•
रसायन अध्याय:
Rasayana Adhyaya (Rejuvenation therapy)
2.
वाजीकरणाऽध्याय:
Vajikarana Adhyaya (Aphrodisiac therapy, virility and treatment of sexual dysfunctions)
3.
ज्वरचिकित्सितम्
Jwara Chikitsa (Management of Jwara (different types of fever))
4.
रक्तपित्तचिकित्सितम्
Raktapitta Chikitsa (Management of Raktapitta (Bleeding Disorders))
5.
गुल्मचिकित्सितम्
Gulma Chikitsa (Management of Gulma)
6.
प्रमेहचिकित्सितम्
Prameha Chikitsa (Management of Prameha (Urinary Diseases including diabetes))
7.
कुष्ठचिकित्सितम्
Kushtha Chikitsa (Management of Kushtha (Skin Diseases))
8.
राजयक्ष्मचिकित्सितम्
Rajayakshma Chikitsa (Management of Rajayakshma (Wasting Diseases))
9.
उन्मादचिकित्सितम्
Unmada Chikitsa (Management of Unmada (Psychosis Disorders))
10.
अपस्मारचिकित्सितम्
Apasmara Chikitsa (Management of Apasmara (Seizure disorders))
11.
क्षतक्षीणचिकित्सितम्
Kshatakshina Chikitsa (Management of Kshata-kshina (Emaciation due to Trauma))
12.
श्वयथुचिकित्सितम्
Shvayathu Chikitsa (Management of Shvayathu (Various types of Swellings))
13.
उदरचिकित्सितम्
Udara Chikitsa (Management of Udara (Generalized enlargement of Abdomen))
14.
अर्शश्चिकित्सितम्
Arsha Chikitsa (Management of Arsha (Hemorrhoids))
15.
ग्रहणीदोषचिकित्सितम्
Grahani Dosha Chikitsa (Management of Grahani (Diseases of digestion and metabolism))
16.
पाण्डुरोगचिकित्सितम्
Pandu Chikitsa (Management of Pandu (Anemia and diseases due to blood deficiency))
17.
हिक्काश्वासचिकित्सितम्
Hikka Shwasa Chikitsa (Management of Hikka (Hiccups) and Shwasa (Dyspnea))
18.
कासचिकित्सितम्
Kasa Chikitsa (Management of Kasa (Cough of various origins))
19.
अतिसारचिकित्सितम्
Atisara Chikitsa (Management of Atisara (diarrhea and associated disorders))
20.
छर्दिचिकित्सितम्
Chhardi Chikitsa (Management of Chhardi (vomiting))
21.
विसर्पचिकित्सितम्
Visarpa Chikitsa (Management of Visarpa (acute spreading erysepalas))
22.
तृष्णाचिकित्सितम्
Trishna Chikitsa (Management of Trishna (Morbid thirst))
23.
विषचिकित्सितम्
Visha Chikitsa (Management of Visha (various types of poisoning))
24.
