1.
रसविमानम्
Rasa Vimana (Taste-based factors for the measurement of diseases and drugs)
2.
त्रिविधकुक्षीयविमानम्
Trividhakukshiya Vimana (Three parts of abdomen and principles of diet)
3.
जनपदोद्ध्वंसनीयविमानम्
Janapadodhvansaniya Vimana (Determination of specific characteristics of destruction of communities)
4.
त्रिविधरोगविशेषविज्ञानीयविमानम्
Trividha Roga Vishesha Vijnaniya Vimana (Three methods for knowledge of disease)
5.
स्रोतोविमानम्
Sroto Vimana (Specific features of channels of transport and transformation)
6.
रोगानीकविमानम्
Roganika Vimana (Classification of Diseases)
•
व्याधितरूपीयविमानम्
Vyadhita Rupiya Vimana (Types of patients and organisms affecting Human Body)
8.
रोगभिषग्जितीयविमानम्
Rogabhishagjitiya Vimana (Methods of conquering debate and disease)
Progress:54.1%
अथाहरेतिब्रूयात्- तिल्वकोद्दालकयोर्द्वौ बिल्वमात्रौ पिण्डौ श्लक्ष्णपिष्टौ विडङ्गकषायेण, तदर्धमात्रौ श्यामात्रिवृतयोः, अतोऽर्धमात्रौ दन्तीद्रवन्त्योः, अतोऽर्धमात्रौ च चव्यचित्रकयोरिति | एतं सम्भारं विडङ्गकषायस्यार्धाढकमात्रेण प्रतिसंसृज्य, तत्तैलप्रस्थं समावाप्य, सर्वमालोड्य, महति पर्योगे समासिच्याग्नावधिश्रित्यासने सुखोपविष्टः सर्वतः स्नेहमवलोकयन्नजस्रं मृद्वग्निना साधयेद्दर्व्या सततमवघट्टयन् | स यदा जानीयाद्विरमतिशब्दः, प्रशाम्यति च फेनः, प्रसादमापद्यते स्नेहः, यथास्वं च गन्धवर्णरसोत्पत्तिः, संवर्तते च भैषज्यमङ्गुलिभ्यां मृद्यमानमनतिमृद्वनतिदारुणमनङ्गुलिग्राहि चेति, स कालस्तस्यावतारणाय | ततस्तमवतार्य शीतीभूतमहतेन वाससा परिपूय, शुचौ दृढे कलशे समासिच्य, पिधानेन पिधाय, शुक्लेन वस्त्रपट्टेनावच्छाद्य, सूत्रेण सुबद्धं सुनिगुप्तं निधापयेत् | ततोऽस्मै मात्रां प्रयच्छेत्पानाय, तेन साधु विरिच्यते; सम्यगपहृतदोषस्य चानुपूर्वी यथोक्ता | ततश्चैनमनुवासयेदनुवासनकाले |एतेनैव च पाकविधिना सर्षपातसीकरञ्जकोषातकीस्नेहानुपकल्प्य पाययेत्सर्वविशेषानवेक्षमाणः | तेनागदोभवति ||२६||
sanskrit
Now ask (the patient) to bring two boluses each of bilwa pramana (40 gm.) weight of the finely made paste of tilwaka and uddalaka with the decoction of vidanga, two similar boluses of shyama and trivrit in half quantity (20gm), boluses of danti and dravanti in further half quantity (l0 gm) and two boluses of chavya and chitraka in further half quantity (5 gm). Combining all the above material with vidanga decoction in quantity of 1.28 liter and vidanga taila in that of 640 ml. and mixing well ne should keep it in a big vessel which should be put over fire. A person sitting comfortably on a seat and keeping eye constantly on the oil from all sides should cook it on mild fire while stirring with a ladle constantly. When one observes that sound is stopped, foam is subsided, oil is clarified, proper smell, color and taste appear, the drug-paste pressed with the fingers is made into a wick, not adhering to the fingers and not being too soft or too hard. This is the time for bringing down the vessel. After the vessel is brought down and cooled, the content should be filtered through undamaged cloth and kept in a clean and strong jar closed with lid and covered with a piece of' white cloth and tied well with threads should be stored in a protected place. Appropriate dose of this should be administered to the patient to be purged well. After proper elimination of the noxious material he should be managed as said before. Then at appropriate time, unctuous enema should be administered to him. By the same method one should prepare oils of sarshapa, atasi, karanja and koshataki and administer to the patient considering all the aspects. Thus he becomes free from the disorders.
