Charak Samhita

Progress:57.2%

तत्रास्य केचिदङ्गावयवा मातृजादीनवयवान् विभज्य पूर्वमुक्ता यथावत्| महाभूतविकारप्रविभागेन त्विदानीमस्य तांश्चैवाङ्गावयवान् कांश्चित् पर्यायान्तरेणापरांश्चानुव्याख्यास्यामः| मातृजादयोऽप्यस्य महाभूतविकारा एव| तत्रास्याकाशात्मकं शब्दः श्रोत्रं लाघवं सौक्ष्म्यं विवेकश्च, वाय्वात्मकं स्पर्शः स्पर्शनं रौक्ष्यं प्रेरणं धातुव्यूहनं चेष्टाश्च शारीर्यः, अग्न्यात्मकं रूपं दर्शनं प्रकाशः पक्तिरौष्ण्यं च, अबात्मकं रसो रसनं शैत्यं मार्दवं स्नेहःक्लेदश्च, पृथिव्यात्मकं गन्धो घ्राणं गौरवं स्थैर्यं मूर्तिश्चेति ||१२||

sanskrit

[Mahabhuta-specific features] Some of the body parts of fetus like those having origin in mother etc. have already been enumerated earlier. Now we will enlist them according to the category based on modifications of the panchamahabhuta (five elements) with some additional ones. Even those parts originated from mother etc. are also due to modifications on panchamahabhuta. In the fetus, the parts originated from akasha mahabhuta are- sound, auditory sensation, lightness, fineness and space; the parts from vayu mahabhuta are – tangibility, sense of touch, roughness, impulsion, structuring of body tissues and maintaining of movements of the body and dosha; the parts belonging to agni mahabhuta are visible form, vision, brightness, digestion and heat; those belonging to apa mahabhuta are taste, sense of taste, coldness, softness, unctuousness and moisture; those belonging to prithvi mahabhuta are odor, sensation of smell, heaviness, steadiness and material form.

english translation

tatrAsya kecidaGgAvayavA mAtRjAdInavayavAn vibhajya pUrvamuktA yathAvat| mahAbhUtavikArapravibhAgena tvidAnImasya tAMzcaivAGgAvayavAn kAMzcit paryAyAntareNAparAMzcAnuvyAkhyAsyAmaH| mAtRjAdayo'pyasya mahAbhUtavikArA eva| tatrAsyAkAzAtmakaM zabdaH zrotraM lAghavaM saukSmyaM vivekazca, vAyvAtmakaM sparzaH sparzanaM raukSyaM preraNaM dhAtuvyUhanaM ceSTAzca zArIryaH, agnyAtmakaM rUpaM darzanaM prakAzaH paktirauSNyaM ca, abAtmakaM raso rasanaM zaityaM mArdavaM snehaHkledazca, pRthivyAtmakaM gandho ghrANaM gauravaM sthairyaM mUrtizceti ||12||

hk transliteration