मदात्ययचिकित्सितम्
Madatyaya Chikitsa (Management of Madatyaya (Intoxication))
Progress:2.2%
प्राणकामाःशुश्रूषध्वमिदमुच्यमानममृतमिवापरमदितिसुतहितकरमचिन्त्याद्भुतप्रभावमायुष्यमारोग्यकरं वयसः स्थापनं निद्रातन्द्राश्रमक्लमालस्यदौर्बल्यापहरमनिलकफपित्तसाम्यकरंस्थैर्यकरमबद्धमांसहरमन्तरग्निसन्धुक्षणं प्रभावर्णस्वरोत्तमकरं रसायनविधानम्| अनेन च्यवनादयो महर्षयः पुनर्युवत्वमापुर्नारीणां चेष्टतमा बभूवुः, स्थिरसमसुविभक्तमांसाः, सुसंहतस्थिरशरीराः, सुप्रसन्नबलवर्णेन्द्रियाः, सर्वत्राप्रतिहतपराक्रमाः, क्लेशसहाश्च| सर्वे शरीरदोषा भवन्ति ग्राम्याहारादम्ललवणकटुकक्षारशुष्कशाकमांसतिलपललपिष्टान्नभोजिनांविरूढनवशूकशमीधान्यविरुद्धासात्म्यरूक्षक्षाराभिष्यन्दिभोजिनांक्लिन्नगुरुपूतिपर्युषितभोजिनां विषमाध्यशनप्रायाणां दिवास्वप्नस्त्रीमद्यनित्यानांविषमातिमात्रव्यायामसङ्क्षोभितशरीराणांभयक्रोधशोकलोभमोहायासबहुलानाम्; अतोनिमित्तं हि शिथिलीभवन्ति मांसानि, विमुच्यन्ते सन्धयः, विदह्यते रक्तं, विष्यन्दते चानल्पं मेदः, नसन्धीयतेऽस्थिषुमज्जा, शुक्रं न प्रवर्तते, क्षयमुपैत्योजः; स एवम्भूतो ग्लायति, सीदति, निद्रातन्द्रालस्यसमन्वितो निरुत्साहः श्वसिति, असमर्थश्चेष्टानां शारीरमानसीनां, नष्टस्मृतिबुद्धिच्छायो रोगाणामधिष्ठानभूतो न सर्वमायुरवाप्नोति| तस्मादेतान् दोषानवेक्षमाणः सर्वान् यथोक्तानहितानपास्याहारविहारान् रसायनानि प्रयोक्तुमर्हतीत्युक्त्वा भगवान् पुनर्वसुरात्रेय उवाच ||३||
sanskrit
[Benefits of Rasayana and effects of domestic food and lifestyle] Oh desirous of vital breath! Listen to me explaining the procedure of Rasayana therapy which is like another nectar, acceptable for the gods, having incomprehensible miraculous effects, prolongs life span, provides health, sustains age, relieves excessive sleep, drowsiness, exertion, exhaustion, lassitude and emaciation, restores tridoshika balance, brings stability, alleviates laxity of muscles, kindles internal fire and imparts excellent luster, complexion and voice. By using this, the great sages like Chyavana and others. regained youthful age and became charming for the women, they also attained firm, even and well divided muscles, compact and stable physique, blossomed strength, complexion and sense, uninterrupted prowess and endurance. All morbidity arise due to domestic food in those eating sour, saline, pungent, alkaline, dried vegetables, meat, sesame, sesame paste and preparation of (rice) flour, germinated or fresh, awned or leguminous cereals, incompatible, unsuitable, rough, alkaline and channel blocking substances, decomposed, heavy, putrefied, and staled food items, indulging in irregular diet or eating while the previous food is undigested, day sleep, women and wine, performing irregular and excessive physical exercise causing agitation in the body, affected with fear, anger, grief, greed, confusion and exhaustion. Because of this the muscles get laxed, joints get loosened, blood gets burnt, fat becomes abundant and liquefied, marrow does not mature in bones, semen does not manifest and ojas deteriorates. Thus, the person subdued with malaise, depression, sleep, drowsiness, lassitude, lack of enthusiasm, dyspnea, incapability in physical and mental activities, loss of memory, intellect and luster, becomes resort of illness and thus does not enjoy the normal life span. Hence looking to these defects, one should abstain from all the said unwholesome diet and activities so that he becomes fit for using the Rasayana treatment- saying this Lord Punarvasu Atreya further added.