english translation
athAharetibrUyAt- tilvakoddAlakayordvau bilvamAtrau piNDau zlakSNapiSTau viDaGgakaSAyeNa, tadardhamAtrau zyAmAtrivRtayoH, ato'rdhamAtrau dantIdravantyoH, ato'rdhamAtrau ca cavyacitrakayoriti | etaM sambhAraM viDaGgakaSAyasyArdhADhakamAtreNa pratisaMsRjya, tattailaprasthaM samAvApya, sarvamAloDya, mahati paryoge samAsicyAgnAvadhizrityAsane sukhopaviSTaH sarvataH snehamavalokayannajasraM mRdvagninA sAdhayeddarvyA satatamavaghaTTayan | sa yadA jAnIyAdviramatizabdaH, prazAmyati ca phenaH, prasAdamApadyate snehaH, yathAsvaM ca gandhavarNarasotpattiH, saMvartate ca bhaiSajyamaGgulibhyAM mRdyamAnamanatimRdvanatidAruNamanaGguligrAhi ceti, sa kAlastasyAvatAraNAya | tatastamavatArya zItIbhUtamahatena vAsasA paripUya, zucau dRDhe kalaze samAsicya, pidhAnena pidhAya, zuklena vastrapaTTenAvacchAdya, sUtreNa subaddhaM suniguptaM nidhApayet | tato'smai mAtrAM prayacchetpAnAya, tena sAdhu viricyate; samyagapahRtadoSasya cAnupUrvI yathoktA | tatazcainamanuvAsayedanuvAsanakAle |etenaiva ca pAkavidhinA sarSapAtasIkaraJjakoSAtakIsnehAnupakalpya pAyayetsarvavizeSAnavekSamANaH | tenAgadobhavati ||26||
hk transliteration
एवं द्वयानां श्लेष्मपुरीषसम्भवानां क्रिमीणां समुत्थानसंस्थानवर्णनामप्रभावचिकित्सितविशेषाव्याख्याताः सामान्यतः | विशेषतस्तु स्वल्पमात्रमास्थापनानुवासनानुलोमहरणभूयिष्ठं तेष्वेवौषधेषु पुरीषजानां क्रिमीणां चिकित्सितं कर्तव्यं, मात्राधिकं पुनः शिरोविरेचनवमनोपशमनभूयिष्ठं तेष्वेवौषधेषु श्लेष्मजानां क्रिमीणां चिकित्सितं कार्यम्; इत्येष क्रिमिघ्नो भेषजविधिरनुव्याख्यातो भवति | तमनुतिष्ठता यथास्वं हेतुवर्जने प्रयतितव्यम् | यथोद्देशमेवमिदं क्रिमिकोष्ठचिकित्सितं यथावदनुव्याख्यातं भवति ||२७||
sanskrit
Thus in respect of both types of parasites grown in mucus as well as in feces, causes, form, colour, names, effects and treatment have been described in common. Specifically, in case of parasites grown in feces, the same drugs should be used in lower dose and mostly by the route of non-unctuous and unctuous enema and purgatives. In case of those grown in mucus, the same should be administered in high doses mostly by the route of head-cleansing, emesis and pacification. Thus the procedure of anthelmintic management is described while observing that one should be particularly cautious in avoiding the respective etiological factors. Thus, as proposed, the therapeutic management of the patient suffering from parasites is described properly.
