1.
प्रथमोऽध्यायः
Chapter 1
2.
द्वितीयोऽध्ययः
Chapter 2
3.
तृतीयोऽध्यायः
Chapter 3
4.
चतुर्थोऽध्यायः
Chapter 4
5.
पञ्चमोऽध्यायः
Chapter 5
6.
षष्ठोऽध्यायः
Chapter 6
7.
सप्तमोऽध्यायः
Chapter 7
8.
अष्टमोऽध्यायः
Chapter 8
9.
नवमोऽध्यायः
Chapter 9
10.
दशमोऽध्यायः
Chapter 10
11.
एकादशोऽध्यायः
Chapter 11
12.
द्वादशोऽध्यायः
Chapter 12
13.
त्रयोदशोऽध्यायः
Chapter 13
14.
चतुर्दशोऽध्यायः
Chapter 14
15.
पञ्चदशोऽध्यायः
Chapter 15
16.
षोडशोऽध्यायः
Chapter 16
17.
सप्तदशोऽध्यायः
Chapter 17
18.
अष्टादशोऽध्यायः
Chapter 18
19.
एकोनविंशोऽध्यायः
Chapter 19
20.
विंशोऽध्यायः
Chapter 20
21.
एकविंशोऽध्यायः
Chapter 21
22.
द्वाविंशोऽध्यायः
Chapter 22
23.
त्रयोविंशोऽध्यायः
Chapter 23
•
चतुर्विंशोऽध्यायः
Chapter 24
25.
पञ्चविंशोऽध्यायः
Chapter 25
26.
षड्विंशोऽध्यायः
Chapter 26
Progress:87.3%
श्रीशुक उवाच अधस्तात्सवितुर्योजनायुते स्वर्भानुर्नक्षत्रवच्चरतीत्येके योऽसावमरत्वं ग्रहत्वं चालभत । भगवदनुकम्पया स्वयमसुरापसदः सैंहिकेयो ह्यतदर्हस्तस्य तात जन्मकर्माणि चोपरिष्टाद्वक्ष्यामः ।। ५-२४-१ ।।
Śrī Śukadeva Gosvāmī said: My dear King, some historians, the speakers of the Purāṇas, say that 10,000 yojanas [80,000 miles] below the sun is the planet known as Rāhu, which moves like one of the stars. The presiding deity of that planet, who is the son of Siṁhikā, is the most abominable of all asuras, but although he is completely unfit to assume the position of a demigod or planetary deity, he has achieved that position by the grace of the Supreme Personality of Godhead. Later I shall speak further about him. ।। 5-24-1 ।।
english translation
श्रीशुकदेव गोस्वामी बोले—हे राजन्, कुछ पुराण-वाचकों का कथन है कि सूर्य से १०,००० (८०,००० मील) योजन नीचे राहु नामक ग्रह है जो नक्षत्रों की भाँति घूमता है। इस ग्रह का अधिष्ठाता देवता, जो सिंहिका का पुत्र है समस्त असुरों में घृणास्पद है और इस पद के लिए सर्वथा अयोग्य होने पर भी श्रीभगवान् की कृपा से उसे प्राप्त कर सका है। मैं उसके विषय में आगे कहूँगा। ।। ५-२४-१ ।।
hindi translation
zrIzuka uvAca adhastAtsavituryojanAyute svarbhAnurnakSatravaccaratItyeke yo'sAvamaratvaM grahatvaM cAlabhata | bhagavadanukampayA svayamasurApasadaH saiMhikeyo hyatadarhastasya tAta janmakarmANi copariSTAdvakSyAmaH || 5-24-1 ||
hk transliteration by Sanscriptयददस्तरणेर्मण्डलं प्रतपतस्तद्विस्तरतो योजनायुतमाचक्षते द्वादशसहस्रं सोमस्य त्रयोदशसहस्रं राहोर्यः पर्वणि तद्व्यवधानकृद्वैरानुबन्धः सूर्याचन्द्रमसावभिधावति ।। ५-२४-२ ।।
The sun globe, which is a source of heat, extends for 10,000 yojanas [80,000 miles]. The moon extends for 20,000 yojanas [160,000 miles], and Rāhu extends for 30,000 yojanas [240,000 miles]. Formerly, when nectar was being distributed, Rāhu tried to create dissension between the sun and moon by interposing himself between them. Rāhu is inimical toward both the sun and the moon, and therefore he always tries to cover the sunshine and moonshine on the dark-moon day and full-moon night. ।। 5-24-2 ।।
english translation