english translation
prANakAmAHzuzrUSadhvamidamucyamAnamamRtamivAparamaditisutahitakaramacintyAdbhutaprabhAvamAyuSyamArogyakaraM vayasaH sthApanaM nidrAtandrAzramaklamAlasyadaurbalyApaharamanilakaphapittasAmyakaraMsthairyakaramabaddhamAMsaharamantaragnisandhukSaNaM prabhAvarNasvarottamakaraM rasAyanavidhAnam| anena cyavanAdayo maharSayaH punaryuvatvamApurnArINAM ceSTatamA babhUvuH, sthirasamasuvibhaktamAMsAH, susaMhatasthirazarIrAH, suprasannabalavarNendriyAH, sarvatrApratihataparAkramAH, klezasahAzca| sarve zarIradoSA bhavanti grAmyAhArAdamlalavaNakaTukakSArazuSkazAkamAMsatilapalalapiSTAnnabhojinAMvirUDhanavazUkazamIdhAnyaviruddhAsAtmyarUkSakSArAbhiSyandibhojinAMklinnagurupUtiparyuSitabhojinAM viSamAdhyazanaprAyANAM divAsvapnastrImadyanityAnAMviSamAtimAtravyAyAmasaGkSobhitazarIrANAMbhayakrodhazokalobhamohAyAsabahulAnAm; atonimittaM hi zithilIbhavanti mAMsAni, vimucyante sandhayaH, vidahyate raktaM, viSyandate cAnalpaM medaH, nasandhIyate'sthiSumajjA, zukraM na pravartate, kSayamupaityojaH; sa evambhUto glAyati, sIdati, nidrAtandrAlasyasamanvito nirutsAhaH zvasiti, asamarthazceSTAnAM zArIramAnasInAM, naSTasmRtibuddhicchAyo rogANAmadhiSThAnabhUto na sarvamAyuravApnoti| tasmAdetAn doSAnavekSamANaH sarvAn yathoktAnahitAnapAsyAhAravihArAn rasAyanAni prayoktumarhatItyuktvA bhagavAn punarvasurAtreya uvAca ||3||
hk transliteration
Charak Samhita
Progress:2.2%
प्राणकामाःशुश्रूषध्वमिदमुच्यमानममृतमिवापरमदितिसुतहितकरमचिन्त्याद्भुतप्रभावमायुष्यमारोग्यकरं वयसः स्थापनं निद्रातन्द्राश्रमक्लमालस्यदौर्बल्यापहरमनिलकफपित्तसाम्यकरंस्थैर्यकरमबद्धमांसहरमन्तरग्निसन्धुक्षणं प्रभावर्णस्वरोत्तमकरं रसायनविधानम्| अनेन च्यवनादयो महर्षयः पुनर्युवत्वमापुर्नारीणां चेष्टतमा बभूवुः, स्थिरसमसुविभक्तमांसाः, सुसंहतस्थिरशरीराः, सुप्रसन्नबलवर्णेन्द्रियाः, सर्वत्राप्रतिहतपराक्रमाः, क्लेशसहाश्च| सर्वे शरीरदोषा भवन्ति ग्राम्याहारादम्ललवणकटुकक्षारशुष्कशाकमांसतिलपललपिष्टान्नभोजिनांविरूढनवशूकशमीधान्यविरुद्धासात्म्यरूक्षक्षाराभिष्यन्दिभोजिनांक्लिन्नगुरुपूतिपर्युषितभोजिनां विषमाध्यशनप्रायाणां दिवास्वप्नस्त्रीमद्यनित्यानांविषमातिमात्रव्यायामसङ्क्षोभितशरीराणांभयक्रोधशोकलोभमोहायासबहुलानाम्; अतोनिमित्तं हि शिथिलीभवन्ति मांसानि, विमुच्यन्ते सन्धयः, विदह्यते रक्तं, विष्यन्दते चानल्पं मेदः, नसन्धीयतेऽस्थिषुमज्जा, शुक्रं न प्रवर्तते, क्षयमुपैत्योजः; स एवम्भूतो ग्लायति, सीदति, निद्रातन्द्रालस्यसमन्वितो निरुत्साहः श्वसिति, असमर्थश्चेष्टानां शारीरमानसीनां, नष्टस्मृतिबुद्धिच्छायो रोगाणामधिष्ठानभूतो न सर्वमायुरवाप्नोति| तस्मादेतान् दोषानवेक्षमाणः सर्वान् यथोक्तानहितानपास्याहारविहारान् रसायनानि प्रयोक्तुमर्हतीत्युक्त्वा भगवान् पुनर्वसुरात्रेय उवाच ||३||
sanskrit
