Charak Samhita

Progress:4.4%

अथात आयुर्वेदसमुत्थानीयं रसायनपादं व्याख्यास्यामः ||१||

sanskrit

Now we shall expound the fourth quarter "Ayurvedasamutthaniyam Rasayana Pada".

english translation

athAta AyurvedasamutthAnIyaM rasAyanapAdaM vyAkhyAsyAmaH ||1||

hk transliteration

इति ह स्माह भगवानात्रेयः ||२||

sanskrit

Thus said Lord Atreya. [Note: This section deals with uplifting science of life (Ayurveda).]

english translation

iti ha smAha bhagavAnAtreyaH ||2||

hk transliteration

ऋषयः खलु कदाचिच्छालीना यायावराश्च ग्राम्यौषध्याहाराः सन्तः साम्पन्निका मन्दचेष्टा नातिकल्याश्च प्रायेण बभूवुः| ते सर्वासामितिकर्तव्यतानामसमर्थाः सन्तो ग्राम्यवासकृतमात्मदोषं मत्वा पूर्वनिवासमपगतग्राम्यदोषं शिवं पुण्यमुदारं मेध्यमगम्यमसुकृतिभिर्गङ्गाप्रभवममरगन्धर्वकिन्नरानुचरितमनेकरत्ननिचयमचिन्त्याद्भुतप्रभावं ब्रह्मर्षिशिद्धचारणानुचरितं दिव्यतीर्थौषधिप्रभवमतिशरण्यं हिमवन्तममराधिपतिगुप्तं जग्मुर्भृग्वङ्गिरोऽत्रिवसिष्ठकश्यपागस्त्यपुलस्त्यवामदेवासितगौतमप्रभृतयो महर्षयः ||३||

sanskrit

The rishis hermits as well as wanderers, some times, due to consumption of household medicines and food often become obese, and slow in action and unhealthy trait. Being unable to perform their routine duties, they considered their own faults brought about by domestic living and thus shifted to their previous abode, Himalayas, which is free from domestic defects, propitious, pious, noble, favorable for intellect, unapproachable for the unholy, the source of origin of Ganga, frequented by the gods, gandharvas and kinnaras, the place of many precious stones, having incomprehensible miraculous powers, resided by intellectual sages, accomplished persons and wanderers, the source of celestial centers and plants, the great savior and protected by the lord of gods. This group of great sages consisted of Bhrigu, Angiras, Atri, Vasishtha, Kashyapa, Agastya, Pulastya, Vamadeva, Asita, and Gautama etc.

english translation

RSayaH khalu kadAcicchAlInA yAyAvarAzca grAmyauSadhyAhArAH santaH sAmpannikA mandaceSTA nAtikalyAzca prAyeNa babhUvuH| te sarvAsAmitikartavyatAnAmasamarthAH santo grAmyavAsakRtamAtmadoSaM matvA pUrvanivAsamapagatagrAmyadoSaM zivaM puNyamudAraM medhyamagamyamasukRtibhirgaGgAprabhavamamaragandharvakinnarAnucaritamanekaratnanicayamacintyAdbhutaprabhAvaM brahmarSiziddhacAraNAnucaritaM divyatIrthauSadhiprabhavamatizaraNyaM himavantamamarAdhipatiguptaM jagmurbhRgvaGgiro'trivasiSThakazyapAgastyapulastyavAmadevAsitagautamaprabhRtayo maharSayaH ||3||

