Charak Samhita

Progress:10.6%

अथातःषड्विरेचनशताश्रितीयमध्यायं व्याख्यास्यामः ||१||

sanskrit

Now we shall expound the chapter "Shadvirechanashatashritiya" (Resources of six hundred evacuatives).

english translation

athAtaHSaDvirecanazatAzritIyamadhyAyaM vyAkhyAsyAmaH ||1||

hk transliteration

इतिहस्माहभगवानात्रेयः ||२||

sanskrit

Thus said Lord Atreya.

english translation

itihasmAhabhagavAnAtreyaH ||2||

hk transliteration

इह खलु षड् विरेचनशतानि भवन्ति, षड् विरेचनाश्रयाः, पञ्च कषाययोनयः, पञ्चविधं कषायकल्पनं, पञ्चाशन्महाकषायाः, पञ्च कषायशतानि, इति सङ्ग्रहः ||३||

sanskrit

Brief numerical categories of medicine: Here are six hundred evacuatives, six classes of plant origin, five sources of medicines, five forms of medicine preparation, fifty classes of medicines and list of five hundred medicinal herbs, in brief.

english translation

iha khalu SaD virecanazatAni bhavanti, SaD virecanAzrayAH, paJca kaSAyayonayaH, paJcavidhaM kaSAyakalpanaM, paJcAzanmahAkaSAyAH, paJca kaSAyazatAni, iti saGgrahaH ||3||

hk transliteration

षड् विरेचनशतानि, इति यदुक्तं तदिह सङ्ग्रहेणोदाहृत्य विस्तरेण कल्पोपनिषदि व्याख्यास्यामः; (तत्र ) त्रयस्त्रिंशद्योगशतं प्रणीतं फलेषु, एकोनचत्वारिंशज्जीमूतकेषु योगाः, पञ्चचत्वारिंशदिक्ष्वाकुषु, धामार्गवः षष्टिधा भवति योगयुक्तः, कुटजस्त्वष्टादशधा योगमेति, कृतवेधनं षष्टिधा भवति योगयुक्तं, श्यामात्रिवृद्योगशतं प्रणीतं दशापरे चात्र भवन्ति योगाः, चतुरङ्गुलो द्वादशधा योगमेति, लोध्रं विधौ षोडशयोगयुक्तं, महावृक्षो भवति विंशतियोगयुक्तः, एकोनचत्वारिंशत्सप्तलाशङ्खिन्योर्योगाः,अष्टचत्वारिंशद्दन्तीद्रवन्त्योः, इति षड्विरेचनशतानि ||४||

sanskrit

Six hundred formulations of medicinal plants: Six hundred evacuatives, as said above, will be mentioned here in brief and will be described in detail in Kalpa Sthana. There are 133 formulations of madana phala, 39 of devadali, 45 of katutumbi, 60 of dhamargava, 18 of kutaja, 60 of koshataki, 110 of shyama and trivrut, 12 aragvadha, 16 of lodhra, 20 of sunhí, 39 of saptalá and shankhini, and 48 of dantí and dravantí. These are six hundred evacuatives.

english translation

SaD virecanazatAni, iti yaduktaM tadiha saGgraheNodAhRtya vistareNa kalpopaniSadi vyAkhyAsyAmaH; (tatra ) trayastriMzadyogazataM praNItaM phaleSu, ekonacatvAriMzajjImUtakeSu yogAH, paJcacatvAriMzadikSvAkuSu, dhAmArgavaH SaSTidhA bhavati yogayuktaH, kuTajastvaSTAdazadhA yogameti, kRtavedhanaM SaSTidhA bhavati yogayuktaM, zyAmAtrivRdyogazataM praNItaM dazApare cAtra bhavanti yogAH, caturaGgulo dvAdazadhA yogameti, lodhraM vidhau SoDazayogayuktaM, mahAvRkSo bhavati viMzatiyogayuktaH, ekonacatvAriMzatsaptalAzaGkhinyoryogAH,aSTacatvAriMzaddantIdravantyoH, iti SaDvirecanazatAni ||4||

hk transliteration

षड् विरेचनाश्रया इति क्षीरमूलत्वक्पत्रपुष्पफलानीति ||५||

sanskrit

Six parts of plants used in formulation: The six parts of plants that serve as sources of evacuatives are: latex, root, bark, leaf, flower and fruit.

english translation

SaD virecanAzrayA iti kSIramUlatvakpatrapuSpaphalAnIti ||5||

hk transliteration