english translation
evaM dvayAnAM zleSmapurISasambhavAnAM krimINAM samutthAnasaMsthAnavarNanAmaprabhAvacikitsitavizeSAvyAkhyAtAH sAmAnyataH | vizeSatastu svalpamAtramAsthApanAnuvAsanAnulomaharaNabhUyiSThaM teSvevauSadheSu purISajAnAM krimINAM cikitsitaM kartavyaM, mAtrAdhikaM punaH zirovirecanavamanopazamanabhUyiSThaM teSvevauSadheSu zleSmajAnAM krimINAM cikitsitaM kAryam; ityeSa krimighno bheSajavidhiranuvyAkhyAto bhavati | tamanutiSThatA yathAsvaM hetuvarjane prayatitavyam | yathoddezamevamidaM krimikoSThacikitsitaM yathAvadanuvyAkhyAtaM bhavati ||27||
hk transliteration
भवन्तिचात्र- अपकर्षणमेवादौ क्रिमीणां भेषजं स्मृतम् | ततो विघातः प्रकृतेर्निदानस्य च वर्जनम् ||२८||
sanskrit
[Summary] Here are the verses - The remedy of the parasites is firstly by their extraction, then destruction of their favourable environment and avoidance of etiological factors.
english translation
bhavanticAtra- apakarSaNamevAdau krimINAM bheSajaM smRtam | tato vighAtaH prakRternidAnasya ca varjanam ||28||
hk transliteration
अयमेव विकाराणां सर्वेषामपिनिग्रहे | विधिर्दृष्टस्त्रिधा योऽयं क्रिमीनुद्दिश्य कीर्तितः ||२९||
sanskrit
The three fold management which is mentioned in respect of parasites is applicable for controlling all disorder as well.
english translation
ayameva vikArANAM sarveSAmapinigrahe | vidhirdRSTastridhA yo'yaM krimInuddizya kIrtitaH ||29||
hk transliteration
संशोधनं संशमनं निदानस्य च वर्जनम् | एतावद्भिषजाकार्यं रोगे रोगे यथाविधि ||३०||
sanskrit
Evacuation, pacification and avoidance of etiological factors-these three treatment procedures should be applied properly in every disease as per the requirement of that particular disease.
english translation
saMzodhanaM saMzamanaM nidAnasya ca varjanam | etAvadbhiSajAkAryaM roge roge yathAvidhi ||30||
hk transliteration
Charak Samhita
Progress:54.1%
अथाहरेतिब्रूयात्- तिल्वकोद्दालकयोर्द्वौ बिल्वमात्रौ पिण्डौ श्लक्ष्णपिष्टौ विडङ्गकषायेण, तदर्धमात्रौ श्यामात्रिवृतयोः, अतोऽर्धमात्रौ दन्तीद्रवन्त्योः, अतोऽर्धमात्रौ च चव्यचित्रकयोरिति | एतं सम्भारं विडङ्गकषायस्यार्धाढकमात्रेण प्रतिसंसृज्य, तत्तैलप्रस्थं समावाप्य, सर्वमालोड्य, महति पर्योगे समासिच्याग्नावधिश्रित्यासने सुखोपविष्टः सर्वतः स्नेहमवलोकयन्नजस्रं मृद्वग्निना साधयेद्दर्व्या सततमवघट्टयन् | स यदा जानीयाद्विरमतिशब्दः, प्रशाम्यति च फेनः, प्रसादमापद्यते स्नेहः, यथास्वं च गन्धवर्णरसोत्पत्तिः, संवर्तते च भैषज्यमङ्गुलिभ्यां मृद्यमानमनतिमृद्वनतिदारुणमनङ्गुलिग्राहि चेति, स कालस्तस्यावतारणाय | ततस्तमवतार्य शीतीभूतमहतेन वाससा परिपूय, शुचौ दृढे कलशे समासिच्य, पिधानेन पिधाय, शुक्लेन वस्त्रपट्टेनावच्छाद्य, सूत्रेण सुबद्धं सुनिगुप्तं निधापयेत् | ततोऽस्मै मात्रां प्रयच्छेत्पानाय, तेन साधु विरिच्यते; सम्यगपहृतदोषस्य चानुपूर्वी यथोक्ता | ततश्चैनमनुवासयेदनुवासनकाले |एतेनैव च पाकविधिना सर्षपातसीकरञ्जकोषातकीस्नेहानुपकल्प्य पाययेत्सर्वविशेषानवेक्षमाणः | तेनागदोभवति ||२६||
sanskrit
