Charak Samhita

Progress:22.0%

स्निग्धोष्ण एकः पवने समांसो द्वौ स्वादुशीतौ पयसा च पित्ते| त्रयः समूत्राः कटुकोष्णतीक्ष्णाः कफे निरूहा न परं विधेयाः||६९||

[Maximum numbers of niruha basti] The number of niruha basti is as follows- Vataja roga - snigdha, ushņa, mamsarasayukta – 1 Pittaja roga - madhura, sheeta , dugdha – 2 Kaphaja roga- mutra, katu, ushņa, tīkshņa - 3 Niruha basti should not be given in excess of these specified numbers.

english translation

snigdhoSNa ekaH pavane samAMso dvau svAduzItau payasA ca pitte| trayaH samUtrAH kaTukoSNatIkSNAH kaphe nirUhA na paraM vidheyAH||69||

hk transliteration by Sanscript

वचाशताह्वामरदारुकुष्ठयष्ट्याह्वसिद्धार्थकपिप्पलीनाम् | कल्कैर्यवान्या मदनैश्च युक्तं नात्युष्णशीतं गुडसैन्धवाक्तम्||६७||

It should be mixed with the paste of sweet flag, dill seeds, deodar, costus, liquorice, rape seed, long pepper, bishop’s weed and emetic nut and with gur, rock salt and 24 tolas of honey, oil and ghee mixed together.

english translation

vacAzatAhvAmaradArukuSThayaSTyAhvasiddhArthakapippalInAm | kalkairyavAnyA madanaizca yuktaM nAtyuSNazItaM guDasaindhavAktam||67||

hk transliteration by Sanscript

क्षौद्रस्य तैलस्य च सर्पिषश्च तथैव युक्तं प्रसृतैस्त्रिभिश्च | दद्यान्निरूहं विधिना विविज्ञः स सर्वसंसर्गकृतामयघ्नः||६८||

This, in a lukewarm condition, should be administered as evacuative enema in due manner by the expert. It is curative of all diseases born of continued discordances of the humors.

english translation

kSaudrasya tailasya ca sarpiSazca tathaiva yuktaM prasRtaistribhizca | dadyAnnirUhaM vidhinA vivijJaH sa sarvasaMsargakRtAmayaghnaH||68||

hk transliteration by Sanscript

बिल्वं यवान् कोलकुलत्थधान्यफलानि चैव प्रसृतोन्मितानि| पयोजलद्व्याढकवच्छृतं तत् क्षीरावशेषं सितवस्त्रपूतम्||६६||

barley and the fruits of jujube, horse-gram and coriander, and 512 tolas of milk and water; then add ghee. It should be boiled till only the milk remains, and strained through a white cloth.

english translation

bilvaM yavAn kolakulatthadhAnyaphalAni caiva prasRtonmitAni| payojaladvyADhakavacchRtaM tat kSIrAvazeSaM sitavastrapUtam||66||

hk transliteration by Sanscript

रसेन वाते प्रतिभोजनं स्यात् क्षीरेण पित्ते तु कफे च यूषैः| तथाऽनुवास्येषु च बिल्वतैलं स्याज्जीवनीयं फलसाधितं च||७०||

[Follow up diet for dosha dominance] After the return of niruha basti, mamsarasa, ksheera, and yusha should be given along with rice in vata, pitta, and kapha diseases respectively. After prescribed light meal, in persons fit for anuvasana with bilva taila, jeevaniya taila and madanaphala siddha taila should be given in vata, pitta and kapha diseases respectively.

english translation

rasena vAte pratibhojanaM syAt kSIreNa pitte tu kaphe ca yUSaiH| tathA'nuvAsyeSu ca bilvatailaM syAjjIvanIyaM phalasAdhitaM ca||70||

hk transliteration by Sanscript