गन्धो वा कौणपो महान्| स्पर्शो वा विपुलः क्रूरो यद्वाऽन्यदशुभं भवेत् ||२३||
sanskrit
3. speaking loudly abusive words, 4. smelling like a cadaver
english translation
raso vA kaTukastIvro gandho vA kauNapo mahAn| sparzo vA vipulaH krUro yadvA'nyadazubhaM bhavet ||23||
hk transliteration
तत्पूर्वमभितो वाक्यं वाक्यकालेऽथवा पुनः| दूतानां व्याहृतं श्रुत्वा धीरो मरणमादिशेत् ||२४||
sanskrit
5. thorny to touch, 6. and looking cruel in appearance
english translation
tatpUrvamabhito vAkyaM vAkyakAle'thavA punaH| dUtAnAM vyAhRtaM zrutvA dhIro maraNamAdizet ||24||
hk transliteration
इति दूताधिकारोऽयमुक्तः कृत्स्नो मुमूर्षताम्| पथ्यातुरकुलानां च वक्ष्याम्यौत्पातिकं पुनः||२५||
sanskrit
Above signs are highly inauspicious for patient’s life, and a wise physician should avoid further proceedings for treatment. Now we shall narrate the signs indicating imminent death seen by physician on the way he proceeds for patient’s house on a call by informer. Followings are inauspicious for life of a patient because in such an emergent conditions the time and mind set of a physician is very important, and these signs are obstructing, time consuming, and concentration diverting factors for a physician.
english translation
iti dUtAdhikAro'yamuktaH kRtsno mumUrSatAm| pathyAturakulAnAM ca vakSyAmyautpAtikaM punaH||25||
hk transliteration
Charak Samhita
Progress:81.7%
यस्मिंश्च दूते ब्रुवति वाक्यमातुरसंश्रयम्| पश्येन्निमित्तमशुभं तं च नानुव्रजेद्भिषक् ||२१||
sanskrit
While the messenger is narrating about his patient and physician notices the following inauspicious signs in the messenger:
english translation
yasmiMzca dUte bruvati vAkyamAturasaMzrayam| pazyennimittamazubhaM taM ca nAnuvrajedbhiSak ||21||
hk transliteration
तथा व्यसनिनं प्रेतं प्रेतालङ्कारमेव वा| भिन्नं दग्धं विनष्टं वा तद्वादीनि वचांसि वा ||२२||
sanskrit
1. heavily drunken with ghostly appearance, 2. wearing adornments like a ghost such as – broken, half burnt, destroyed things,
english translation
tathA vyasaninaM pretaM pretAlaGkArameva vA| bhinnaM dagdhaM vinaSTaM vA tadvAdIni vacAMsi vA ||22||
hk transliteration
रसो वा कटुकस्तीव्रो गन्धो वा कौणपो महान्| स्पर्शो वा विपुलः क्रूरो यद्वाऽन्यदशुभं भवेत् ||२३||
sanskrit
3. speaking loudly abusive words, 4. smelling like a cadaver
english translation
raso vA kaTukastIvro gandho vA kauNapo mahAn| sparzo vA vipulaH krUro yadvA'nyadazubhaM bhavet ||23||
hk transliteration
तत्पूर्वमभितो वाक्यं वाक्यकालेऽथवा पुनः| दूतानां व्याहृतं श्रुत्वा धीरो मरणमादिशेत् ||२४||
sanskrit
5. thorny to touch, 6. and looking cruel in appearance
english translation
tatpUrvamabhito vAkyaM vAkyakAle'thavA punaH| dUtAnAM vyAhRtaM zrutvA dhIro maraNamAdizet ||24||
hk transliteration
इति दूताधिकारोऽयमुक्तः कृत्स्नो मुमूर्षताम्| पथ्यातुरकुलानां च वक्ष्याम्यौत्पातिकं पुनः||२५||
sanskrit
Above signs are highly inauspicious for patient’s life, and a wise physician should avoid further proceedings for treatment. Now we shall narrate the signs indicating imminent death seen by physician on the way he proceeds for patient’s house on a call by informer. Followings are inauspicious for life of a patient because in such an emergent conditions the time and mind set of a physician is very important, and these signs are obstructing, time consuming, and concentration diverting factors for a physician.
english translation
iti dUtAdhikAro'yamuktaH kRtsno mumUrSatAm| pathyAturakulAnAM ca vakSyAmyautpAtikaM punaH||25||
hk transliteration