Now ask (the patient) to bring two boluses each of bilwa pramana (40 gm.) weight of the finely made paste of tilwaka and uddalaka with the decoction of vidanga, two similar boluses of shyama and trivrit in half quantity (20gm), boluses of danti and dravanti in further half quantity (l0 gm) and two boluses of chavya and chitraka in further half quantity (5 gm). Combining all the above material with vidanga decoction in quantity of 1.28 liter and vidanga taila in that of 640 ml. and mixing well ne should keep it in a big vessel which should be put over fire. A person sitting comfortably on a seat and keeping eye constantly on the oil from all sides should cook it on mild fire while stirring with a ladle constantly. When one observes that sound is stopped, foam is subsided, oil is clarified, proper smell, color and taste appear, the drug-paste pressed with the fingers is made into a wick, not adhering to the fingers and not being too soft or too hard. This is the time for bringing down the vessel. After the vessel is brought down and cooled, the content should be filtered through undamaged cloth and kept in a clean and strong jar closed with lid and covered with a piece of' white cloth and tied well with threads should be stored in a protected place. Appropriate dose of this should be administered to the patient to be purged well. After proper elimination of the noxious material he should be managed as said before. Then at appropriate time, unctuous enema should be administered to him. By the same method one should prepare oils of sarshapa, atasi, karanja and koshataki and administer to the patient considering all the aspects. Thus he becomes free from the disorders.
english translation
athAharetibrUyAt- tilvakoddAlakayordvau bilvamAtrau piNDau zlakSNapiSTau viDaGgakaSAyeNa, tadardhamAtrau zyAmAtrivRtayoH, ato'rdhamAtrau dantIdravantyoH, ato'rdhamAtrau ca cavyacitrakayoriti | etaM sambhAraM viDaGgakaSAyasyArdhADhakamAtreNa pratisaMsRjya, tattailaprasthaM samAvApya, sarvamAloDya, mahati paryoge samAsicyAgnAvadhizrityAsane sukhopaviSTaH sarvataH snehamavalokayannajasraM mRdvagninA sAdhayeddarvyA satatamavaghaTTayan | sa yadA jAnIyAdviramatizabdaH, prazAmyati ca phenaH, prasAdamApadyate snehaH, yathAsvaM ca gandhavarNarasotpattiH, saMvartate ca bhaiSajyamaGgulibhyAM mRdyamAnamanatimRdvanatidAruNamanaGguligrAhi ceti, sa kAlastasyAvatAraNAya | tatastamavatArya zItIbhUtamahatena vAsasA paripUya, zucau dRDhe kalaze samAsicya, pidhAnena pidhAya, zuklena vastrapaTTenAvacchAdya, sUtreNa subaddhaM suniguptaM nidhApayet | tato'smai mAtrAM prayacchetpAnAya, tena sAdhu viricyate; samyagapahRtadoSasya cAnupUrvI yathoktA | tatazcainamanuvAsayedanuvAsanakAle |etenaiva ca pAkavidhinA sarSapAtasIkaraJjakoSAtakIsnehAnupakalpya pAyayetsarvavizeSAnavekSamANaH | tenAgadobhavati ||26||
hk transliteration