उष्मा के स्रोत सूर्य गोलक का विस्तार १०,००० योजन (८०,००० मील) है। चन्द्रमा का २०,००० योजन (१६०,००० मील) और राहु का ३०,००० योजन (२४०,००० मील) तक फैला हुआ है। अमृत वितरण के समय राहु ने सूर्य तथा चन्द्रमा के मध्य आसीन होकर उनके बीच विद्वेष उत्पन्न करना चाहा। राहु, सूर्य तथा चन्द्रमा दोनों के प्रति शत्रुभाव रखता है। इसलिए वह सदा अमावस्या तथा पूर्णिमा के दिन उनको ढकने का प्रयत्न करता रहता है। ।। ५-२४-२ ।।
hindi translation
yadadastaraNermaNDalaM pratapatastadvistarato yojanAyutamAcakSate dvAdazasahasraM somasya trayodazasahasraM rAhoryaH parvaNi tadvyavadhAnakRdvairAnubandhaH sUryAcandramasAvabhidhAvati || 5-24-2 ||
hk transliteration by Sanscriptतन्निशम्योभयत्रापि भगवता रक्षणाय प्रयुक्तं सुदर्शनं नाम भागवतं दयितमस्त्रं तत्तेजसा दुर्विषहं मुहुः परिवर्तमानमभ्यवस्थितो मुहूर्तमुद्विजमानश्चकितहृदय आरादेव निवर्तते तदुपरागमिति वदन्ति लोकाः ।। ५-२४-३ ।।
After hearing from the sun and moon demigods about Rāhu’s attack, the Supreme Personality of Godhead, Viṣṇu, engages His disc, known as the Sudarśana cakra, to protect them. The Sudarśana cakra is the Lord’s most beloved devotee and is favored by the Lord. The intense heat of its effulgence, meant for killing non-Vaiṣṇavas, is unbearable to Rāhu, and he therefore flees in fear of it. During the time Rāhu disturbs the sun or moon, there occurs what people commonly know as an eclipse. ।। 5-24-3 ।।
english translation
सूर्य तथा चन्द्र देवताओं से राहु के आक्रमण को सुन कर उनकी रक्षा हेतु भगवान् विष्णु अपना सुदर्शन चक्र चलाते हैं। यह चक्र भगवान् का अत्यन्त प्रिय भक्त और प्रिय पात्र है। अवैष्णवों के वध हेतु इसका प्रचण्ड तेज राहु के लिए असह्य है, अत: वह डर कर भाग जाता है। जब राहु चन्द्र या सूर्य को सताता है, तो ग्रहण लगता है। ।। ५-२४-३ ।।
hindi translation
tannizamyobhayatrApi bhagavatA rakSaNAya prayuktaM sudarzanaM nAma bhAgavataM dayitamastraM tattejasA durviSahaM muhuH parivartamAnamabhyavasthito muhUrtamudvijamAnazcakitahRdaya ArAdeva nivartate taduparAgamiti vadanti lokAH || 5-24-3 ||
hk transliteration by Sanscriptततोऽधस्तात्सिद्धचारणविद्याधराणां सदनानि तावन्मात्र एव ।। ५-२४-४ ।।
Below Rāhu by 10,000 yojanas [80,000 miles] are the planets known as Siddhaloka, Cāraṇaloka and Vidyādhara-loka. ।। 5-24-4 ।।
english translation
राहु से १०,००० योजन (८०,००० मील) नीचे सिद्धलोक, चारणलोक तथा विद्याधरलोक हैं। ।। ५-२४-४ ।।
hindi translation
tato'dhastAtsiddhacAraNavidyAdharANAM sadanAni tAvanmAtra eva || 5-24-4 ||
hk transliteration by Sanscriptततोऽधस्ताद्यक्षरक्षःपिशाचप्रेतभूतगणानां विहाराजिरमन्तरिक्षं यावद्वायुः प्रवाति यावन्मेघा उपलभ्यन्ते ।। ५-२४-५ ।।
Beneath Vidyādhara-loka, Cāraṇaloka and Siddhaloka, in the sky called antarikṣa, are the places of enjoyment for the Yakṣas, Rākṣasas, Piśācas, ghosts and so on. Antarikṣa extends as far as the wind blows and the clouds float in the sky. Above this there is no more air. ।। 5-24-5 ।।
english translation
अन्तरिक्ष में विद्याधरलोक, चारणलोक तथा सिद्धलोक के नीचे यक्षों, राक्षसों, पिशाचों, भूतों इत्यादि के भोगविलास के स्थान हैं। जहाँ तक वायु प्रवाहित होती है और आकाश में बादल तैरते हैं, वहाँ तक अन्तरिक्ष का विस्तार है। इसके ऊपर वायु नहीं है। ।। ५-२४-५ ।।
hindi translation
tato'dhastAdyakSarakSaHpizAcapretabhUtagaNAnAM vihArAjiramantarikSaM yAvadvAyuH pravAti yAvanmeghA upalabhyante || 5-24-5 ||
hk transliteration by Sanscript