Charak Samhita

Progress:76.0%

तमेवमुक्तवन्तमग्निवेशं भगवान् पुनर्वसुरात्रेय उवाच- पूर्वमुक्तमेतद्गर्भावक्रान्तौ यथाऽयमभिनिर्वर्तते कुक्षौ, यच्चास्य यदासंतिष्ठतेऽङ्गजातम्| विप्रतिवादास्त्वत्र बहुविधाः सूत्रकृतामृषीणां सन्ति सर्वेषां; तानपि निबोधोच्यमानान्- शिरः पूर्वमभिनिर्वर्तते कुक्षावितिकुमारशिरा भरव्दाजः पश्यति, सर्वेन्द्रियाणां तदधिष्ठानमिति कृत्वा; हृदयमिति काङ्कायनो बाह्लीकभिषक्,चेतनाधिष्ठानत्वात्; नाभिरिति भद्रकाप्यः, आहारागम इति कृत्वा; पक्वाशयगुदमिति भद्रशौनकः, मारुताधिष्ठानत्वात्;हस्तपादमिति बडिशः, तत्करणत्वात् पुरुषस्य; इन्द्रियाणीति जनको वैदेहः, तान्यस्य बुध्द्याधिष्ठानानीति कृत्वा;परोक्षत्वादचिन्त्यमिति मारीचिः कश्यपः; सर्वाङ्गाभिनिर्वृत्तिर्युगपदिति धन्वन्तरिः; तदुपपन्नं, सर्वाङ्गानांतुल्यकालाभिनिर्वृत्तत्वाध्दृदयप्रभृतीनाम्| सर्वाङ्गानां ह्यस्य हृदयं मूलमधिष्ठानं च केषाञ्चिद्भावानाम्, नच तस्मात् पूर्वाभिनिर्वृत्तिरेषां; तस्माध्दृदयप्रभृतीनां सर्वाङ्गानां तुल्यकालाभिनिर्वृत्तिः, सर्वे भावा ह्यन्योन्यप्रतिबध्दा:; तस्माद्यथाभूतदर्शनं साधु ||२१||

sanskrit

[Different views regarding origin of foetus] Lord Atreya’s reply to Agnivesha is already well described in the fourth chapter of the Sharira Sthana dealing with the formation of embryo, detailing the manner in which the foetus is formed in the uterus of the mother and the mode of manifestation of its various organs. However, there are various controversies on this subject, which are listed below: 1. Kumarashira Bharadvaja observed that the head of the foetus is first manifested in the uterus because it is the seat/base of all sense organs. 2. According to Kankayana, the physician from Bahlika, heart being the seat of chetana, consciousness is the first to be formed. 3. According to Bhadrakapya, nabhi (umbilicus) is first formed as it serves to provide nourishment to the fetus. 4. According to Bhadrashaunaka, rectum located near the colon is first formed as it is the site for vata. 5. According to Badisha, hands and feet are first formed being the instruments of individual for his activities. 6. According to Janaka of Videha, sense organs being the seat of senses are first formed. 7. Marichi Kashyapa is of the view that is not possible to make any statement about first formation of any organs as they cannot be observed directly. 8. Dhanvantari is of the view that all organs are formed simultaneously. Of these, the view of Dhanvantari seems to be correct as all the organs like heart etc. are formed at the same time. Since the heart is the origin of all organs and also serves as developmental origin of certain organs, it is less likely that development of other organs precedes the formation of heart. Hence, it is evident that all organs are formed simultaneously. All organs are connected to each other. Hence the view of Dhanvantari seems to be quite correct.

english translation

tamevamuktavantamagnivezaM bhagavAn punarvasurAtreya uvAca- pUrvamuktametadgarbhAvakrAntau yathA'yamabhinirvartate kukSau, yaccAsya yadAsaMtiSThate'GgajAtam| viprativAdAstvatra bahuvidhAH sUtrakRtAmRSINAM santi sarveSAM; tAnapi nibodhocyamAnAn- ziraH pUrvamabhinirvartate kukSAvitikumArazirA bharavdAjaH pazyati, sarvendriyANAM tadadhiSThAnamiti kRtvA; hRdayamiti kAGkAyano bAhlIkabhiSak,cetanAdhiSThAnatvAt; nAbhiriti bhadrakApyaH, AhArAgama iti kRtvA; pakvAzayagudamiti bhadrazaunakaH, mArutAdhiSThAnatvAt;hastapAdamiti baDizaH, tatkaraNatvAt puruSasya; indriyANIti janako vaidehaH, tAnyasya budhdyAdhiSThAnAnIti kRtvA;parokSatvAdacintyamiti mArIciH kazyapaH; sarvAGgAbhinirvRttiryugapaditi dhanvantariH; tadupapannaM, sarvAGgAnAMtulyakAlAbhinirvRttatvAdhdRdayaprabhRtInAm| sarvAGgAnAM hyasya hRdayaM mUlamadhiSThAnaM ca keSAJcidbhAvAnAm, naca tasmAt pUrvAbhinirvRttireSAM; tasmAdhdRdayaprabhRtInAM sarvAGgAnAM tulyakAlAbhinirvRttiH, sarve bhAvA hyanyonyapratibadhdA:; tasmAdyathAbhUtadarzanaM sAdhu ||21||

hk transliteration