एवं द्वयानां श्लेष्मपुरीषसम्भवानां क्रिमीणां समुत्थानसंस्थानवर्णनामप्रभावचिकित्सितविशेषाव्याख्याताः सामान्यतः | विशेषतस्तु स्वल्पमात्रमास्थापनानुवासनानुलोमहरणभूयिष्ठं तेष्वेवौषधेषु पुरीषजानां क्रिमीणां चिकित्सितं कर्तव्यं, मात्राधिकं पुनः शिरोविरेचनवमनोपशमनभूयिष्ठं तेष्वेवौषधेषु श्लेष्मजानां क्रिमीणां चिकित्सितं कार्यम्; इत्येष क्रिमिघ्नो भेषजविधिरनुव्याख्यातो भवति | तमनुतिष्ठता यथास्वं हेतुवर्जने प्रयतितव्यम् | यथोद्देशमेवमिदं क्रिमिकोष्ठचिकित्सितं यथावदनुव्याख्यातं भवति ||२७||
sanskrit
Thus in respect of both types of parasites grown in mucus as well as in feces, causes, form, colour, names, effects and treatment have been described in common. Specifically, in case of parasites grown in feces, the same drugs should be used in lower dose and mostly by the route of non-unctuous and unctuous enema and purgatives. In case of those grown in mucus, the same should be administered in high doses mostly by the route of head-cleansing, emesis and pacification. Thus the procedure of anthelmintic management is described while observing that one should be particularly cautious in avoiding the respective etiological factors. Thus, as proposed, the therapeutic management of the patient suffering from parasites is described properly.
english translation
evaM dvayAnAM zleSmapurISasambhavAnAM krimINAM samutthAnasaMsthAnavarNanAmaprabhAvacikitsitavizeSAvyAkhyAtAH sAmAnyataH | vizeSatastu svalpamAtramAsthApanAnuvAsanAnulomaharaNabhUyiSThaM teSvevauSadheSu purISajAnAM krimINAM cikitsitaM kartavyaM, mAtrAdhikaM punaH zirovirecanavamanopazamanabhUyiSThaM teSvevauSadheSu zleSmajAnAM krimINAM cikitsitaM kAryam; ityeSa krimighno bheSajavidhiranuvyAkhyAto bhavati | tamanutiSThatA yathAsvaM hetuvarjane prayatitavyam | yathoddezamevamidaM krimikoSThacikitsitaM yathAvadanuvyAkhyAtaM bhavati ||27||
hk transliteration
भवन्तिचात्र- अपकर्षणमेवादौ क्रिमीणां भेषजं स्मृतम् | ततो विघातः प्रकृतेर्निदानस्य च वर्जनम् ||२८||
sanskrit
[Summary] Here are the verses - The remedy of the parasites is firstly by their extraction, then destruction of their favourable environment and avoidance of etiological factors.
english translation
bhavanticAtra- apakarSaNamevAdau krimINAM bheSajaM smRtam | tato vighAtaH prakRternidAnasya ca varjanam ||28||
hk transliteration
अयमेव विकाराणां सर्वेषामपिनिग्रहे | विधिर्दृष्टस्त्रिधा योऽयं क्रिमीनुद्दिश्य कीर्तितः ||२९||
sanskrit
The three fold management which is mentioned in respect of parasites is applicable for controlling all disorder as well.
english translation
ayameva vikArANAM sarveSAmapinigrahe | vidhirdRSTastridhA yo'yaM krimInuddizya kIrtitaH ||29||
hk transliteration
संशोधनं संशमनं निदानस्य च वर्जनम् | एतावद्भिषजाकार्यं रोगे रोगे यथाविधि ||३०||
sanskrit
Evacuation, pacification and avoidance of etiological factors-these three treatment procedures should be applied properly in every disease as per the requirement of that particular disease.
english translation
saMzodhanaM saMzamanaM nidAnasya ca varjanam | etAvadbhiSajAkAryaM roge roge yathAvidhi ||30||
hk transliteration