hk transliteration

तानिन्द्रःसहस्रदृगमरगुरुरब्रवीत्- स्वागतं ब्रह्मविदांज्ञानतपोधनानां ब्रह्मर्षीणाम्| अस्ति ननु वो ग्लानिरप्रभावत्वं वैस्वर्यं वैवर्ण्यं च ग्राम्यवासकृतमसुखमसुखानुबन्धं च; ग्राम्यो हि वासो मूलमशस्तानां, तत् कृतः पुण्यकृद्भिरनुग्रहः प्रजानां, स्वशरीरमवेक्षितुं कालःकालश्चायमायुर्वेदोपदेशस्य ब्रह्मर्षीणाम्; आत्मनः प्रजानां चानुग्रहार्थमायुर्वेदमश्विनौ मह्यं प्रायच्छतां, प्रजापतिरश्विभ्यां, प्रजापतये ब्रह्मा, प्रजानामल्पमायुर्जराव्याधिबहुलमसुखमसुखानुबन्धमल्पत्वादल्पतपोदमनियमदानाध्ययनसञ्चयंमत्वा पुण्यतममायुःप्रकर्षकरं जराव्याधिप्रशमनमूर्जस्करममृतं शिवं शरण्यमुदारं भवन्तो मत्तः श्रोतुमर्हताथोपधारयितुं प्रकाशयितुं च प्रजानुग्रहार्थमार्षं ब्रह्म च प्रति मैत्रीं कारुण्यमात्मनश्चानुत्तमं पुण्यमुदारं ब्राह्ममक्षयं कर्मेति ||४||

sanskrit

Indra, the visionary preceptor of gods, addressed them saying – welcome to the intellectual sages, the knower of Brahman, endowed with wealth of knowledge and penance. You are having malaise, luster-lessness, derangement of voice and complexion and ill health along with its associated corollaries caused by domestic living. Domestic living is the root of all the inauspicious effects. You have committed great favor to the people, now it is the time for intellectual sages to look to their own self and to enrich the science of life for the well being of your own self as well as of the people in general. Ayurveda is made available to me by Ashwin who received it from Prajapati, who again received this knowledge from Brahma. Now looking to the short life span of the human beings, that too affected with senility and diseases associated with unhappiness and continuous suffering disturbing their performance of penance, restraint, regular practices, clarity and study you should learn from me, understand propagate the divine knowledge which is the holiest, prolonging life span, alleviating senility and diseases, generating energy, the nectar like, propitious savoir and noble for the welfare of the humanity with friendliness and compassion to them and to create for yourselves the best, holy, noble and immortal intellectual activity.

english translation

tAnindraHsahasradRgamaragururabravIt- svAgataM brahmavidAMjJAnatapodhanAnAM brahmarSINAm| asti nanu vo glAniraprabhAvatvaM vaisvaryaM vaivarNyaM ca grAmyavAsakRtamasukhamasukhAnubandhaM ca; grAmyo hi vAso mUlamazastAnAM, tat kRtaH puNyakRdbhiranugrahaH prajAnAM, svazarIramavekSituM kAlaHkAlazcAyamAyurvedopadezasya brahmarSINAm; AtmanaH prajAnAM cAnugrahArthamAyurvedamazvinau mahyaM prAyacchatAM, prajApatirazvibhyAM, prajApataye brahmA, prajAnAmalpamAyurjarAvyAdhibahulamasukhamasukhAnubandhamalpatvAdalpatapodamaniyamadAnAdhyayanasaJcayaMmatvA puNyatamamAyuHprakarSakaraM jarAvyAdhiprazamanamUrjaskaramamRtaM zivaM zaraNyamudAraM bhavanto mattaH zrotumarhatAthopadhArayituM prakAzayituM ca prajAnugrahArthamArSaM brahma ca prati maitrIM kAruNyamAtmanazcAnuttamaM puNyamudAraM brAhmamakSayaM karmeti ||4||

hk transliteration

तच्छ्रुत्वा विबुधपतिवचनमृषयः सर्व एवामरवरमृग्भिस्तुष्टुवुः, प्रहृष्टाश्च तद्वचनमभिननन्दुश्चेति ||५||

sanskrit

After listening to the wisdom of the king of gods, all the rishis praised the precepter with incantations and applauded his statement with great pleasure.

english translation

tacchrutvA vibudhapativacanamRSayaH sarva evAmaravaramRgbhistuSTuvuH, prahRSTAzca tadvacanamabhinananduzceti ||5||

hk transliteration