[Benefits of Rasayana and effects of domestic food and lifestyle] Oh desirous of vital breath! Listen to me explaining the procedure of Rasayana therapy which is like another nectar, acceptable for the gods, having incomprehensible miraculous effects, prolongs life span, provides health, sustains age, relieves excessive sleep, drowsiness, exertion, exhaustion, lassitude and emaciation, restores tridoshika balance, brings stability, alleviates laxity of muscles, kindles internal fire and imparts excellent luster, complexion and voice. By using this, the great sages like Chyavana and others. regained youthful age and became charming for the women, they also attained firm, even and well divided muscles, compact and stable physique, blossomed strength, complexion and sense, uninterrupted prowess and endurance. All morbidity arise due to domestic food in those eating sour, saline, pungent, alkaline, dried vegetables, meat, sesame, sesame paste and preparation of (rice) flour, germinated or fresh, awned or leguminous cereals, incompatible, unsuitable, rough, alkaline and channel blocking substances, decomposed, heavy, putrefied, and staled food items, indulging in irregular diet or eating while the previous food is undigested, day sleep, women and wine, performing irregular and excessive physical exercise causing agitation in the body, affected with fear, anger, grief, greed, confusion and exhaustion. Because of this the muscles get laxed, joints get loosened, blood gets burnt, fat becomes abundant and liquefied, marrow does not mature in bones, semen does not manifest and ojas deteriorates. Thus, the person subdued with malaise, depression, sleep, drowsiness, lassitude, lack of enthusiasm, dyspnea, incapability in physical and mental activities, loss of memory, intellect and luster, becomes resort of illness and thus does not enjoy the normal life span. Hence looking to these defects, one should abstain from all the said unwholesome diet and activities so that he becomes fit for using the Rasayana treatment- saying this Lord Punarvasu Atreya further added.
english translation
prANakAmAHzuzrUSadhvamidamucyamAnamamRtamivAparamaditisutahitakaramacintyAdbhutaprabhAvamAyuSyamArogyakaraM vayasaH sthApanaM nidrAtandrAzramaklamAlasyadaurbalyApaharamanilakaphapittasAmyakaraMsthairyakaramabaddhamAMsaharamantaragnisandhukSaNaM prabhAvarNasvarottamakaraM rasAyanavidhAnam| anena cyavanAdayo maharSayaH punaryuvatvamApurnArINAM ceSTatamA babhUvuH, sthirasamasuvibhaktamAMsAH, susaMhatasthirazarIrAH, suprasannabalavarNendriyAH, sarvatrApratihataparAkramAH, klezasahAzca| sarve zarIradoSA bhavanti grAmyAhArAdamlalavaNakaTukakSArazuSkazAkamAMsatilapalalapiSTAnnabhojinAMvirUDhanavazUkazamIdhAnyaviruddhAsAtmyarUkSakSArAbhiSyandibhojinAMklinnagurupUtiparyuSitabhojinAM viSamAdhyazanaprAyANAM divAsvapnastrImadyanityAnAMviSamAtimAtravyAyAmasaGkSobhitazarIrANAMbhayakrodhazokalobhamohAyAsabahulAnAm; atonimittaM hi zithilIbhavanti mAMsAni, vimucyante sandhayaH, vidahyate raktaM, viSyandate cAnalpaM medaH, nasandhIyate'sthiSumajjA, zukraM na pravartate, kSayamupaityojaH; sa evambhUto glAyati, sIdati, nidrAtandrAlasyasamanvito nirutsAhaH zvasiti, asamarthazceSTAnAM zArIramAnasInAM, naSTasmRtibuddhicchAyo rogANAmadhiSThAnabhUto na sarvamAyuravApnoti| tasmAdetAn doSAnavekSamANaH sarvAn yathoktAnahitAnapAsyAhAravihArAn rasAyanAni prayoktumarhatItyuktvA bhagavAn punarvasurAtreya uvAca ||3||
hk transliteration